Spierkrampen

Bijgewerkt op 4 december 2023 door Simpto.nl

Wat zijn spierkrampen?

Spierkramp is een pijnlijke samentrekking van een spier die vanzelf optreedt, dus zonder dat de betreffende spier bewust wordt aangespannen.

Spierkrampen kunnen seconden tot minuten aanhouden. Hoewel spierkrampen meestal in de benen voorkomen kunnen ze ook in andere spieren optreden.

Welke oorzaken zijn er?

De meeste mensen hebben wel eens spierkramp in de benen gehad na zware lichamelijke inspanning.

Er zijn echter ook een groot aantal ziektebeelden en omstandigheden die spierkrampen kunnen veroorzaken. Dan is spierkramp een symptoom van een onderliggende aandoening.

Hieronder een uitgebreid overzicht van oorzaken van spierkramp. Het getal achter de oorzaak geeft een schatting van het aantal mensen dat jaarlijks in Nederland vanwege die oorzaak last heeft van spierkrampen.

Vaak voorkomende oorzaken van spierkrampen: >1.000/jaar

• lichamelijke inspanning zware lichamelijke inspanning (acute fysieke belasting) – 17.100
• uitdroging uitdroging (dehydratie) – 13.500
• aantasting van het perifere zenuwstelsel (perifere neuropathie) – 7.700
• groeipijn – 6.600
• spierkramp zonder speciale oorzaak (idiopathische spierkrampen) – 4.950
• zwangerschap (graviditeit) – 4.750
• magnesiumtekort (magnesiumdeficiëntie) – 4.660
• hyperventilatie (hyperventilatiesyndroom) – 2.750
• vernauwing van de slagaders in de benen door aderverkalking (perifeer arterieel vaatlijden) – 2.640
• tekort aan calcium in het bloed (hypocalciëmie) – 2.530
• slecht werkende nieren (acute nierinsufficiëntie) – 1.920
• periodic limb movement disorder – 1.600
• ziekte van Hashimoto (auto-immuun thyreoïditis) – 1.595
• elektriciteitsongeval (electriciteitsletsel) – 1.550
• chronische vermoeidheidssyndroom (CVS) – 1.320
• stoppen met het gebruik van SSRI’s (SSRI onttrekkingssyndroom) – 1.200
• alcoholverslaving (chronisch alcoholisme) – 1.085
• alcoholonthoudingsverschijnselen (alcoholonttrekkingssyndroom) – 1.080
• gebruik van prednisolon (Diadreson-F) – 1.008

 Minder vaak voorkomende oorzaken van spierkrampen: <1.000/jaar

• verlaagd kalium gehalte in het bloed (hypokaliëmie) – 700
• gebruik van plaspillen (diuretica) – 624
• gebruik van hydrochloorthiazide – 620
• gebruik van de anticonceptiepil – 600
• gebruik van nifedipine (Adalat) – 525
• gebruik van salmeterol/fluticason (Seretide) – 504
• gebruik van beta-blokkers – 500
• angst – 500
• diabetes type 2 – 450
• overige verhoogde activiteit van het enzym creatinekinase zonder duidelijke oorzaak (idiopathische hyper-CK-emie) – 406
• magnesiumtekort (magnesiumdeficiëntie) – 400
• schrijfkramp – 385
• anorexia nervosa – 352
• aantasting van de zenuwen door langdurig alcoholgebruik (alcoholische neuropathie) – 315
• zouttekort (hyponatriëmie) – 308
• te snel werkende schildklier door de ziekte van Plummer (toxisch multinodulair struma) – 270
• gebruik van salbutamol (Ventolin) – 231
• spierkramp-fasciculatiesyndroom – 225
• chronisch nierfalen (chronische nierinsufficiëntie) – 223
• stoppen met het (langdurig) gebruik van heroïne (heroïne-abstinentiesyndroom ) – 207
• gebruik van cisplatina – 180
• gebruik van vincristine (Oncovin) – 180
• gebruik van simvastatine (Zocor) – 180
• te langzaam werkende bijschildklier (hypoparathyreoïdie) – 164
• gebruik van cocaïne – 150
• ernstige warmtestuwing (hitteberoerte) – 144
• ziekte van Conn (primair hyperaldosteronisme) – 109
• gebruik van tramadol (Tramagetic) – 105

Zeldzame oorzaken van spierkrampen: <100/jaar

• diabetes type 1 – 98
• secundair parkinsonisme – 90
• syndrome of inappropriate ADH-secretion – 88
• verstoorde zuurgraad van het bloed door respiratoire alkalose – 80
• elektrolytstoornis zouttekort door het drinken van bier (bierdrinkershyponatriëmie) – 77
• gebruik van salmeterol (Seretide) – 76
• multiple sclerose – 75
• gebruik van azitromycine (Zithromax) – 70
• ziekte van Parkinson (morbus Parkinson) – 68
• gebruik van Symbicort (budesonide/formoterol) – 68
• stoppen met het gebruik van GHB (GHB-onthoudingssyndroom) – 66
• gebruik van Lariam (mefloquine) – 60
• blootstelling aan hoogfrequente elektromagnetische straling – 54
• gebruik van levothyroxine (merknamen: Thyrax, Euthyrox, Eltroxin etc.) – 50
• gebruik van inhalatie beta agonisten – 50
• nierspoelen (hemodialyse) – 49
• idiopathische aanvalsgewijze myoglobinurie (idiopathische paroxismale myoglobinurie) – 49
• benzinevergiftiging na inademen benzinedamp (chronische benzine-intoxicatie) – 45
• aantasting van motorische zenuwcellen door ALS (amyotrofische lateraalsclerose) – 44
• gebruik van lidocaïne – 42
• gebruik van ciclosporine (Sandimmune, Neoral) – 40
• inappropriate sinus tachycardia – 40
• te snel werkende schildklier door de ziekte van Graves (morbus Graves) – 38
• gebruik van montelukast (Singulair) – 36
• bijwerking van voedingssupplement creatine – 30
• syndroom van Reye – 30
• gebruik van lithium – 25
• postpoliosyndroom (postpoliomyelitis syndroom) – 24
• bloedarmoede door een tekort aan vitamine B12 (pernicieuze anemie) – 20
• gebruik van amiodaron (Cordarone) – 20
• verstoorde zuurgraad van het bloed door respiratoire alkalose – 20
• schildklierontsteking van De Quervain (subacute thyreoïditis van DeQuervain) – 19
• gebruik van imipramine – 18
• gebruik van lenalidomide (Revlimid) – 17
• stoppen met het gebruik van van morfine of morfine-achtige geneesmiddelen (opiaatonttrekking) – 17
• lidocaïneoverdosering (lidocaïne-intoxicatie) – 16
• gebruik van bumetanide (Burinex) – 15
• gebruik van minoxidil tabletten (Lonnoten) – 15
• benzinevergiftiging na doorslikken benzine (acute benzine-intoxicatie) – 14
• gebruik van Glivec (imatinib) – 14
• overgevoelig voor gluten (coeliakie) – 14
• vitamine B6-tekort (vitamine B6-deficiëntie) – 12
• tropische spruw – 12
• gebruik van fluvastatine – 12
• gebruik van spironolacton (Aldacton) – 12
• periodieke verlamming tijdens thyreotoxische crisis (thyreotoxische periodieke paralyse) – 11
• infectie van het maagdarmkanaal door bacillaire dysenterie (shigellose) – 11
• gebruik van budenoside tabletten of capsules (Budenofalk, Cortiment, Entocort) – 10

Zeer zeldzame oorzaken van spierkrampen: <10/jaar

• te langzaam werkende schildklier door bestraling in het halsgebied (radiotherapie-geïnduceerde hypothyreoïdie) – 8
• toediening van fentanyl – 8
• zoutverlies door aandoening van de hersenen (syndroom van cerebraal zoutverlies) – 7
• chronische koolmonoxidevergiftiging (chronische koolmonoxideintoxicatie) – 6
• gebruik van donepezil (Aricept) – 6
• gebruik van propofol (Diprivan) – 6
• gebruik van valproïnezuur (Depakine, Convulex) – 6
• ziekte van Parkinson bij jongeren (juveniele Parkinson-ziekte) – 6
• gebruik van labetalol (tabletten) – 5
• cyste sponsnieren (medullaire cystenieren) – 5
• gebruik van pindolol (Viskeen) – 5
• gebruik van Levitra (vardenafil) – 5
• gebruik van oestradiol tabletten – 5
• gebruik van pregabaline (Lyrica) – 5
• zuurstofvergiftiging (hyperoxie) – 5
• impetigo herpetiformis – 5
• syndroom van Isaac (neuromyotonie) – 4
• tekort aan het enzym myoadenylate deaminase (myoadenylate deaminase deficiëntie) – 4
• strychninevergiftiging (strychnine-intoxicatie) – 3
• multifocale motore neuropathie – 3
• gebruik van zoledroninezuur (Aclasta) – 3
• gebruik van zoledroninezuur (Zometa) – 3
• te langzaam werkende schildklier door geneesmiddel (geneesmiddelen-geïnduceerde hypothyreoïdie) – 3
• spierdystrofie van Becker (musculaire dystrofie van Becker) – 3
• roze ziekte (acrodynie) – 3
• Engelse ziekte (rachitis door vitamine D-deficiëntie) – 2
• dengue hemorrhagische koorts – 2
• gebruik van teriparatide (merknaam: Forsteo) – 2
• erfelijke spierziekte spierziekte door afwijking van het RYR1-gen (RYR1-gerelateerde myopathie) – 2
• ziekte van McArdle (glycogeenstapelingsziekte type V) – 2
• syndroom van Brody (Brody-myopathie) – 2
• ziekte van Brody (erfelijke Brody-myopathie) – 2
• gebruik van gentamicine – 2
• gebruik van Cymevene (ganciclovir)  – 2
• gebruik van Xyrem (natriumoxybaat) – 2
• gebruik van Adenuric® (febuxostat) – 2
• gebruik van dexamfetamine (Amfexa) – 2
• syndroom van Sotos – 1
• syndroom van Morvan – 1
• aconitine-vergiftiging (aconitine-intoxicatie) – 1
• gebruik van Roaccutane (isotretinoïne) – 1
• gebruik van tacrolimus (Prograf) – 1

Extreem zeldzame oorzaken van spierkrampen: <1/jaar

• syndroom van Ehlers-Danlos – 0,8
• gebruik van Copaxone (glatirameer) – 0,8
• refeeding-syndroom – 0,8
• tekort aan het enzym aldolase A (glycogeenstapelingsziekte type XII) – 0,7
• ziekte van Tarui – klassieke vorm (glycogeenstapelingsziekte type VII – klassieke vorm) – 0,7
• syndroom van Gitelman – 0,7
• schildklierontsteking van Riedel (chronische fibreuze thyreoïditis van Riedel) – 0,6
• tetanus – 0,5
• gebruik van Invega® (paliperidon) – 0,5
• gebruik van DuaklirGenuair (aclidinium bromide/formoterol) – 0,5
• erfelijke hemofagocytaire lymfohistiocytose (primaire hemofagocytaire lymfohistiocytose) – 0,4
• gebruik van nilotinib (Tasigna) – 0,4
• gebruik van Xeplion® (paliperidon) – 0,4
• myotonie kaliumgevoelige myotonie (kaliumgevoelige myotonie) – 0,4
• stofwisselingsziekte verlaagd calcium gehalte door een erfelijke afwijking (autosomal dominant hypocalcemia) – 0,3
• stofwisselingsziekte tekort aan het enzym fosfoglyceraatkinase (fosfoglyceraatkinase deficiëntie) – 0,3
• infectie door een parasiet trichinose (trichinose) – 0,3
• gebruik van etacrynezuur (Edecrin) – 0,3
• gebruik van tranylcypromine (merknaam: Tracydan) – 0,3
• virale hemorragische koorts Ebola koorts (Ebola hemorrhagische koorts) – 0,3
• vergiftiging met vanadium (vanadiumintoxicatie) – 0,2
• parkinsonisme na een ontsteking aan de hersenen (postencefalitisch parkinsonisme) – 0,2
• syndroom van Satoyoshi – 0,2
• tekort aan het enzym fosfoglyceraatmutase (fosfoglyceraatmutase deficiëntie) – 0,2
• gebruik van lovastatine (Mevacor) – 0,1
• syndroom van Bartter – 0,05
• gebruik van Striverdi Respimat (olodaterol) – 0,02
• hondsdolheid (rabies) – 0,01
• syndroom van Keutel – 0,01

Wat is de behandeling?

Er is niet één behandeling die voor alle bovengenoemde vormen van spierkramp een oplossing geeft. Daarom geldt in het algemeen dat de behandeling afhankelijk is van de oorzaak.

Preventie spierkrampen bij sporten

De spierkramp die samenhangt met sporten kan deels voorkomen worden door tijdens het sporten voldoende vocht in te nemen. Hiermee wordt uitdroging voorkomen en daarmee ook de kans op het krijgen van spierkrampen. Neem daarom regelmatig een paar slokjes water of sportdrank tijdens het sporten. Doe dat bij voorkeur al voordat de dorst inzet.

Engelse vertaling

muscle cramps, cramp

Synoniemen

Andere woorden voor spierkrampen zijn kramp, spierkramp, pijnlijke spiersamentrekking, pijnlijke spiersamentrekkingen, en kramp in de spieren.