Bijgewerkt op 21 juli 2019
Wat is een ‘liquid biopsy’?
Met ‘liquid biopsy’ wordt bedoeld het afnemen van bloed of andere lichaamsvloeistoffen met als doel bepaalde stofjes op te sporen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een tumor in het lichaam. De nederlandse vertaling is ‘vloeibare biopsie’, maar meestal wordt de engelse term gebruikt. Een biopsie is het afnemen van een stukje weefsel voor onderzoek. In dit geval wordt ook gesproken van ‘weefselbiopsie’. In het geval van een liquid biopsy wordt bloed, speeksel of urine gebruikt.
Wat wordt er bepaald?
Het soort stofjes dat bepaald wordt is afhankelijk van de aandoening die opgespoord wordt. Op dit moment wordt de techniek vooral toegepast bij bepaalde vormen van kanker, hartaanval en bepaalde aangeboren afwijkingen.
Kanker
Kankercellen die afsterven laten bepaalde stofjes achter in het lichaam. Het gaat om bepaalde eiwitten en stukjes DNA uit de kankercellen. Deze stofjes komen terecht in bloed en andere lichaamsstoffen. Daarin kan de concentratie van deze stofjes worden bepaald. Stukjes DNA uit kankercellen die in het bloed terechtkomen worden aangeduid als ‘ctDNA’. Dit staat voor ‘circulerend tumor DNA’.
Bij vrouwen met uitgezaaide borstkanker blijkt bepaling van ctDNA in het bloed nauwkeuriger te zijn bij inschatten van de ’tumor load’ dan bepaling van de tumormerkstof CA 15-3. Ook daalt het ctDNA gehalte in het bloed eerder bij succesvolle behandeling dan het gehalte aan de tumormerkstof.
Hartaanval
Na een hartaanval komen endotheelcellen in de bloedbaan terecht. De hoeveelheid van deze zogenaamde ‘CEC’s’ (‘circulating endothelial cells’) kan worden gemeten.
Aangeboren afwijkingen
In het bloed van zwangere vrouwen zit DNA van het ongeboren kind. Dit zogenaamde ‘cell-free fetal DNA’ (cffDNA) kan worden gebruikt voor prenatale diagnostiek. Ook vruchtwater kan worden afgenomen en onderzocht.
Aderverkalking
Het voorkomen van het eiwit protoporfyrine IX in het bloed wijst op aderverkalking (atherosclerose).
Voordelen en nadelen
Ten opzichte van weefselbiopten heeft een liquid biopsy twee belangrijke voordelen. Ten eerste is afname van bloed, urine of speeksel minder belastend voor de patiënt dan afname van een weefselbiopt. Ten tweede is de uitslag meestal snel bekend. De bepalingen worden in de meeste gevallen door apparaten uitgevoerd. Bij een weefselbiopsie moet het weefsel eerst worden geprepareerd en vervolgens door een patholoog-anatoom onder de microscoop worden beoordeeld. Dat maakt dat de kosten van een weefselbiopt ook vaak hoger liggen.
Toepassingen
Liquid biopsies worden niet alleen gebruikt om een diagnose te stellen. Ze kunnen ook worden gebruikt om een inschatting maken van de omvang van een gezwel (’tumor load’) en de aggressiviteit van een gezwel. Daarmee wordt het ook mogelijk een betere inschatting te maken van de prognose (levensverwachting) van de patiënt. Verder kunnen liquid biopsies worden gedaan om het resultaat van een behandeling te volgen. Hoe beter de behandeling aanslaat des te lager het gehalte aan tumormerkstoffen in de liquid biopsy.
Liquid biopsy in Nederland
In Amsterdam bestaat sinds september 2017 het Liquid Biopsy Center (LBC). Het is onderdeel van het Cancer Center Amsterdam. In het LBC worden lichaamsvloeistoffen van mensen met kanker verzameld voor onderzoek.
Andere talen
Engelse vertaling
liquid biopsy, fluid biopsy, fluid phase biopsy
Verder lezen / Referenties
- Artikel op engelstalige Wikipedia over liquid biopsy.
- L Harmans, ‘De opmars van de ‘liquid biopsy’; binnenkort integraal onderdeel van de kankerzorg?‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Nieuws’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 19 juli 2019: pagina’s 6-7.
- S-J Dawson, DWY Tsui, M Murtaza ea, ‘Analysis of Circulating Tumor DNA to Monitor Metastatic Breast Cancer‘, gepubliceerd in The New England Journal of Medicine van