Steriele ontsteking

Bijgewerkt op 5 juli 2021 door Simpto.nl

Wat is een steriele ontsteking?

Een steriele ontsteking is een ontsteking die niet wordt veroorzaakt door een infectie. Een infectie is een ontsteking die wordt veroorzaakt door micro-organismen, zoals bacteriën, virussen of schimmels. Een steriele ontsteking is dus een ontsteking die NIET wordt veroorzaakt door bacteriën, virussen of schimmels.

Andere namen voor een steriele ontsteking zijn aseptische ontsteking en niet-infectieuze ontsteking.

Symptomen

Net als andere ontstekingen kan een steriele ontsteking leiden tot:

• Rode verkleuring van de huid
• Pijn aan het ontstoken lichaamsdeel
• Het ontstoken lichaamsdeel voelt warm aan

Er is meestal geen sprake van koorts.

Oorzaken

Ontstaan van de ontsteking

Een steriele ontstekingsreactie komt tot stand door een opeenvolging van chemische reacties. Het begint met schade aan cellen in het lichaam. Die schade kan op verschillende manieren ontstaan. Dat kan bijvoorbeeld door chemische stoffen, door straling of door de vorming van zogenaamde immuuncomplexen.

Door de schade aan cellen komen stofjes vrij die een chemische reactie in gang zetten. Bij deze chemische reactie ontstaan zogenaamde inflammasomen. Een inflammasoom is een combinatie van verschillende stofjes die met elkaar binden op het moment dat er schade aan cellen ontstaat.

Door het ontstaan van de inflammasomen wordt vervolgens opnieuw een chemische reactie opgestart. Onder invloed van het enzym caspase-1 wordt interleukine-1β aangemaakt. Interleukine-1β is een zogenaamde cytokine. Cytokines zijn stofjes die ervoor zorgen dat ontstekingscellen worden aangetrokken naar de plaats waar celschade optreedt.

De ontstekingscellen hopen zich op op de plaats van de celschade om daar hun werk te doen. Zo ontstaat ter plaatse een ontstekingsreactie.

Onderliggende oorzaken

Er zijn verschillende aandoeningen en omstandigheden die tot een steriele ontsteking kunnen leiden. Hieronder staan een aantal voorbeelden.

Verhoogde druk op een lichaamsdeel

Door verhoogde druk op een lichaamsdeel kan een ontstekingsreactie op gang komen. Zo kan bijvoorbeeld een steriele ontsteking van de voet ontstaan door beknelling van de voet.

Verbranding en bevriezing

Zowel bij verbranding als bij bevriezing van lichaamsdelen zal een steriele ontstekingsreactie op gang komen.

Voorwerp van buitenaf

Als een voorwerp van buitenaf door de huid het lichaam binnendringt, bijvoorbeeld een splinter, zal een ontstekingsreactie ontstaan. Dit kan zijn doordat het vreemde voorwerp (corpus alienum) bacteriën bevat, maar de aanwezigheid van het voorwerp zelf zal een steriele ontstekingsreactie op gang brengen.

Vasculitis

Vasculitis is een ontsteking van bloedvaten. Er zijn veel ziektebeelden die gepaard gaan met bloedvatontsteking. In verreweg de meeste gevallen gaat het om een steriele ontsteking.

Panniculitis

Panniculitis is een ontsteking van het onderhuidse vetweefsel. Dit kan ontstaan door een infectie, maar het is ook mogelijk dat een steriele ontsteking de panniculitis veroorzaakt. Dat is bijvoorbeeld het geval als een voorwerp van buitenaf (‘corpus alienum’) doordringt in het onderhuidse vetweefsel.

Bindweefselziekten / Auto-immuun ziekten

Bij veel bindweefselziekten en auto-immuunziekten treedt een steriele ontsteking op. Zo kan reumatoïde artritis leiden tot een steriele ontsteking in gewrichten als het enkelgewricht, het kniegewricht en het polsgewricht.

Inwerking van chemische stoffen

Chemische stoffen kunnen door irritatie een ontsteking veroorzaken. Ook hier komt is dus geen sprake van een infectie, maar van een steriele ontsteking.

Straling

Net als chemische stoffen kan ook bestraling een ontstekingsreactie veroorzaken. Het kan gaan om bestraling door radiotherapie maar ook om andere vormen van bestraling, zoals bijvoorbeeld UV-straling door zonlicht.

Bijverschijnsel bij kanker

Bij mensen met kanker kunnen zogenaamde paraneoplastische verschijnselen optreden. Dat zijn aandoeningen die als bijverschijnsel van de kanker ontstaan. Een voorbeeld van een paraneoplastische oorzaak van een steriele ontsteking van de huid is paraneoplastische pemphigus.

Voorbeelden

Steriele ontsteking voet

Kan voorkomen door reuma, maar ook bij beknelling van de voet. Een ander bekend voorbeeld is jicht. Hierbij ontstaat een ontsteking doordat zich kristallen vormen in gewrichten. Een minder bekend voorbeeld is het zogenaamde complex regionaal pijnsyndroom (CRPS) van de voet.

Steriele ontsteking knie

Komt voor bij onder andere reuma en slijtage van de knie.

Steriele ontsteking heup

Net als bij de knie kan dit voorkomen bij reuma en heupslijtage (coxartrose).

Steriele ontsteking longen

Er zijn verschillende aandoeningen waarbij een steriele ontsteking in de longen op kan treden. Hieronder staan er een aantal genoemd:

• Eosinofiele pneumonie
• Stoflongen (pneumoconiosen)
  • Silicose
  • Berylliose
• Ziekte van Takayasu (Takayasu-arteriitis)
• Sarcoïdose
• Ziekte van Behçet
• Langerhanscel histiocytose
• Hypersensitiviteits pneumonitis
• Syndroom van Churg-Strauss
• Microscopische polyangiitis
• Ziekte van Wegener

Steriel abces

Een steriel abces is een abces dat niet wordt veroorzaakt door bacteriën. Bij kweken van de pus uit het abces zullen dus geen bacteriekolonies worden gevonden.

Steriele ontsteking zenuwstelsel

Een voorbeeld van een aandoening waarbij een steriele ontsteking in het zenuwstelsel optreedt is multiple sclerose (MS). Andere voorbeelden zijn neuromyelitis optica en ontsteking van de bloedvaten in de hersenen (cerebrale vasculitis).

Steriele ontsteking huid en nagels

Eczeem is een voorbeeld van een huidaandoening waarbij een steriele ontsteking van huid en nagels kan optreden. Een ander voorbeeld is psoriasis.

Diagnose

Bij lichamelijk onderzoek zijn kenmerken van een ontsteking aanwezig. Dat betekent dat het aangetaste lichaamsdeel pijnlijk, rood, warm en gezwollen kan zijn. Soms zal er ook koorts optreden, maar dat komt minder vaak voor dan bij een infectie.

In het ontstoken weefsel zullen ontstekingscellen aanwezig zijn. Dit kan worden vastgesteld met een biopsie. Dat is het wegnemen van een stukje weefsel (‘biopt’) uit het aangetaste lichaamsdeel of orgaan. Dit stukje weefsel wordt vervolgens door een patholoog-anatoom onder de microscoop bekeken. Hierbij zijn ophopingen van ontstekingscellen zichtbaar. In tegenstelling tot sommige infecties zullen in het biopt geen micro-organismen worden aangetroffen.

Behandeling

Een steriele ontsteking gaat soms over met rust. De ontstekingsreactie kan dus vanzelf overgaan doordat het afweersysteem de beschadigde cellen opruimt.

Daarnaast kan een steriele ontsteking worden behandeld met medicijnen die ontstekingsremmend werken. Voorbeelden van dergelijke medicijnen zijn NSAID’s (ontstekingsremmende pijnstillers) en corticosteroïden.

Synoniemen

Andere namen voor steriele ontsteking zijn steriele ontstekingsreactie, aseptische ontsteking en niet-infectieuze ontsteking.

Engelse vertaling

sterile inflammation, sterile inflammatory response, inflammatory non-infectious process

Verder lezen / Referenties

• KL Rock, E Latz, F Ontiveros & H Kono, ‘The sterile inflammatory response’, gepubliceerd in Annual Review of Immunology van 2010; 28: pagina’s 321–342.
• SF Nemec, RL Eisenberg & AA Bankier, ‘Noninfectious inflammatory lung disease: imaging considerations and clues to differential diagnosis’, gepubliceerd in Cardiopulmonary Imaging van augustus 2013; 201: pagina 278-294.
• Huup Dassen, ‘Steriele ontstekingen ontmaskerd – Ook zonder bacterie of virus kunnen ontstekingsreacties ontstaan. Dan groeperen eiwitten zich tot inflammasomen.’

---

Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 22 januari 2018
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 23 januari 2018

---