Metamorfopsie

Bijgewerkt op 8 november 2021

Wat is metamorfopsie?

Metamorfopsie betekent het zien van een vertekend beeld. Dus rechte lijnen lijken krom. Het is een symptoom dat regelmatig voorkomt bij aandoeningen van het netvlies. Daarnaast kan het voorkomen bij bepaalde aandoeningen van de hersenen. Dit artikel gaat over oorzaken, kenmerken, diagnose en behandeling van metamorfopsie.

Een specialie vorm van metamorfopsie is het zogenaamde Alice in Wonderland-syndroom.

Vormen van metamorfopsie

Metamorfopsie kan worden ingedeeld op grond van (1) het voorkomen in één oog of beide ogen, en (2) het soort afwijking dat gezien wordt door de patiënt. De volgende afwijkende waarnemingen kunnen worden onderscheiden:

• Micropsie – dingen worden kleiner waargenomen dan ze daadwerkelijk zijn;
• Macropsie – dingen worden groter waargenomen dan ze daadwerkelijk zijn;
• Dysmorfopsie – dingen worden verwrongen waargenomen;
• Teleopsie – dingen lijken verder weg dan dat ze daadwerkelijk zijn;
• Gestoorde kleurwaarneming

Wat is de oorzaak?

Metamorfopsie wordt meestal veroorzaakt door een afwijking aan het netvlies. Het netvlies is het gedeelte van het oog waar de beelden die we zien worden geregistreerd. Via de oogzenuw worden deze beelden naar de hersenen gestuurd. Daardoor realiseren we ons wat we zien.

Afwijkingen van het netvlies kunnen leiden tot metamorfopsie. Je kunt je voorstellen dat een netvlies dat glad over de binnenkant van het oog ligt een onvertekend beeld geeft. Maar zodra er een rimpeling in het netvlies komt zal dat leiden tot een vertekening van het beeld dat wordt gezien. Dat kan voorkomen door bijvoorbeeld vochtophoping achter het netvlies. Maar ook bindweefselvorming in het netvlies kan leiden tot metamorfopsie. Ten slotte is het ook mogelijk dat het netvlies verbuigt doordat het glasvocht aan de voorkant trekt aan het netvlies. Oogziekten die dergelijke afwijkingen kunnen veroorzaken zijn netvliesslijtage, netvliesloslating en vitreomaculair tractiesyndroom.

Soms komt metamorfopsie voor door aantasting van de hersenen. Zo kunnen mensen met migraine soms vervormde beelden zien. Ook het gebruik van bepaalde drugs die inwerken op de hersenen, zoals XTC, kunnen vervormde beelden geven. Datzelfde geldt voor bepaalde geneesmiddelen. Ten slotte zijn er ook psychische aandoeningen waarbij metamorfopsie kan voorkomen.

Lijst met mogelijke oorzaken

Hieronder de differentiaal diagnose van metamorfopsie. Het getal achter de oorzaak is een schatting van het aantal mensen dat jaarlijks in Nederland vanwege die oorzaak een verwrongen beeld ziet.

• tractie van het glasvocht aan het netvlies (vitreomaculair tractiesyndroom) – 3.690
• rimpeling van het netvlies (epiretinale membraan) – 1.845
• gebruik van XTC (ecstasy) – 1.800
• netvliesloslating (ablatio retinae) – 1.262
• droge maculadegeneratie – 1.229
• afsluiting van de centrale netvliesader – niet-ischemische vorm (occlusie van de vena centralis retinae – niet-ischemische vorm) – 672
• gaatje in het midden van het netvlies (maculagat) – 582
• migraine – 522
• natte maculadegeneratie (neovasculaire maculadegeneratie) – 515
• vocht in de gele vlek van het netvlies bij diabetes (diabetisch macula-oedeem) – 307
• Alice in Wonderland syndroom – 242
• operatie aan het netvlies (retina-operatie) – 110
• bloeding in het glasachtig lichaam van het oog (glasvochtbloeding) – 107
• bijziendheid (myopie) – 105
• keratoconus – 102
• afsluiting van de centrale netvliesader – ischemische vorm (occlusie van de vena centralis retinae – ischemische vorm) – 84
• ontsteking van het traankliertje (acute dacryoadenitis) – 45
• syndroom van Korsakov – 44
• dystrofie van Cogan (map-dot-fingerprint dystrofie) – 44
• lekkage van vocht onder het netvlies (centraal sereuze chorioretinopathie) – 30
• lichtschade aan het netvlies (zonlicht-retinopathie) – 16
• beschadiging van het netvlies (lesie van de retina) – 15
• pseudotumor cerebri (idiopathische intracraniële hypertensie) – 14
• scheurtje in het vaatvlies van het oog (choroïdea ruptuur) – 12
• multifocale choroïditis en panuveïtis – 8
• melanoom van het oog (oculair melanoom) – 7
• ziekte van Stargardt – 5
• status migrainosus – 4
• ziekte van Best (juveniele vitelliforme maculadystrofie) – 4
• serpigineuze choroïditis – 3
• pseudoxanthoma elasticum – 2
• chronische ontsteking van het traankliertje (chronische dacryoadenitis) – 2
• subretinale fibrose en uveitis syndroom – 1
• gebruik van corticosteroïden – 1
• presumed ocular histoplasmosis syndrome – 0,8
• ziekte van Coats (retinitis exsudative externa) – 0,7
• ziekte van Creutzfeldt-Jakob – 0,4
• kwaadaardige gezwel van het traankliertje – 0,2

Welke klachten geeft het?

Behalve dat mensen met metomorfopsie een vertekend beeld zien hebben ze vaak ook moeite met lezen en het herkennen van gezichten.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Om vast te stellen in hoeverre iemand een vertekend beeld waarneemt wordt gebruik gemaakt van de Amsler-test. Bij deze test wordt een afbeelding gebruikt van een rooster. Het rooster bestaat uit een heleboel vakjes. Gezonde mensen zien de kaart zoals is weergegeven op de afbeelding hieronder.

Mensen met metamorfopsie zien de vakjes verwrongen. Zie afbeelding hieronder.

Andere testen die worden gebruikt zijn differentiële perimetrie, M-CHARTS, preferential hyperacuity, en shape discrimination hyperacuity testen. Tegenwoordig zijn er ook draagbare apparaatjes waarmee mensen thuis kunnen meten in welke mate zij vervormd zien.

Wat is de behandeling?

De behandeling van metamorfopsie is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Dus als de oorzaak een netvliesloslating is zal deze moeten worden behandeld. Als de onderliggende oorzaak bijziendheid (myopie) is kan dat worden gecorrigeerd met bril, contactlenzen of laserbehandeling. Hetzelfde geldt voor andere oogziekten die metamorfopsie geven. Soms is behandeling van de onderliggende aandoening echter lastig of onmogelijk. In dat geval wordt gekeken of de beeldvervorming enkelzijdig of dubbelzijdig optreedt. Als de metamorfopsie enkelzijdig is kan door blindering van het aangetaste oog een veel rustiger beeld worden verkregen.

Andere talen

Engelse vertaling

metamorphopsia

Duitse vertaling

Metamorphopsie

Verder lezen / Referenties

• E Midena, S Vujovesic, ‘Metamorphopsia: An Overlooked Visual Symptom‘, gepubliceerd in Ophthalmic Research van 2016; 55: pagina’s 26-36.

Synoniemen

dingen anders zien, dingen vervormd zien, vervormd zien, dingen lijken kleiner dan ze zijn, dingen lijken groter dan ze zijn, dingen vervormd zien, vervormd beeld, vervormd beeld zien, vervormde beelden zien, vervormd zien van beelden, verdraaid beeld zien, beeldvervorming, beeldvertekening, vertekend beeld, vertekend beeld zien, vervormd zien, vervormingen in het beeld, vervormd zien van voorwerpen, verwrongen beeld, rechte lijnen lijken krom, vervorming van het beeld, vervormd zien, vervorming van het beeld, metamorphopsie, verwrongen beeld, verwrongen beelden zien, dingen anders zien, dingen anders zien dan ze zijn, veranderd zien, verwrongen beeld, metamorfopsie, Alice in Wonderland-syndroom, dingen lijken vervormd, vervormd zicht.