Bijgewerkt op 12 augustus 2022
Wat is een abces?
Een abces is een ophoping van pus in een orgaan of weefsel. Een abces wordt veroorzaakt door een infectie met bacteriën. Door de infectie met bacteriën worden witte bloedcellen aangetrokken. Zij moeten namelijk de bacteriën opruimen, zodat de infectie kan genezen. Als een grote hoeveelheid witte bloedcellen zich ophoopt op de plaats van een infectie ontstaat pus. Als de pus niet goed kan afvloeien kan een abces ontstaan.
Hoe ontstaat een abces?
De meeste abcessen ontstaan door bacteriën. Dit worden septische abcessen genoemd. Heel soms worden abcessen veroorzaakt door parasieten of schimmels. Abcessen die niet door bacteriën of andere micro-organismen worden veroorzaakt worden steriele abcessen genoemd.
Septische abcessen kunnen zo’n beetje overal in het lichaam ontstaan. Als reactie op de indringer – meestal een bacterie – zal het afweersysteem in actie komen. Witte bloedcellen zullen zich verzamelen op de plaats van de infectie. Deze witte bloedcellen – ook ‘ontstekingscellen’ genoemd – maken stofjes aan die de indringer aanvallen. De bacteriën worden op deze manier afgebroken in stukjes. Zo kunnen ze makkelijk worden opgenomen in het bloed en worden afgevoerd.
De stofjes die de indringers aanvallen kunnen echter ook het omliggende weefsel kapot maken. Hierdoor ontstaat een potpourri van kapotte cellen, afgebroken bacteriën, en witte bloedcellen. Als dit zich ophoopt ontstaat een dikke gelige vloeistof die we ‘pus’ noemen. Ophoping van grotere hoeveelheden pus wordt een abces.
Welke symptomen geeft het?
Abcessen gaan vaak gepaard met tekenen van ontsteking, zoals roodheid en pijn. De ophoping van pus leidt meestal tot zwelling van het aangetaste orgaan of weefsel. Sommige abcessen kunnen aanleiding geven tot nachtzweten.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Een arts kan vermoeden dat er sprake is van een abces als er aanwijzingen zijn voor een infectie. Dat kan bijvoorbeeld omdat er eerder of elders in het lichaam een infectie is of is geweest. De infectie kan zich uitbreiden en leiden tot een abces. Verder zullen lichamelijk onderzoek, laboratoriumonderzoek en beeldvormend onderzoek helpen bij het aantonen van een abces.
Laboratoriumonderzoek
Bij de meeste abcessen zijn de ontstekingswaarden in het bloed verhoogd:
- Verhoogde bloedbezinking (BSE)
- Verhoogd CRP-gehalte in het bloed
- Verhoogd aantal witte bloedcellen in het bloed (leukocytose)
Bij abcessen in de nieren of urinewegen zullen vaak ook afwijkingen in de urine worden gevonden:
Beeldvormend onderzoek
Abcessen zijn vaak goed zichtbaar met echografie, CT-scan en MRI-scan. Ook op een röntgenfoto is een abces soms zichtbaar.
Hieronder een CT-scan met daarop zichtbaar een nierabces.
Voorbeelden van abcessen
In principe kunnen abcessen in elk orgaan en elk weefsel in het lichaam ontstaan. Voorbeelden van abcessen zijn:
- hersenabces: ophoping van pus in de hersenen;
- longabces (pulmonaal abces): ophoping van pus in de long;
- maagabces: ophoping van pus in de maagwand;
- steenpuist (furunkel): ophoping van pus in de huid;
- negenoog (karbunkel): ophoping van pus in de huid (groter dan steenpuist);
- nierabces: ophoping van pus in de nier;
- perianaal abces: ophoping van pus in het gebied rond de anus;
- psoasabces: ophoping van pus in de psoasspier;
- retroperitoneaal abces: ophoping van pus in de ruimte achter het buikvlies (retroperitoneale ruimte);
- tandvleesabces: ophoping van pus in het tandvlees;
- buikwandabces: ophoping van pus in de buikwand;
- steriel abces: abces dat NIET door bacteriën wordt veroorzaakt.
Wat is de behandeling?
Omdat abcessen worden veroorzaakt door bacteriën zou je verwachten dat ze goed te behandelen zijn met antibiotica. Het probleem is echter dat antibiotica het abces vaak niet goed kunnen bereiken. Daarom worden abcessen in eerste instantie behandeld door de pus af te laten vloeien. Dit wordt drainage genoemd. Behandeling door drainage wordt meestal gedaan door een chirurg. Het abces wordt ingesneden zodat de pus kan afvloeien. Soms gaat drainage door het aanprikken van het abces met een dikke naald. Als het abces dieper gelegen is gebeurt dat meestal onder geleide van echo of CT-scan.
Na drainage van het abces wordt soms een drain achtergelaten. Dat is een slangetje dat voorkomt dat de door de chirurg aangebrachte snede snel dichtgroeit. Dan zou namelijk opnieuw een ophoping van pus kunnen ontstaan. Ook worden vaak antibiotica gegeven om te voorkomen dat opnieuw een infectie met abces ontstaat.