Bijgewerkt op 1 maart 2022
Wat is een spiraaltje?
Een spiraaltje is een voorbehoedsmiddel. Het is een klein voorwerp – meestal in de vorm van een ankertje – dat wordt ingebracht in de baarmoeder. Door de aanwezigheid in de baarmoeder zorgt het spiraaltje ervoor dat een bevruchte eicel zich niet zal innestelen in het baarmoederslijmvlies. Daardoor kan een zwangerschap niet tot stand komen.
Een belangrijk voordeel van een spiraaltje is dat het langdurige bescherming tegen zwangerschap biedt, zonder dat je daar dagelijks aan hoeft te denken. Een nadeel is dat het inbrengen en verwijderen van een spiraaltje moet worden gedaan door een arts of verloskundige.
Aan de onderkant van het spiraaltje zit een touwtje (rechts op de foto hieronder). Het uiteinde van het touwtje steekt na inbrengen van het spiraaltje uit de baarmoedermond. Zo kan het spiraaltje op den duur eenvoudig worden verwijderd.
Een spiraaltje wordt soms ‘IUD’ genoemd. Dat is een afkorting voor de engelse term ‘intra uterine device’, oftewel ‘hulpmiddel in de baarmoeder’.
Welke soorten spiraaltjes zijn er?
De oorspronkelijke spiraaltjes bestonden alleen uit plastic. In de jaren ’70 van de vorige eeuw kwamen zogenaamde ‘koperspiraaltjes‘ beschikbaar. Deze bestaan ook uit plastic maar om de steel heen zit koperdraad gewonden. Het koperdraad zorgt voor een betere werking van het spiraaltje. Een voorbeeld van een dergelijk koperspiraaltje is de Multiload.
Tegenwoordig zijn spiraaltjes die hormonen afscheiden populair. Dergelijke spiraaltjes worden ‘hormoonspiraaltjes’ genoemd. Ze geven gedurende langere tijd kleine hoeveelheden hormoon af. Dat geeft een extra contraceptieve werking. Voorbeelden van hormoonspiraaltjes zijn Mirena en Kyleena.
Ten slotte zijn er zogenaamde ‘morning-after spiraaltjes‘. Een morning-after spiraaltje wordt gebruikt om zwangerschap te voorkomen na onbeschermde seks. Dus bijvoorbeeld na geslachtsgemeenschap zonder condoom, bij scheuren van het condoom, of bij onzorgvuldig gebruik van de anticonceptiepil.
Inbrengen spiraaltje – hoe gaat dat?
Een spiraaltje moet worden ingebracht door een arts of verloskundige. Het plaatsen van een spiraaltje duurt enkele minuten. Het inbrengen van het spiraaltje gebeurt via de vagina. De vagina en baarmoedermond zullen met een desinfectiemiddel worden schoongeveegd. Dit wordt gedaan om te voorkomen dat bij het inbrengen van het spiraaltje bacteriën in de baarmoeder komen. Dat kan namelijk leiden tot een infectie van het baarmoederslijmvlies.
De arts of verloskundige zal de vagina met een ‘eendenbek’ openen zodat de baarmoedermond goed zichtbaar wordt. Vervolgens zal de baarmoedermond worden aangehaakt. Door vervolgens aan de baarmoedermond te trekken zal de baarmoeder zich strekken. Het spiraaltje kan nu via de baarmoedermond en de baarmoederhals in de baarmoeder worden geduwd.
Een spiraaltje mag niet worden geplaatst bij een vrouw die zwanger is. Daarom zal een zwangerschap moeten worden uitgesloten voordat het spiraaltje wordt geplaatst.
Wat kan er mis gaan?
Het inbrengen van het spiraaltje kan wat pijnlijk zijn. Ook kan er sprake zijn van wat bloedverlies. Heel zelden komt het voor dat het spiraaltje door de wand van de baarmoeder wordt geprikt. Dat kan leiden tot een gaatje in de baarmoeder (uterusperforatie).
Wanneer geeft een spiraaltje bescherming tegen zwangerschap?
Een spiraaltje werkt direct na inbrengen.
Hoe lang duurt de bescherming?
De duur van de bescherming is afhankelijk van het type spiraal. Een koperspiraaltje geeft 5-10 jaar bescherming. Een hormoonspiraaltje geeft 5 jaar bescherming.
Verwijderen spiraaltje
Redenen voor verwijdering
Er zijn verschillende redenen om een spiraaltje weer te verwijderen. Ten eerste kan de houdbaarheidstermijn van het spiraaltje verstreken zijn. De houdsbaarheidtermijn van een spiraaltje is terug te vinden in de bijsluiter. De wens om zwanger te worden is natuurlijk ook een reden om een spiraal te verwijderen. Ten slotte kan een spiraaltje worden verwijderd als er sprake is van vervelende bijwerkingen. In overleg met de (huis)arts kan dan worden gekozen voor een andere vorm van anticonceptie.
Verwijderen spiraaltje uit de baarmoeder
Het spiraaltje verwijderen gebeurt – net als het inbrengen – door een arts of verloskundige. Het is een eenvoudige handeling die enkele minuten duurt. Net als bij het inbrengen wordt de vagina opgengesperd met een ‘eendenbek’. De arts of verloskundige zal het draadje dat uit de baarmoedermond steekt met een tangetje vastpakken. Vervolgens wordt het spiraaltje voorzichtig uit de baarmoeder getrokken.
Andere talen
Engelse vertaling
intra-uterine device, IUD, intrauterine contraceptive device, IUCD, ICD, coil
Duitse vertaling
Intrauterinpessar, Spiral