Bijgewerkt op 11 mei 2022
Wat is geelzucht?
Geelzucht is een gele verkleuring van de huid en het oogwit die wordt veroorzaakt door een aandoening van de lever, de galblaas of de galwegen. De medische term voor geelzucht is icterus. Dit artikel gaat over de oorzaken van geelzucht, begeleidende symptomen, en de onderzoeken die worden gedaan om de oorzaak van de geelzucht te achterhalen.
Welke oorzaken zijn er?
Geelzucht wordt veroorzaakt door een stijging van een bepaald stofje in het bloed. Dit stofje wordt bilirubine genoemd. Het is een gele kleurstof die vrijkomt bij de afbraak van hemoglobine. Hemoglobine komt voor in rode bloedcellen. Het zorgt ervoor dat rode bloedcellen zuurstof kunnen vasthouden.
De oorzaken van geelzucht kunnen worden onderverdeeld naar lokatie. Zo wordt onderscheid gemaakt tussen:
- prehepatisch – de oorzaak zit vóór de lever, bijvoorbeeld hemolyse;
- hepatisch – de oorzaak zit in de lever, bijvoorbeeld leverontsteking (hepatitis);
- posthepatisch – de oorzaak zit na de lever, namelijk in de galblaas en/of de galwegen, bijvoorbeeld galstenen of pancreaskopcarcinoom.
Top-10 oorzaken
Er zijn honderden verschillende oorzaken voor geelzucht. De 10 meest voorkomende oorzaken van geelzucht bij volwassenen zijn:
- leverontsteking (zoals hepatitis A, hepatitis B en hepatitis C)
- verschrompeling van de lever (levercirrose)
- aantasting van de lever door overmatig alcoholgebruik
- stofwisselingsstoornis
- galstenen (cholelithiasis)
- tumor in galblaas of galgang
- ontsteking van de galblaas (cholecystitis)
- verhoogde afbraak van rode bloedcellen (hemolyse)
- bijwerking van geneesmiddelen, zoals bijvoorbeeld paracetamol
- infectieziekte, bijvoorbeeld toxoplasmose en ziekte van Weil
Kijk voor een uitgebreid overzicht van oorzaken van geelzucht op de webpagina met differentiaaldiagnose geelzucht (icterus).
Geelzucht bij pasgeboren baby’s
Geelzucht komt vaak voor bij pasgeboren baby’s, namelijk bij ongeveer de helft. De medische term hiervoor is icterus neonatorum of neonatale icterus. Meestal wordt het veroorzaakt doordat de baby vóór de geboorte relatief veel rode bloedcellen via de placenta van de moeder heeft gekregen. Na de geboorte worden die afgebroken. Daarbij komt bilirubine vrij. De bilirubine kan over het hele lichaam gele verkleuring geven. Dat gebeurt meestal enkele dagen na de geboorte. Als het niet vanzelf over gaat kan er meer aan de hand zijn.
Welke symptomen geeft het?
Geelzucht is meestal in eerste instantie zichtbaar als gele verkleuring van het oogwit. Artsen spreken van gele sclerae. Geelzucht leidt ook tot gele verkleuring van de huid. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak kunnen ook andere symptomen optreden, zoals bijvoorbeeld jeuk, ontkleurde ontlasting en donkere verkleuring van de urine.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose geelzucht kan met het blote oog worden gesteld. Als eerste is meestal de gele verkleuring van het oogwit zichtbaar. Om de onderliggende oorzaak te achterhalen wordt laboratoriumonderzoek en beeldvormend onderzoek gedaan.
Laboratoriumonderzoek
In het bloed kunnen afwijkingen aanwezig zijn die duiden op een afwijking in de lever en/of de galwegen. Het bilirubine gehalte in het bloed zal verhoogd zijn. Dit wordt hyperbilirubinemie genoemd.
Engelse vertaling
jaundice, icterus
Verder lezen / Referenties
- LE Doornebosch, J van Baarlen en NG Venneman, ‘Icterisch met een zwart randje’, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2022; 166: D6286.