GAPS dieet

Bijgewerkt op 26 maart 2023

Wat is het GAPS dieet?

GAPS is de afkorting voor “Gut and Psychology Syndrome”. Bij dit syndroom worden je darmen gezien als oorzaak voor psychische problemen. Het GAPS dieet zorgt ervoor dat je darmen weer gezond worden en in balans zijn, waardoor je hele lichaam zich kan herstellen.

Door het GAPS dieet te volgen verbetert je stofwisseling, krijg je gezondere darmflora, gaat je lichaam ontgiften en worden ontstekingen voorkomen. Op deze manier kan je hele lichaam herstellen en kunnen psychische problemen worden opgelost.

Het dieet wordt gebruikt voor veel verschillende aandoeningen, onder andere ADHD, autisme, dyslexie, bipolaire stoornis, depressie enzovoort.

Het dieet is bedacht door Dr Natasha Campbell die onderzoek heeft gedaan bij honderden patiënten met een hersenaandoening.

Het lijkt alsof tegenwoordig steeds meer mensen te maken hebben met psychiatrische- en neuropsychologische problemen. Bij deze aandoeningen is ook vaak een overlap te zien. Zo zijn er veel mensen, en met name kinderen, die lijden aan ADHD in combinatie met autisme of dyslexie. Hierdoor is het moeilijk om groepen te categoriseren binnen het GAPS dieet, aangezien vaak een patiënt dan tot meerdere groepen zou behoren. Vaak wordt vastgesteld dat iemand die lijdt aan psychiatrische- en/of neurologische aandoeningen ook lichamelijk niet in goede conditie is. Zo worden vaak stofwisselingsproblemen, astma, allergieën of ondervoeding vastgesteld. Het GAPS dieet is dus niet zomaar een dieet, maar een dieet dat problemen in de hersenen oplost door de gezondheid van de darmen te verbeteren.

Waarom het GAPS dieet volgen?

Een Gut and Psychology Syndrome onstaat, doordat in het lichaam te veel gifstoffen aanwezig zijn die invloed hebben op de hersenen. Bij het GAPS dieet staat centraal dat je je lichaam gaat ontgiften, waardoor ook je hersenen ontgift worden. Wanneer je hersenen weer “schoon” zijn, kan je beter functioneren en nadenken. Dit wordt gedaan door het hele kanaal van je spijsvertering te reinigen en genezen. Na afloop van het dieet zal je spijsvertering niet meer zorgen voor toxiciteit, maar juist voor optimale opname van voedingsstoffen wat zorgt voor de optimale balans. Dit is dan ook het uiteindelijke doel van het dieet, om je spijsvertering vrij te maken van gifstoffen, waardoor ook je hersenen en de rest van je lichaam kunnen herstellen. Je darmen hebben de grootste invloed op de toxiciteit van je lichaam. Wanneer je dit deel van je lichaam ontgift, neemt de algehele toxiciteit van je lichaam drastisch af.

De invloed van de darmen op je hersenen

Het GAPS dieet is gebaseerd op het feit dat je darmen een grote invloed hebben op je hersenen. Dat hier een verband tussen bestaat is al langer bekend in de geneeskunde. Alle organen in je lichaam staan in contact met elkaar, waardoor alles invloed op elkaar kan hebben. Zo worden onder andere de volgende zaken toegekend aan je darmen:

• Je darmen hebben invloed op de conditie van je hersenen. Bijvoorbeeld bij depressie en autisme.
• Je darmen hebben invloed op je huid. Bijvoorbeeld psoriasis, eczeem en acne.
• Je darmen hebben invloed op je hormonen. Bijvoorbeeld problemen met je schildklier.
• Je darmen hebben invloed op je spijsvertering. Bijvoorbeeld ziekte van Crohn, maagproblemen en het Prikkelbare Darm Syndroom.
• Je darmen hebben invloed op je immuunsysteem. Bijvoorbeeld astma, verminderde weerstand en allergieën.

Het gezond houden van je darmen is essentieel om je lichaam in goede conditie te houden en vervelende ziektes of aandoeningen te verhelpen of voorkomen.

De drie stappen van het dieet

Het GAPS dieet is opgebouwd uit drie fasen, namelijk: de introductie (eliminatiedieet), volledig GAPS en tot slot het ideale voedingspatroon. Maar hoe zien deze fasen eruit?

1. De introductie: de eliminatie – Deze introductiefase bestaat uit zes verschillende introducties. In het eerste stadium volg je een strikt dieet, waarbij je enkel een paar producten mag eten. Deze producten zijn: vis- en vleesbouillons gemaakt van beenderen, soep op basis van de vis- of vleesbouillon, probiotica (gefermenteerde producten) en gemberthee. Deze producten zorgen ervoor de je lichaam wordt ontgift en genezen. Bij de opvolgende introductiefases voeg je geleidelijk meer producten toe om te eten, afhankelijk van hoe je lichaam hierop reageert. Zo laat je je lichaam geleidelijk wennen aan producten en merk je welke producten je lichaam niet kan verdragen. Op deze manier spoor je op welke producten je makkelijk kan eten of welke in jouw geval een ongewenste reactie veroorzaken.
2. Volledig GAPS – Na de introductie weet je voor jezelf heel erg goed waar je wel en niet tegen kan. Op dat moment is je lichaam klaar om het volledige GAPS dieet te volgen. Hierbij volg je een lange tijd hetzelfde dieet, waarbij je fruit, vis, vlees, eieren, noten, kruiden, zaden en knollen eet. Hierbij is het natuurlijk belangrijk dat je niet de producten eet die je lichaam niet kan verdragen. Voor iedereen kan een GAPS dieet er dus anders uitzien. Echter, wanneer je darmen hersteld zijn, kan het mogelijk zijn dat je wel weer producten kan eten, waar je in de eerste fase nog niet tegen kon. Zo kunnen allergieën en intoleranties worden geëlimineerd. Tijdens deze fase wordt aangeraden om veel eieren, verse vlees- en vissoorten, groenten en fruit, zaden, noten, olijfolie en knoflook te eten. Wanneer je een lange periode klachtenvrij het GAPS dieet volgt, kan je doorgaan naar de derde fase.
3. Het ideale voedingspatroon – Tijdens de laatste fase ga je weer proberen om producten te eten die je tijdens fase twee hebt weggelaten. Zo mag je weer proberen om zetmeelrijke producten te eten, zoals aardappelen, bonen en granen. Het is belangrijk dat je goed aanvoelt of je lichaam dit aankan of niet. Wanneer het voelt alsof je lichaam weer gezond is, kan je proberen deze producten te eten. Wanneer je lichaam volledig hersteld is, is het mogelijk om deze producten zonder problemen te eten. Ook de duur van het dieet verschilt erg per persoon. Zo is de een na een half jaar al sterk vooruit gegaan, terwijl herstel bij anderen wel drie jaar kan duren.

Het belangrijkste onderdeel bij GAPS is het dieet om je spijsvertering weer in balans te brengen en te genezen. Daarnaast is het belangrijk om je lichaam te ontgiften, zodat giftige stoffen uit je lichaam worden verwijderd en ook de rest van je lichaam kan herstellen. Dit gebeurt voornamelijk in de eliminatiefase en wordt voortgezet tijdens het dieet. Daarnaast wordt het gebruik van supplementen aangeraden, dit wordt later nog benoemd.

Welke producten mag je niet eten?

Tijdens het GAPS dieet is het belangrijk om geen producten te eten die een negatieve invloed hebben op je darmen. Hier volgt een lijst van producten die je beter kan vermijden:

• Suikersiropen, zoals ahornsiroop en maisstroop.
• De zoetstof aspartaam.
• Suiker en suikerrijke producten, zoals snoep, koekjes, ijs, chocolade, gebak etc.
• Alcoholische dranken.
• Graanproducten, zoals maïs, haver, rijst, tarwe, pasta, brood, koekjes, couscous, spelt, quinoa, boekweit etc.
• Bewerkte en ingeblikte producten, let op de verpakking op de volgende ingrediënten: lactose, zetmeel, maltose, suiker, conserveringsmiddelen, kleurstoffen, gist en smaakversterkers. Wanneer je verse producten koopt, weet je zeker dat deze ingrediënten niet aanwezig zijn.
• Ontbijtgranen, zij bevatten veel suikers en zijn vaak sterk bewerkte producten.
• Melk en andere zuivelproducten. Af en toe kan je mogelijk yoghurt of andere zure zuivelproducten eten, wanneer je merkt dat je lichaam dit goed kan verdragen.
• Groenten die veel zetmeel bevatten, zoals aardappelen, zoete aardappelen, yams, pastinaak en artisjok.
• Peulvruchten en bonen zijn groenten die moeilijk te verteren zijn.
• (bewerkte) Fruitsappen uit de supermarkt. Verse, zelfgemaakte fruitsappen zonder toevoegingen zijn wel toegestaan.
• Frisdrank en andere koolzuurhoudende dranken. Deze zijn rijk aan suikers en chemische toevoegingen die erg slecht zijn voor je darmen.
• Koffie en sterke thee. Gemberthee en verse kruidenthee is daarentegen wel toegestaan en juist goed voor je darmen.
• Alle bewerkte producten die conserveringsmiddelen, kleurstoffen, smaakversterkers of andere chemische toevoegingen bevatten.
• Soja en producten op basis van soja.

Welke producten mag je wel eten?

Natuurlijk zijn er ook genoeg producten die je wel mag eten. Namelijk:

• Verse vis, vlees of schelpdieren – Let erop dat deze producten niet gezouten, gerookt of op een andere manier bewerkt zijn. Ook ingevroren vis- of vleesproducten zijn toegestaan, mits er geen andere toevoegingen gedaan zijn.
• Eieren, waarbij wordt aangeraden om het eigeel rauw te eten en het eiwit even te koken of bakken. Je mag dagelijks wel twee of drie eieren eten voor de gezondheid van je hersenen. Een zacht gekookt ei is perfect, waarbij de dooier zacht is en het eiwit gestold.
• Organen, zoals lever bevatten veel voedingsstoffen.
• Vers fruit, vooral fruit dat gerijpt is – Na de introductiefase is het toegestaan om fruit te eten, mits je lichaam daar klaar voor is. Wanneer fruit niet goed valt, kan je het beter nog even uitstellen. Begin met het eten van gekookt fruit zonder zaden erin. Vervolgens kan je verder opbouwen met rauw fruit.
• Verse groentes – Eigenlijk mag je alle soorten groenten eten, behalve de eerder genoemde groenten die zetmeel bevatten. Je kan groenten gemakkelijk roosteren, stomen, grillen, bakken of koken. Je kan eindeloos combineren met groenten in bijvoorbeeld schotels, soepen of stoofpotjes. Het eten van rauwe groenten wordt in eerste instantie afgeraden, doordat deze een grote impact kunnen hebben op je darmen.
• Roomboter in plaats van boter alternatieven zoals margarine. Roomboter is onbewerkt en in dat opzicht dus beter dan andere boterproducten. Kies bij voorkeur voor biologische roomboter om er zeker van te zijn dat er zo min mogelijk toevoegingen in zitten. Bakken met olijfolie wordt afgeraden. Bak bij voorkeur in roomboter, rundervet, varkensvet, eendenvet of lamsvet. Ook kokosolie is toegestaan als bakproduct.
• Pitten, zaden en noten – Deze plantaardige producten zijn rijk aan goede voedingsstoffen. Koop bij voorkeur ongezouten, onbewerkte noten. Bij sommige patiënten geven noten een ongewenste reactie, wanneer je dit ervaart kan je beter geen noten eten. Wanneer je de noten weekt in water en vervolgens droogt, kan je lichaam de noten beter verdragen. Ook kan je pitten en zaden malen tot een fijn meel om brood of een ander product van te maken.
• Avocado. Een avocado bevat veel voedingsstoffen. Met name een rijpe avocado is erg goed voor je gezondheid. Je kan het makkelijk combineren met salades, vis of vlees.
• Melk op basis van zaden of noten – Gewone, dierlijke melk is natuurlijk niet toegestaan. Maar bijvoorbeeld amandelmelk of kokosmelk wel. Ook van andere noten en zaden kan je lekkere melk maken. Tegenwoordig is in de supermarkt steeds meer keuze voor plantaardige soorten melk. Let er wel op dat de producten zo min mogelijk toevoegingen bevatten.
• Onbewerkt zeezout – Gebruik zeezout dat onbewerkt is in plaats van regulier tafelzout. Puur zeezout geeft natuurlijk een lekkere smaak, maar bevat ook veel gezonde mineralen.
• Onbewerkte honing is de enige zoetmaker die je mag eten. Wanneer je iets wil bakken kan je suiker beter vervanger door zoet fruit dan en ander zoetmiddel.
• Knoflook wordt aangeraden om dagelijks te eten. Het verbetert je immuunsysteem en geneest je darmen. Je kan het zowel rauw als gebakken eten.

Beginnen aan het GAPS dieet

Beginnen aan het GAPS dieet kan lastig zijn. Sommige mensen starten het dieet voor zichzelf, terwijl anderen het dieet voor hun kind begeleiden. Je begint het dieet natuurlijk met de introductiefase. Deze fase is essentieel voordat aan het officiële GAPS dieet begonnen kan worden. De eerste fase zorgt ervoor dat klachten zoals buikpijn, een opgeblazen gevoel, constipatie en diarree worden weggenomen. Je darmen worden gelijk gereinigd en beginnen met genezen.

Bij allergieën of intoleranties voor bepaalde voedingsmiddelen is de introductiefase uiterst belangrijk. Wanneer je over het algemeen geen last hebt van je darmen en wel het GAPS dieet gaat volgen, kan de introductiefase eventueel is sneller tempo worden doorlopen. Het overslaan van de introductie wordt echter niet aangeraden. De introductie bestaat uit zes fasen:

De eerste fase

Zoals al eerder genoemd werd, eet je in de eerste fase uitsluitend vis- en vleesbouillons gemaakt van beenderen, soep op basis van de vis- of vleesbouillon, probiotica (gefermenteerde producten) en gemberthee. De bouillons zorgen ervoor dat je bouwstenen binnenkrijgt voor de darmwand en gaan ontstekingen aan de darmwand tegen. Als soep kan je de bouillon verrijken met veel soorten groenten. Ook kan je aan de soep probiotica toevoegen. Probiotica kan worden genuttigd in de vorm van gefermenteerde groenten of op basis van zuivel. Dit kan zijn in de vorm van zuurkoolsap of andere gefermenteerde groenten. Na verloop van tijd kan je lichaam ook yoghurt verdragen, wat ook een probiotica is. Tot slot de gemberthee of andere verse kruidenthee. Deze producten hydrateren en reinigen de darmen om zo de gezondheid te verbeteren.

De tweede fase

Ook in de tweede fase worden de bouillons nog sterk aangeraden. Ook gemberthee en probiotica blijft erg belangrijk. Tijdens deze fase mag je rauw eigeel gaan eten. Het eigeel kan je bijvoorbeeld toevoegen aan een soep. Wanneer je darmen eraan gewend zijn kan je na verloop van tijd een heel ei eten, het eigeel moet dan rauw zijn en het eiwit gebakken of gekookt. Tijdens deze fase mag je veel gerechten eten met groenten en vlees met een hoog vetgehalte. Ook kan je meer yoghurt gaan eten wanneer je lichaam dit toestaat. Ook kan je beginnen met het eten van gefermenteerde vis.

De derde fase

Tijdens de derde fase borduur je voort op fase een en twee. Daarnaast mag je avocado’s en pannenkoeken gaan eten. De pannenkoekjes moeten op basis van noten of zaden zijn. Ook mag je langzamerhand gebakken eieren, zuurkool en andere gefermenteerde groenten eten. Het eten van elke product moet langzaam opgebouwd worden om je lichaam te laten wennen.

De vierde fase

In dit stadium van het dieet mag je ook vlees eten dan langdurig gegrild of gebakken is in de oven. Aangebrande, donkere stukjes vlees worden echter afgeraden. Ook mag je verse sappen van fruit en groenten en olijfolie geleidelijk introduceren. Daarnaast kan je eens proberen brood te maken op basis van notenmeel, zoals amandelmeel.

De vijfde fase

Als voorgaande fasen succesvol doorlopen zijn en je darmen de producten kunnen verdragen, kan je langzaamaan meer producten toevoegen aan je dieet. In de vijfde fase kan je proberen om verse appelmoes of rauwe groenten te eten. Ook kan je meer vruchten- en groentesappen introduceren, behalve sappen op basis van citrusvruchten.

De zesde fase

In de laatste fase van de eliminatie kan je ook rauw fruit proberen, zoals een appel. In het begin kan je het best een appel zonder schil eten. ook kan je meer zoete, gebakken producten eten. Voeg bijvoorbeeld aan een cake of brood gedroogd fruit toe. Het is essentieel om zelf in te schatten wanneer je lichaam een bepaald product wel of niet kan verdragen. Afhankelijk van je lichamelijke reactie duren de fasen korter of langer en kan je het eten van bepaalde producten beter uitstellen.

Het GAPS dieet

Na de eliminatie te hebben voltooid, kan je het volledige GAPS dieet volgen. Dit dieet volg je minimaal twee jaar. Hierbij staat centraal dat je geen suikers en zetmeel eet. Je mag dus geen aardappelen, zetmeelrijke groenten, graanproducten, suiker en alle suikerrijke producten.

Na circa anderhalf jaar kan je producten aan je dieet gaan toevoegen, zoals quinoa, boekweit en gierst. Het eten van bewerkte voedingsmiddelen, suiker en tarweproducten blijft verboden totdat je lichaam volledig hersteld is. Daarnaast wordt sterk aangeraden om regelmatig gefermenteerde producten te eten om je darmen zo gezond mogelijk te krijgen. Gefermenteerde producten bevatten goede bacteriën die je darmflora positief beïnvloeden.

Tijdens het GAPS dieet kan je het beste veel vis, vlees, eieren, groenten, fruit, knoflook, zaden, pitten en noten eten. Als je lichaam het kan verdragen, mag je rauw fruit eten, maar uitsluitend als tussendoortje. Fruit kan niet worden gegeten bij een maaltijd, doordat de vertering dan te zwaar wordt.

Al je maaltijden bestaan uit hartige componenten. Alleen tussendoortjes kunnen eventueel iets zoets zijn, zoals fruit of een cake op basis van noten of zaden.

Wanneer is het GAPS dieet (succesvol) afgerond?

Het GAPS dieet is vaak na ongeveer twee jaar voltooid. Natuurlijk is dit afhankelijk van de aard en de ernst van het probleem. Je stofwisseling moet in ieder geval zes maanden optimaal zijn, voordat je weer kan proberen om andere producten te eten naast het GAPS dieet. Het GAPS dieet is succesvol afgerond wanneer je minder klachten ervaart aan je spijsverteringskanaal, maar je natuurlijk ook psychologisch beter voelt. Je gemoedstoestand zal beter zijn en je hersenen kunnen beter functioneren. Dit resultaat zou zeker enkele jaren aan moeten houden. Wanneer je ervaart dat klachten terugkomen, kan je het GAPS dieet weer opnieuw gaan volgen

Supplementen bij het GAPS dieet

Bij het GAPS dieet staat je voeding centraal om problemen te verhelpen. Maar naast het dieet, zijn er ook enkele supplementen die worden aangeraden om het dieet optimaal uit te voeren. Zo werd al genoemd dat probiotica een belangrijk onderdeel is.

Probiotica kan je binnenkrijgen in de vorm van voeding, maar ook als supplement. Je arts kan hierbij aanraden welke dosering voor jou geschikt is.

Daarnaast wordt aangeraden om genoeg essentiële vetzuren, vitamine A en vitamine D binnen te krijgen.

Bij supplementen is het belangrijk om niet te veel binnen te krijgen. Net zoals een tekort, kan ook een teveel aan voedingsstoffen invloed hebben op je lichaam. In overleg met een arts kan je bepalen welke supplementen in welke hoeveelheden voor jou geschikt zijn.