Fistel

Bijgewerkt op 2 augustus 2021

Wat is een fistel?

Een fistel is een onnatuurlijke verbinding tussen twee lichaamsdelen. Zo kan bijvoorbeeld sprake zijn van een fistel ontstaan tussen de endeldarm en de huid rond de anus. Dit wordt een ‘perianale fistel’ genoemd.

Fistels ontstaan meestal ten gevolge van een verwonding, operatie of langdurige ontsteking. Ze genezen vaak niet vanzelf. Een operatie is dan nodig om van de fistel af te komen.

Een andere naam voor fistel is ‘pijpzweer’.

Voorbeelden van fistels

Fistels worden meestal benoemd naar de plaats in het lichaam waar ze optreden. Voorbeelden zijn:

• Aortocavale fistel: zeldzame complicatie van een aneurysma van de aorta; er ontstaat een open verbinding tussen het aneurysma en de onderste holle ader (vena cava inferior) of naar één van beide venae iliacae;
• Aortoduodenale fistel = open verbinding tussen grote lichaamsslagader en dunne darm;
• Arterioveneuze fistel = open verbinding tussen een slagader (arterie) en een ader (vene), bijvoorbeeld:
  • pulmonale arterioveneuze fistel = open verbinding tussen slagader en ader in de longen;
  • spinale durale arterioveneuze fistel = open verbinding tussen een slagader en een ader in de wervelkolom;
• Caroticocaverneuze fistel = open verbinding tussen halsslagader en de sinus caroticus;
• Cholecystocolische fistel = open verbinding tussen galblaas en dikke darm;
• Cholecystocutane fistel = open verbinding tussen galblaas en huid;
• Cholecystoduodenale fistel = open verbinding tussen galblaas en twaalfvingerige darm;
• Colovesicale fistel = open verbinding tussen dikke darm en blaas;
• Dentogene fistel = open verbinding tussen kaak en huid;
• Enterocutane fistel = open verbinding tussen ingewanden en huid;
• Enteroenterale fistel = open verbinding tussen twee verschillende delen van de darm;
• Enterovesicale fistel = open verbinding tussen darm en blaas;
• Galfistel = open verbinding tussen enerzijds galblaas of galwegen en anderzijds darmen of huid van de buikwand;
• Gastrocolische fistel = open verbinding tussen maag en dikke darm;
• Ileovesicale fistel = open verbinding tussen dunne darm en blaas;
• Labyrintfistel = gaatje in het ovale venster van het oor;
• Melkgangfistel = ziekte van Zuska;
• Oesofago-aortale fistel = open verbinding tussen grote lichaamsslagader en slokdarm;
• Oesofago-tracheale fistel = (aangeboren) open verbinding tussen slokdarm en luchtpijp;
• Oronasale fistel = open verbinding tussen neus en mond;
• Pancreasfistel: er wordt onderscheid gemaakt tussen:
  • interne pancreasfistel = open verbinding tussen alvleesklier en ander orgaan;
  • externe pancreasfistel = open verbinding tussen alvleesklier en de huid;
• Perianale fistel = open verbinding tussen endeldarm en de huid rondom de anus;
• Perilymfatische fistel = open verbinding tussen het middenoor en het binnenoor;
• Persisterende urachus = open verbinding tussen blaas en navel; dit is in feite een fistel tussen de blaas en de navel;
• Rectovaginale fistel = open verbinding tussen endeldarm (rectum) en vagina;
• Sinus pilonidalis = haarnestcyste:
  • sinus pilonidalis van de bilspleet = haarnestcyste in de bilspleet;
  • sinus pilonidalis van de navel = haarnestcyste in de navel;
  • interdigitale sinus pilonidalis = haarnestcyste tussen de vingers;
• Vesicocutane fistel = open verbinding tussen huid en blaas;
• Vesico-uteriene fistel = open verbinding tussen baarmoeder en blaas;
• Vesicovaginale fistel = open verbinding tussen urineblaas en vagina.

Fistels rond de anus komen het meest voor.

Fistel symptomen

Een fistel kan, afhankelijk van de lokatie, verschillende klachten geven. Vaak ontstaan symptomen doordat lucht of vocht door het fistelkanaal stroomt. Zo kan bijvoorbeeld een fistel tussen slokdarm en luchtpijp ertoe leiden dat speeksel of voedsel in de luchtpijp terecht kan komen. Bij een fistel tussen endeldarm en vagina kan ontlasting via de vagina naar buiten komen.

Kijk voor meer informatie over symptomen van fistels op de webpagina’s die over de afzonderlijke typen fistel gaan.

Hoe ontstaat een fistel?

De meeste fistels ontstaan ten gevolge van een verwonding, operatie of langdurige ontsteking.

Soms ontstaat een fistel al vóór de geboorte. Er is dan sprake van een ‘aangeboren fistel’ of ‘congenitale fistel’. Een voorbeeld is de oesofago-tracheale fistel. Deze verbinding ontstaat doordat er iets mis gaat tijdens de ontwikkeling van de foetus.

Soms wordt een fistel kunstmatig aangelegd door een chirurg. Dat gebeurt bij mensen die aan hemodialyse (nierspoelen) gaan. Bij hen wordt een verbinding tussen een slagader en een ader aangelegd, meestal in de arm. Een dergelijke verbinding wordt een ‘shunt’ genoemd.

Risicofactoren

Er zijn een aantal ziekten waarbij fistels voor kunnen komen als complicatie. Voorbeelden zijn:

• Ziekte van Crohn
• Hidradenitis suppurativa (hardnekkige ontsteking van de haarzakjes)

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose wordt gesteld door de combinatie van klachten, afwijkingen bij lichamelijk onderzoek en beeldvormend onderzoek.

Hoe ziet een fistel er uit?

Vaak is er niet zo veel zichtbaar aan een fistel. Fistels die tussen twee organen in het lichaam lopen zijn van buitenaf natuurlijk al helemaal niet zichtbaar.

Fistels die uitkomen op de huid of het slijmvlies in de mond zijn meestal zichtbaar als een klein gaatje. Wat opvallend kan zijn is als de fistel vocht afgeeft. Zo kan uit een perianale fistel vocht, pus of zelfs ontlasting komen. Bij een fistel tussen blaas en vagina kan urine uit de vagina komen.

Beeldvormend onderzoek

Fistels kunnen vaak worden aangetoond met behulp van beeldvormend onderzoek, zoals röntgenfoto of CT-scan. Vaak wordt daarbij gebruik gemaakt van contrastmiddel. Op een röntgenfoto is dan meestal ‘lekkage’ van het contrastmiddel via de fistelgang van het ene lichaamsdeel naar het andere zichtbaar. Een dergelijk onderzoek wordt ook wel ‘fistulografie’ genoemd. De röntgenfoto met contrastmiddel waarop de fistel zichtbaar is wordt ‘fistulogram’ genoemd.

Behandeling fistels

Fistels genezen doorgaans niet vanzelf. Meestal zal een fistel worden behandeld door een operatie. Als er sprake is van een infectie kunnen ook antibiotica worden voorgeschreven.

Het is vaak lastig om te opereren in een gebied dat ontstoken is. Daarom wordt bij de behandeling van een perianale fistel vaak in eerste instantie een seton ingebracht. Dat is een draadje dat in de fistelgang wordt ingebracht. De seton wordt vanaf de opening van de fistel bij de anus opgevoerd. In de endeldarm komt het uiteinde weer naar buiten. Het uiteinde wordt vervolgens via de anus naar buiten getrokken. Nu kunnen de twee uiteinden aan elkaar worden geknoopt. Zo loopt de seton in een cirkel. Door de seton kan het fisteltraject niet dichtgroeien en draineert de fistel goed. De bedoeling is dat hierdoor de ontsteking afneemt, zodat de fistel in een later stadium geopereerd kan worden.

Soms zal behandeling van de onderliggende ziekte helpen om het ontstaan van fistels te voorkomen. Dat geldt bijvoorbeeld voor fistels die ontstaan bij mensen met de ziekte van Crohn.

Welke behandeling wordt gekozen zal afhangen van het type fistel. Kijk daarom voor meer informatie over de behandeling op de webpagina over de afzonderlijke typen fistels.

Vergoeding

Behandeling van fistels wordt door verzekeraars volledig vergoed.

Hoe vaak komt ‘t voor?

Sommige fistels, zoals sinus pilonidalis en perianale fistels, komen regelmatig voor. Andere vormen zijn heel zeldzaam. De afbeelding hieronder geeft voor elke vorm een schatting van het aantal gevallen dat jaarlijks in Nederland voorkomt.

Andere talen

Engelse vertaling

fistula

Duitse vertaling

Fistel

---

Synoniemen voor fistel zijn fistula, buiszweer, pijpzweer en pijpzweertje.

---

Uitgegeven door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 1 mei 2018
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 1 mei 2018