Vaak plassen

Vaak plassen – Oorzaken

‘Vaak plassen’ is een veel voorkomende klacht. De meeste mensen moeten 4-8 keer per dag naar het toilet om te plassen. Als je vaker dan acht keer per dag moet plassen kan er iets aan de hand zijn. Deze webpagina gaat over oorzaken van ‘vaak plassen’.

Er zijn veel verschillende oorzaken voor vaak moeten plassen. De meeste kunnen worden ingedeeld in één van de volgende groepen:

1. Inname van (te) veel vocht, bijvoorbeeld veel drinken, toediening van (te veel) vocht via een infuus;
2. Ziekten waarbij veel urine wordt aangemaakt door de nieren, zoals bijvoorbeeld suikerziekte (diabetes mellitus) en diabetes insipidus;
3. Geneesmiddelen die de productie van urine verhogen, zoals plaspillen (diuretica);
4. Aandoeningen waarbij de blaas wordt geprikkeld, zoals bijvoorbeeld blaasontsteking (cystitis), of door ophoping van urine in de blaas door prostaatvergroting;
5. Aandoeningen waarbij druk op de blaas staat, zoals bijvoorbeeld zwangerschap of een gezwel van de eierstok;
6. Verhoogd calcium gehalte in het bloed (hypercalciëmie), doordat calcium water als het ware de urine ‘in trekt’;
7. Problemen van het zenuwstelsel, zoals beroerte, de ziekte van Parkinson of een overactieve blaas.

De oorzaken van ‘vaak plassen’ komen in grote lijnen, maar niet altijd, overeen met de oorzaken van ‘vaak kleine beetjes plassen (pollakisurie)‘.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Om te bepalen wat de oorzaak van ‘vaak plassen’ is kan de huisarts vragen stellen, lichamelijk onderzoek doen en aanvullend onderzoek aanvragen. Aanvullend onderzoek kan bestaan uit bloedonderzoek, urineonderzoek en/of beeldvormend onderzoek.

Vraaggesprek met de patiënt

De arts zal een aantal vragen stellen, zoals:

• Hoeveel vocht neem je in op een dag?
• Gebruik van alcohol? – Gebruik van alcoholische drank verhoogt de aanmaak van urine in de nieren.
• Zijn er ook andere klachten? – Als je bijvoorbeeld ook koorts hebt kan dat een aanwijzing zijn voor een blaasontsteking of nierbekkenontsteking als oorzaak van de klachten. Pijn in de onderbuik en troebele urine kunnen ook wijzen op een blaasontsteking. Pijn in de zij en koude rillingen kunnen wijzen op nierbekkenontsteking. Afscheiding uit de plasbuis kan wijzen op gonorroe.
• Gebruik je medicijnen? – Er zijn een aantal geneesmiddelen waarvan je vaker kunt gaan plassen, zoals bijvoorbeeld plaspillen.

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek zal de arts letten op tekenen die kunnen passen bij oorzaken van vaak plassen.

Bloedonderzoek

Verhoogde ontstekingswaarden (BSE, CRP) kunnen aanwijzingen geven voor het bestaan van een ontsteking of infectie als oorzaak van de klacht.

Verhoging van het creatinine en ureum gehalte wijzen op een aandoening van de nieren.

Urineonderzoek

Afwijkingen in de urine kunnen duidelijke aanwijzingen geven voor de oorzaak van het vaker plassen.

Beeldvormend onderzoek

Met echoscopie kunnen nieren en urinewegen in beeld worden gebracht. Veel afwijkingen kunnen hierbij aan het licht komen.

Doorverwijzen

De huisarts kan ook besluiten om door te verwijzen naar een medisch specialist. Afhankelijk van de mogelijke oorzaken zal dat meestal een uroloog, neuroloog, internist of nefroloog zijn.

De uroloog kan ook weer speciale onderzoeken uitvoeren om achter de oorzaak te komen. Zo kan de urinestroom worden gemeten, de druk in de urineblaas worden bepaald en er kan zelfs in de blaas worden gekeken. Dit laatste onderzoek wordt ‘blaasspiegeling‘ of ‘cystoscopie’ genoemd.

Wat is de behandeling?

De behandeling is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. De arts zal dus eerst een diagnose willen weten voordat de juiste behandeling kan worden gekozen.

Zo zal iemand bij wie suikerziekte wordt vastgesteld hiervoor moeten worden behandeld. Iemand met een overactieve blaas kan bijvoorbeeld blaastraining krijgen. In het geval de klachten worden veroorzaakt door geneesmiddelen zal de arts overwegen het betreffende medicijn te stoppen of te vervangen.

Verder zijn er geneesmiddelen die kunnen helpen met het verminderen van het plassen. Voorbeelden zijn solifenacine, darifenacine, mirabegron, oxytutynine, tolterodine, trospium en desmopressine.

---

Vaak plassen – Differentiaal Diagnose (DD)

Hieronder volgt een uitgebreide lijst met oorzaken voor ‘vaak plassen’. Het getal achter de oorzaak geeft een schatting van het aantal mensen dat jaarlijks in Nederland vanwege die oorzaak vaak moet plassen.

Voor meer informatie over symptomen, diagnose en behandeling kun je doorklikken naar de verschillende oorzaken.

Zeer vaak voorkomende oorzaken van ‘vaak plassen’: >10.000/jaar

• blaasontsteking (acute cystitis) – 241.150
• zwangerschap (graviditeit) – 29.450
• vergrote prostaat (benigne prostaathypertrofie) – 26.955
• gebruik van plaspillen (diuretica) – 23.952
• chronische hyperventilatie (chronische hyperventilatie syndroom) – 19.140
• darmverstopping zonder duidelijke oorzaak (idiopathische obstipatie) – 19.040
• overactieve blaas – 18.492

Vaak voorkomende oorzaken van ‘vaak plassen’: >1.000/jaar

• chronische ontsteking van de prostaat (chronische prostatitis) – 8.382
• niet-bacteriële prostaatontsteking (niet-bacteriële prostatitis) – 6.699
• vasculaire cognitieve beperking – 4.785
• diabetes type 2 – 4.200
• vleesboom (myoma uteri) – 3.835
• ontsteking van de plasbuis door Chlamydia (Chlamydia-urethritis) – 3.570
• ontsteking van de prostaat door bacteriën (acute bacteriële prostatitis) – 3.488
• diabetes type 1 (diabetes type 1) – 3.179
• chronisch bekkenpijn syndroom (chronisch bekkenpijn syndroom) – 3.168
• verhoogd calcium gehalte in het bloed (hypercalciëmie) – 2.928
• nierbekkenontsteking (acute pyelonefritis) – 2.838
• hartaanval (myocardinfarct) – 2.583
• ontsteking van de plasbuis (urethritis) – 1.947
• prostaatkanker (prostaatcarcinoom) – 1.878
• verzakking van de baarmoeder (uterusprolaps) – 1.755
• hartaanval van de voorwand van het hart (voorwandinfarct) – 1.575
• slecht werkende nieren (acute nierinsufficiëntie) – 1.428
• verwijdering van de prostaat via de plasbuis (transurethrale prostatectomie) – 1.207
• verzakking van de blaas (cystocele) – 1.117
• divertikel van de plasbuis (urethradivertikel) – 1.019

Zeldzame oorzaken van ‘vaak plassen’: <1.000/jaar

• hoge bloeddruk (essentiële hypertensie) – 913
• terugkerende blaastontsteking (chronische cystitis) – 874
• aantasting van de hartspier door zuurstoftekort (ischemische cardiomyopathie) – 857
• bacteriën in de urine (asymptomatische bacteriurie) – 840
• blaaskanker (blaascarcinoom) – 808
• endometriose – 732
• chronische eenzijdige verstopping van de urinewegen (chronische unilaterale obstructieve uropathie) – 704
• gebruik van acetazolamide (Diamox) – 599
• interstitiële blaasontsteking (interstitiële cystitis) – 539
• niersteen (nefrolithiasis) – 531
• te snel werkende bijschildklier (hyperparathyreoïdie) – 514
• gonorroe (urethritis gonorroica) – 502
• buitenbaarmoederlijke zwangerschap (extra-uteriene graviditeit) – 487
• vernauwing van de plasbuis (urethrastenose) – 443
• chronische nierbekkenontsteking (chronische pyelonefritis) – 390
• blaassteen – 371
• daytime frequency of childhood syndrome – 350
• eenzijdige verstopping van de urinewegen (acute unilaterale obstructieve uropathie) – 338
• lumbosacrale radiculaire syndroom – 337
• psychische oorzaak (psychogeen) – 290
• vernauwing van het wervelkanaal onder in de rug (lumbale spinale stenose) – 282
• caudasyndroom (cauda equina syndroom) – 281
• ziekte van Conn (primair hyperaldosteronisme) – 273
• vernauwing van de blaashals (verworven blaashalsstenose) – 214
• herseninfarct (cerebraal infarct) – 207
• goedaardig gezwel van de bijschildklier (bijschildklieradenoom) – 194
• fibromyalgie – 189
• gebruik van doxorubicine – 187
• aangeboren vernauwing van de blaashals (congenitale blaashalsstenose) – 181
• boezemflutter (atriumflutter) – 180
• aantasting van het hart door hoge bloeddruk (hypertensieve hartziekte) – 152
• gebruik van nifedipine (Adalat) – 150
• interstitiële nefritis (acute interstitiële nefritis) – 149
• ketamine vergiftiging (ketamine intoxicatie) – 140
• ziekte van Parkinson (morbus Parkinson) – 140
• vernauwing van de aortaklep (aortakleptstenose) – 139
• verzuring door suikerziekte (diabetische ketoacidose) – 127
• MIDD-type diabetes (maternally inherited diabetes and deafness) – 122
• verhoogde druk in de longslagader veroorzaakt door andere ziekte (secundaire pulmonale hypertensie) – 122
• viskruikinfarct (takotsubo cardiomyopathie) – 103
• langdurige ontsteking van de plasbuis (chronische urethritis) – 100

Zeer zeldzame oorzaken van ‘vaak plassen’: <100/jaar

• bloedpropje in de hersenen (hersenembolie) – 97
• schijnzwangerschap (pseudocyesis) – 95
• perifere diabetes insipidus – 90
• meervoudige systeematrofie (multisysteematrofie) – 87
• multiple sclerose – 86
• prostaatabces – 76
• syndroom van Reiter (reactieve artritis) – 68
• hartaanval van de achterwand van het hart (achterwandinfarct) – 63
• syndroom van Wolff-Parkinson-White – 62
• nierziekte door NSAID’s (NSAID nefropathie) – 60
• neurogene blaas – 55
• ontsteking van het hartzakje door bacterie (bacteriële pericarditis) – 45
• bestraling op de onderbuik – 45
• hersenbloeding (intracraniële bloeding) – 41
• eierstokkanker (ovariumcarcinoom) – 41
• tekort aan fosfaat in het bloed (hypofosfatemie) – 37
• schrompelblaas – 37
• vitamine B1-tekort (thiaminedeficiëntie) – 36
• verstijving van de hartspier (restrictieve cardiomyopathie) – 36
• kalkneerslag in de nieren (nefrocalcinose) – 35
• gebruik van Jardiance (empagliflozine) – 34
• ALS (amyotrofische lateraalsclerose) – 32
• plotselinge dubbelzijdige verstopping van de urinewegen (acute bilaterale obstructieve uropathie) – 28
• syndroom van Elsberg (urineretentie door sacrale myeloradiculitis bij HSV-type 2 infectie) – 24
• diabetes insipidus door aandoening in de hersenen (centrale diabetes insipidus) – 22
• refluxnefropathie – 20
• gebruik van Cibacen (benazepril) – 20
• latente auto-immuun diabetes – 20
• gebruik van etacrynezuur (Edecrin) – 19
• blaasschistosomiasis – 17
• kanker van de urineleider (carcinoom van de ureter) – 16
• syndroom van Eisenmenger – 16
• ziekte van Cushing – 16
• chronisch nierfalen (chronische nierinsufficiëntie) – 15
• nierabces – 15
• erfelijke ouderdomsdiabetes bij jongeren (maturity-onset diabetes of the young) – 13
• gebruik van Invokana (canagliflozine) – 12
• gebruik van ibuprofen (Brufen) – 12
• endometriose van de blaas – 11
• gezwel in het bekken (tumor in het bekken) – 11
• ziekte van Kahler (multipel myeloom) – 11

Extreem zeldzame oorzaken van ‘vaak plassen’: <10/jaar

• blaasontsteking met gasvorming in de blaaswand (emfysemateuze cystitis) – 10
• gezwel onder in de buik (tumor onder in de buik) – 9
• nierbekkenontsteking met gasvorming rond de nieren (emfysemateuze pyelonefritis) – 9
• afsterven van nierpapillen (nierpapilnecrose) – 9
• compartimentsyndroom van de buik (abdominaal compartimentsyndroom) – 8
• steriele blaasontsteking (steriele cystitis) – 8
• gebruik van lercanidipine (merknaam: Lerdip) – 7
• vernauwing van de mitraalklep (mitralisstenose) – 7
• overdosis XTC (ecstasy intoxicatie) – 6
• kleppen in de plasbuis (urethrakleppen) – 6
• aangeboren vernauwing van de grote lichaamsslagader (coarctatio aortae) – 6
• blaasinfarct (blaasinfarct) – 5
• gebruik van pimozide (Orap) – 5
• carcinoïd – 5
• gebruik van Avastin (bevacizumab) – 4
• gebruik van pyridostigmine (Mestinon) – 4
• kanker van de plasbuis (urethracarcinoom) – 4
• erythroblastosis foetalis – 4
• overdosis acetylsalicylzuur (salicylaatintoxicatie) – 3
• verwijding van het uiteinde van de urineleider (ureterocele) – 3
• uitstulping van de plasbuis in de vagina (urethraprolaps) – 3
• draaiing van de baarmoeder (torsie van de uterus) – 2
• gebruik van topiramaat – 2
• asbestziekte (asbestose) – 1
• erfelijke eierstokkanker (hereditair ovariumcarcinoom) – 1
• xanthoma disseminatum – 1
• gebruik van Aubagio (teriflunomide) – 1
• hart met onderontwikkelde linker kamer (hypoplastisch linkerhart syndroom) – 0,8
• verbindweefseling van het spierweefsel van het hart (endomyocardiale fibrose) – 0,8
• ziekte van Rendu-Osler-Weber (hereditaire hemorrhagische teleangiëctasie) – 0,8
• ziekte van Chagas – 0,7
• syndroom van Heyde – 0,7
• chronisch lijmsnuiven – 0,6
• ziekte van Keshan – 0,6
• thyreotoxische crisis – 0,6
• wondergezwel van de eierstok (ovariumteratoom) – 0,6
• kanker van spierweefsel in de blaas (rabdomyosarcoom in de blaas) – 0,6
• koolmonoxidevergiftiging (acute koolmonoxideintoxicatie) – 0,6
• hantavirus-infectie – 0,5
• spierdystrofie van Duchenne (musculaire dystrofie van Duchenne) – 0,4
• aangeboren tekort aan carnitine (primaire carnitinedeficiëntie) – 0,4
• syndroom van Morvan – 0,2
• refeeding-syndroom – 0,2
• Afrikaanse slaapziekte (trypanosomiasis) – 0,2
• CREST-syndroom (limited cutaneous sclerosis) – 0,2
• glucagon producerende tumor (glucagonoom) – 0,2
• lymfeklierkanker in de bloedvaten (intravasculair lymfoom) – 0,2
• loopgravenkoorts (infectie met Bartonella quintana) – 0,2
• mijnworminfectie (ancylostomiasis) – 0,2
• syndroom van Bartter – 0,1
• gebruik van Afinitor (everolimus) – 0,1
• syndroom van Alström – 0,07
• koortsaanvallen na tekenbeet (febris recurrens door Borrelia recurrentis) – 0,06
• koortsaanvallen na luizenbeet (febris recurrens door Borrelia duttoni) – 0,05
• hart met drie boezems (cor triatriatum) – 0,05
• syndroom van Axenfeld-Rieger – 0,02
• syndroom van Barth (3-methylglutaconacidurie type 2) – 0,02
• gebruik van Votubia (everolimus) – 0,01
• gele koorts – 0,002

Engelse vertaling

frequent urination

Synoniemen

Andere namen voor vaak plassen zijn vaak moeten plassen, vaak kleine hoeveelheden plassen, pollakisurie, vaker plassen, toegenomen mictiefrequentie, frequent plassen, frequent urineren, verhoogde mictiefrequentie, veelvuldig urineren, vaker plassen, toegenomen urineproductie, en vaak urineren.