Bijgewerkt op 5 april 2022
Wat is bedplassen?
Bedplassen is plassen tijdens het slapen. Bedplassen komt vaak voor bij kinderen. Als het voorkomt na de leeftijd van vijf jaar wordt bedplassen als abnormaal beschouwd. De medische term voor bedplassen is ‘enuresis nocturna’.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘primaire enuresis nocturna’ en ‘secundaire enuresis nocturna’. Bij primaire enuresis nocturna is het kind ‘s nachts nog nooit zindelijk geweest. Bij secundaire enuresis nocturna ontstaat bedplassen bij een kind of volwassenen die wel eerder zindelijk was.
Gevolgen van bedplassen
De meeste kinderen die in bed plassen vinden dat erg vervelend. Sommigen worden ervoor gestraft door hun ouders. Of ze worden ermee geplaagd door broertjes of zusjes. Ook schamen ze zich ervoor dat ze ‘s nachts luiers moeten dragen. En ze zijn bang dat vrienden of vriendinnetjes erachter komen. Ten slotte kan het bedplassen ervoor zorgen dat kinderen niet mee willen op schoolkamp, of niet willen logeren bij vriendjes.
Voor ouders betekent bedplassen van het kind dat pyjama’s en beddengoed vaak gewassen moet worden. Maar ook dat het kind vaker ‘s nachts wakker wordt en daarmee de ouders ook kan wekken. Ook kan het extra kosten met zich meebrengen voor bijvoorbeeld luiers en/of het vervangen van matrassen en ander beddengoed.
Hoe vaak komt het voor?
Bedplassen is een zeer vaak voorkomende klacht. Ongeveer 5% van de kinderen van 10 jaar heeft er last van. Het komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes.
Bij volwassenen heeft ongeveer 2% last van bedplassen.
Wat is de oorzaak?
De oorzaak van bedplassen is waarschijnlijk voor een groot deel psychisch. Dat is bij zo’n 90-95% van de bedplassers het geval. Bekend is het weer onzindelijk worden bij de komst van een broertje of zusje. In dit geval probeert het kind door het bedplassen onbewust weer de aandacht van de ouders terug te krijgen.
Ook speelt vertraagde ontwikkeling van het zenuwstelsel hoogstwaarschijnlijk een rol. Bedplassen komt vaker voor bij mensen met een verstandelijke beperking.
Erfelijke aanleg
Sommige kinderen hebben meer aanleg voor bedplassen dan anderen. Het is bekend dat kinderen van ouders die vroeger in bed plasten ook vaak gaan bedplassen. Erfelijke aanleg lijkt dus een belangrijke rol te spelen bij het voorkomen van bedplassen.
Uit genetisch onderzoek zijn genen naar voren gekomen die de erfelijke aanleg voor bedplassen bepalen. Het gaat om genen op de chromosomen 12 en 13.
Overige oorzaken
Aandoeningen en omstandigheden die leiden tot een verhoogde aanmaak van urine geven een verhoogd risico op bedplassen. Dat geldt in eerste instantie voor (overmatig) gebruik van bepaalde producten, zoals het drinken van koffie en van alcoholische dranken als bier en wijn.
Daarnaast gaat het om aandoeningen die vaak leiden tot het symptoom ‘veel plassen‘. Dat geldt bijvoorbeeld voor blaasontsteking, type 1 diabetes en diabetes insipidus.
Aandoeningen die leiden tot een verlaagde uitscheiding van antidiuretisch hormoon (ADH) geven een verhoogde kans op bedplassen. ADH verlaagt namelijk de uitscheiding van urine door de nieren. Dus een verlaging van het ADH-gehalte leidt tot toename van de uitscheiding van urine door de nieren. Mensen met een verlaagd ADH-gehalte zullen dus meer plassen. Daarmee wordt de kans op ‘s nachts plassen verhoogd.
Ook aandoeningen of omstandigheden die leiden tot druk op de urineblaas kunnen leiden tot bedplassen. Dat kan voorkomen bij darmverstopping (obstipatie).
Onderaan op deze webpagina staat een lijst van aandoeningen en omstandigheden die tot bedplassen kunnen leiden.
Wat is de behandeling?
Er zijn verschillende manieren waarop bedplassen kan worden behandeld. Meestal wordt begonnen met het geven van adviezen.
Adviezen
Omdat de meeste gevallen van bedplassen te maken hebben met een gebrek aan eigenwaarde kunnen adviezen vaak al helpen. Het is van belang om de ouders van een kind hierop te wijzen. Zo moeten ouders hun kind nooit straffen voor het feit dat ze nog in bed plassen. En ook dat ze niet ten overstaan van anderen hun kind hierop aanspreken.
Straffen van kinderen die bedplassen leidt over het algemeen tot meer schaamte en verlies aan zelfvertrouwen bij het kind. Het gevolg is dat ze nog vaker in bed plassen.
Het advies aan ouders is daarom om geduld te hebben met hun kind, het kind niet te straffen maar juist te ondersteunen.
Bij volwassenen die bedplassen kan vermindering van gebruik van alcohol en koffie verbetering geven.
Luiers
Om bevuiling van nachtkleding en beddegoed te voorkomen kunnen ‘s nachts luierbroekjes worden gedragen.
Plaswekker
Een plaswekker is een systeem waarbij een sensor registreert of er urineverlies is. Hierdoor gaat een wekker af.
Medicijnen
Er zijn geneesmiddelen die helpen het bedplassen tegen te gaan.
Desmopressine
Het meest voorgeschreven middel tegen bedplassen is waarschijnlijk desmopressine. Het is een middel dat de werking van antidiuretisch hormoon (ADH) nabootst. Dit hormoon zorgt ervoor dat vocht wordt vastgehouden in het lichaam. Het vermindert de uitscheiding van vocht door de nieren. Kinderen die dit product gebruiken zullen dus minder urine aanmaken en daardoor ook minder (bed)plassen.
Anticholinerge middelen
Het tricyclische antidepressivum amitriptyline wordt soms voorgeschreven bij bedplassen. Dergelijke middelen geven zogenaamde anticholinerge bijwerkingen, waaronder urineretentie (het niet goed uit kunnen plassen). In feite wordt hierbij gebruik gemaakt van een bijwerking van een middel tegen depressie.
Een ander middel met anticholinerge werking is oxybutynine.
Operatie
Bij kinderen of volwassenen met bedplassen ten gevolge van een vernauwing van de plasbuis kan een operatie in aanmerking komen. Bij deze operatie wordt de plasbuis wijder gemaakt.
Beloop en prognose
Vaak wordt bedplassen in de loop der jaren vanzelf minder. Rond de puberteit verdwijnt bedplassen meestal vanzelf.
Engelse vertaling
bedwetting, nocturnal enuresis
Bedplassen (enuresis nocturna) – Differentiaal Diagnose (DD)
Hieronder een lijst met oorzaken voor bedplassen. Het getal achter de diagnose is een schatting van het aantal mensen dat jaarlijks in Nederland vanwege die diagnose last heeft van bedplassen.
Vaak voorkomende oorzaken van bedplassen: >1.000/jaar
- idiopathisch bedplassen (enuresis nocturna) – 12.188
- blaasontsteking (acute cystitis) – 3.500
- aarsmaden (oxyuriasis) – 2.475
- stress (psychische of emotionele stress) – 1.800
- darmverstopping zonder duidelijke oorzaak (idiopathische obstipatie) – 1.600
- gebruik van antikankermiddelen (gebruik van chemotherapie) – 1.500
- gebruik van alcoholische drank (alcoholconsumptie) – 1.500
Zeldzame oorzaken van bedplassen: <1.000/jaar
- ADHD – 720
- ontstoken neusamandel (adenoïditis) – 675
- veel koffie drinken (overmatige consumptie van koffie) – 400
- slaapwandelen (somnambulisme) – 375
- nierbekkenontsteking (acute pyelonefritis) – 341
- gebruik van alprazolam (Xanax) – 300
- syndroom van Gilles de la Tourette – 225
- gebruik van geneesmiddelen tegen psychoses (gebruik van antipsychotica) – 180
- obstructief slaapapneu syndroom – 180
- seksueel misbruik – 175
- diabetes type 1 – 163
Zeer zeldzame oorzaken van bedplassen: <100/jaar
- gebruik van fluoxetine (Prozac) – 90
- vernauwing van de opening van de plasbuis (meatusstenose) – 84
- vernauwing van de plasbuis (urethrastenose) – 37
- gebruik van risperidon (Risperdal) – 30
- gebruik van valproïnezuur (Depakine, Convulex) – 30
- vastzittende ontlasting (fecale impactie) – 28
- opzettelijk bedplassen – 25
- daytime frequency of childhood syndrome – 13
- open ruggetje (spina bifida) – 11
- gebruik van clozapine (Leponex) – 8
- gebruik van urapidil (Ebrantil) – 8
- gebruik van baclofen – 7
- perifere diabetes insipidus – 7
- verminderde blaascapaciteit / kleine blaas – 6
- kleppen in de plasbuis (urethrakleppen) – 6
- gebruik van Xyrem (natriumoxybaat) – 6
- aspirine-intolerantie (intolerantie voor NSAIDs) – 4
- gebruik van pimozide (Orap) – 2
- diabetes insipidus door aandoening in de hersenen (centrale diabetes insipidus) – 2
- syndroom van Ochoa (urofaciaal syndroom) – 1
- toediening van urapidil injectievloeistof – 1
Synoniemen
Andere namen voor bedplassen zijn bedwateren en enuresis nocturna.