Bijgewerkt op 10 april 2018
Wat zijn vleesvervangers?
Vleesvervangers zijn producten die worden gegeten wanneer iemand geen of minder vlees eet, maar toch alle essentiële voedingsstoffen wil binnenkrijgen die normaal in vlees aanwezig zijn.
Niet elke vleesvervanger is daadwerkelijk op de markt gebracht om vlees te vervangen. Het zijn ook producten die een hoge voedingswaarde hebben en geschikt zijn als voedzame vegetarische voedingskeuzes. Zo zitten in vlees veel eiwitten, vitamine B1, vitamine B12 en ijzer. Een vleesvervanger dient dus ook rijk te zijn aan deze voedingsstoffen.
Geschikte vervangers voor vlees zijn onder andere peulvruchten, sojaproducten, eieren en noten. Ook zijn er veel vleesvervangers in de vorm van schnitzels en burgers op basis van eiwitrijke, plantaardige ingrediënten. Tegenwoordig is er veel onderzoek gaande naar nieuwe vleesvervangers. Zo zijn producten van insecten, algen en kweekvlees in ontwikkeling.
Deze webpagina gaat over voordelen en nadelen van het gebruik van vleesvervangers.
Verschillende vormen van vleesvervangers
Wanneer je het woord vleesvervanger hoort, denk je meestal aan een vegetarische hamburger, een worstje of plantaardige “vleesstukjes”. Maar er zijn ook veel producten die zeer geschikt zijn om vlees te vervangen zonder dat deze hier in eerste instantie voor bedoeld waren.
De meest bekende vleesvervangers zijn bijvoorbeeld stukjes tofu, stukjes soja of tempé, wat kan worden toegevoegd aan een maaltijd net zoals stukjes vlees of kip.
De bekende plantaardige vleesvervangers worden vaak gemaakt van granen, groenten of soja. Bijvoorbeeld een groenteburger is makkelijk te bereiden en is een makkelijke vervanger van vlees, omdat de bereiding en het uiterlijk op elkaar lijkt.
Tegenwoordig gaan vegetariërs steeds meer over op het eten van andere producten die vlees kunnen vervangen. Denk hierbij aan peulvruchten, die rijk zijn aan eiwitten, vezels en vitamines.
Ook producten zoals paddenstoelen, noten, pitten, zaden en eieren zijn rijk aan gezonde voedingsstoffen. Wanneer je veel varieert met zulke producten moet je genoeg voedingsstoffen binnenkrijgen en is het eten van vlees niet nodig.
Waarom vleesvervangers eten?
Steeds meer mensen kiezen ervoor om geen of minder vlees te eten. Verschillende oorzaken kunnen hieraan ten grondslag liggen. Zo kan het zijn dat iemand een bepaald dieet volgt of allergisch is voor bepaalde vleesproducten. Maar de voornaamste redenen tegenwoordig zijn de invloed van vlees op je gezondheid, de milieubelasting van het verbouwen van vlees en het dierenwelzijn.
Wanneer is een vleesvervanger geschikt?
Er zijn veel vleesvervangers verkrijgbaar met elk andere ingrediënten en een andere voedingswaarde. Maar wanneer is een vleesvervanger nou ook echt geschikt om de voedingswaarde van vlees daadwerkelijk te kunnen vervangen?
Eiwit
Het belangrijkst is dat het product genoeg eiwitten bevat. Vlees bevat minimaal twaalf energieprocent eiwit. Dat wil zeggen dat 12% van het totale energiegehalte wordt geleverd door eiwitten. Vetten, koolhydraten en eiwitten leveren met samen de totale hoeveelheid energie.
IJzer
Daarnaast is het belangrijk dat de vleesvervanger ijzer bevat. Een gunstige hoeveelheid is circa 1 milligram ijzer per 100 gram product.
Vitamines
Ook vitamine B1 en vitamine B12 zijn voedingsstoffen die je normaliter alleen binnenkrijgt uit dierlijke producten. Een goede vervanger bevat beide vitamines. Vitamine B12 ontbreekt vaak in vleesvervangers.
Voor vegetariërs is dit geen probleem, aangezien zij vitamine B12 binnen kunnen krijgen door middel van eieren en zuivel. Veganisten daarentegen moeten vitamine B12 halen uit andere producten of kunnen naast hun gezonde voeding vitamine B12 supplementen nemen.
Voorbeelden van geschikte vleesvervangers zijn onder andere eieren, verschillende vegetarische burgers, noten en peulvruchten.
Milieubelasting
Niet alleen de voedingswaarde kan een criteria zijn voor je productkeuze. Ook de belasting op het milieu per product verschilt enorm. Aangezien duurzaamheid een van de redenen is om geen vlees te eten, dient dit ook in overweging te worden genomen.
Ongezonde vleesvervangers
Tegenwoordig zijn er veel producten die erg geschikt zijn als vleesvervanger. Maar omdat vlees een erg karakteristieke, lekkere smaak heeft, is het lastig om een vergelijkbare smaak te krijgen door middel van plantaardige ingrediënten. Om deze reden worden aan veel vleesvervangers veel verzadigd vet en zout toegevoegd om het product een lekkere smaak te geven. Dit is natuurlijk erg ongezond.
Kijk op het etiket
De enige manier om te beoordelen of een vleesvervanger gezond of ongezond is, is door het etiket te bekijken. Let hierbij op de hoeveelheid vetten, met name verzadigde vetten, hoeveelheid zout, hoeveelheid suiker en de voedingsstoffen die het product wél zou moeten bevatten. Zie hiervoor de voorgaande paragraaf.
Belasting op het milieu
Eén van de hoofdredenen om geen vlees te eten is om milieubelasting te verminderen. Het verbouwen van vlees heeft een grote impact op het milieu. Zo hebben dieren grote stukken land, veel water en voedsel nodig. Bovendien is de uitstoot van broeikasgassen, voornamelijk bij koeien, enorm.
Dierlijke producten vervangen door plantaardige
Door dierlijke producten te vervangen met plantaardige producten kan dit een positieve invloed hebben op het milieu.
Vleesvervangers gemaakt van peulvruchten, groenten en tofu zijn een stuk minder milieubelastend en zijn dus zeker een goede keuze. Echter, vleesvervangers gemaakt van zuivel en kaas zijn erg slechte keuzes. Hun milieubelasting is even groot of misschien wel groter dan die van vlees.
Ook producten gemaakt van noten, soja en tahoe zijn erg goede keuzes, door hun lage milieubelasting. In verhouding is voor deze producten veel minder land en water nodig. Bovendien komen er bij de productie hiervan geen broeikasgassen vrij.
Natuurlijke vleesvervangers
Een vleesvervanger is niet altijd een plantaardige variant van een stukje vlees. Veel gewone voedingsmiddelen kunnen ook prima dienen als vervanging van vlees, wanneer het product een hoge voedingswaarde heeft. Zeer geschikte producten om vlees te vervangen zijn:
- Noten – Noten bevatten veel onverzadigde vetten, die gezonder zijn dan verzadigde vetten die je normaal uit vlees binnenkrijgt. Bovendien bevatten noten veel ijzer, wat het belangrijkste mineraal in vlees is. Een handje noten per dag is erg gezond. Dit kunnen bijvoorbeeld cashewnoten, amandelen, walnoten, macadamianoten, pecannoten of pistachenoten zijn.
- Peulvruchten – Peulvruchten zoals kikkererwten, erwten, linzen en verschillende soorten bonen zin rijk een eiwitten en vitamines. Ook producten gemaakt van peulvruchten kunnen erg lekker zijn, denk eens aan falafel en humus die zijn gemaakt van kikkererwten.
- Schimmels en paddenstoelen – Deze ingrediënten worden steeds vaker gebruikt in vleesvervangers, maar ook gewoon paddenstoelen bevatten veel vitamines en mineralen. In vleesvervangers komt de structuur tot stand door middel van paddenstoelen en eiwitten, waardoor een hoge voedingswaarde wordt verkregen.
- Pitten en zaden – Zowel pitten als zaden zijn rijk aan vezels en goede voedingsstoffen. Zo kan je aan je yoghurt gemakkelijk wat lijnzaad, chiazaad, zonnebloempitten of pompoenpitten toevoegen. Een lekkere en voedzame verrijking van je voeding. Helaas bevatten beiden geen vitamine B12.
- Eieren – Vegetariërs doen er goed aan om wel af en toe eieren te eten. Eieren bevatten niet alleen veel eiwitten, maar ook vitamine B12, wat niet in plantaardige producten voorkomt.
- Zeewier – Zeewier en andere wierensoorten zijn erg eiwit- en vitaminerijke producten. Het gebruik van zeewier in voedingsmiddelen is erg in opkomst en de ontwikkelingen zijn nog aan de gang. Wel zijn er al snacks en burgers op de markt met zeewier als ingrediënt.
Soorten vleesvervangers
De supermarkt lig onderhand vol met verschillende vleesvervangers. Het schap hiervoor is nog niet zo groot als het vak voor vlees en vis, maar is erg in ontwikkeling. Op dit moment zijn vleesvervangers verkrijgbaar van de volgende grondstoffen:
- Tofu – Tofu is verkrijgbaar in de vorm van vegaburgers, maar ook gewoon als blok tofu wat je bijvoorbeeld kan gebruiken in soepen en wokmaaltijden. Tofu wordt ook wel tahoe genoemd. Tofu ontstaat wanneer sojamelk wordt gestremd. Soja heeft opzich een neutrale smaak, maar kan erg goed andere smaken opnemen. Zo neemt het gemakkelijk de smaak van een saus of ander ingrediënt over. Tofuproducten zijn rijk aan eiwitten, maar geen vitamine B12. Deze vitamine wordt wel vaak toegevoegd om er een geschikte vleesvervanger van te maken.
- Seitan – Dit producten is afkomstig uit Japan en bestaat uit tarwe-eiwitten. Om seitan te maken, wordt tarwe gemengd met water, waardoor een deeg ontstaat. Dit deeg wordt gekookt in bouillon, waardoor het een kenmerkende smaak en structuur krijgt. Het eiwitgehalte van seitan is erg hoor, namelijk wel 25%. Ook bevat het veel ijzer, maar geen vitamine B12. Voor mensen met glutenallergie is seitan niet geschikt, doordat het wordt gemaakt met tarwe.
- Lupine – Lupine is een plant waar bonen aan groeien. Van deze bonen kan meel gemaakt worden wat vaak wordt gebruikt in vleesvervangers. De Vegetarische Slager is begonnen met het gebruiken van dit product en wordt steeds populairder. Lupine is rijk een eiwitten en vezels. In de supermarkt zijn helaas ook veel lupineproducten te vinden waar erg veel andere, slechte ingrediënten aan zijn toegevoegd. Wanneer je een product op basis van lupine koopt, kijk dan op de verpakking of het product puur is of dat er erg veel andere, ongezonde dingen zoals suiker aan toegevoegd zijn.
- Tempeh – Tempeh is in vleesvervangers erg goed toepasbaar. Het bevat veel goede voedingsstoffen en kan in veel producten en gerechten gebruikt worden. Het product wordt gemaakt door sojabonen te koken met een schimmel. Tijdens fermentatie ontstaat een stevige, witte massa. Naast het hoge eiwitgehalte, bevat tempeh ook veel vitamines, mineralen en isoflavonen. Isoflavonen zijn gezonde voedingsstoffen die kunnen ontstaan tijdens fermentatie, waardoor het product makkelijker verteerbaar wordt. Dit heeft een positieve invloed op onze darmen. De smaak van tempeh is neutraal, maar neemt net zoals tofu andere smaken gemakkelijk op. Tempeh kan gebruikt worden in veel (Oosterse) gerechten en kan ook gemakkelijk worden gefrituurd.
Wanneer je vleesvervangers eet in plaats van vlees is het altijd belangrijk dat je let op de voedingsstoffen die je binnenkrijgt. Vooral vitamine B12 is lastig binnen te krijgen wanneer je geen vlees eet. Wanneer je bang bent voor een tekort aan vitamine B12 kan je hiervoor supplementen gebruiken.
Potentiële vleesvervangers
Er worden steeds meer vleesvervangers ontwikkeld door de stijgende vraag naar plantaardige producten. Zo zijn er nog verschillende ingrediënten die een grote potentie hebben voor gebruik in vleesvervangers door hun hoge voedingswaarde. Dit worden ook wel nieuwe eiwitbronnen genoemd. Hierbij is het belangrijkst dat deze producten erg eiwitrijk zijn, maar bij voorkeur ook de andere goede voedingsstoffen bevatten die vlees bevat.
Insecten, algen, wieren en kweekvlees zijn bronnen die als veelbelovend worden beschouwd al vleesvervangers.
Insecten
Insecten zijn natuurlijk ook dieren, maar vallen toch binnen een andere categorie. De verbouwing van insecten gebeurt op een hele andere manier is en beter voor het milieu. Insecten zijn erg rijk aan eiwitten en kunnen een goede smaak hebben. Toch is het voor mensen lastig om te wennen aan het idee dat zij insecten eten. Hierin is nog een lange weg te gaan.
Wieren & algen
Wieren en algen kunnen erg goed gebruikt worden in bijvoorbeeld vegetarische burgers of andere vleesvervangers en bevatten veel eiwitten, vitamines en mineralen. Bovendien zijn zij makkelijk te kweken in zeeën en is de bron bijna oneindig.
Kweekvlees
Voor kweekvlees hoeven geen dieren gedood te worden. Door middel van stamcellen van dieren wordt vlees gekweekt door deze stamcellen te laten vermenigvuldigen en ontwikkelen. Alle processen kosten veel energie, geld en tijd, waardoor de ontwikkelingen altijd bezig blijven. Maar mogelijkheden zijn er zeker genoeg.
Gepubliceerd door: Simpto.nl
Publicatiedatum: 10 april 2018
Auteur: Lisa Bruijstens
Laatst bijgewerkt op: 10 april 2018