Lymfestelsel

Bijgewerkt op 3 juni 2022

Wat is het lymfestelsel?

Het lymfestelsel of lymfatisch systeem is een onderdeel van het afweersysteem dat door het hele menselijke lichaam loopt. Het bestaat uit verschillende onderdelen. Het lymfestelsel werd in de 17de eeuw ontdekt en beschreven. Dat gebeurde onafhankelijk van elkaar door Olaus Rudbeck en door Thomas Bartholin.

In dit artikel wordt beschreven (1) uit welke onderdelen het lymfestelsel bestaat, (2) wat de functie is van het lymfestelsel, en (3) welke aandoeningen en ziektes kunnen ontstaan in dit onderdeel van het afweersysteem.

Waar bestaat het uit?

Het lymfestelsel bestaat uit lymfevaten, lymfeknopen (lymfeklieren), lymfeweefsel en lymfoïde organen. Door de lymfevaten stroomt helder vocht dat lymfevocht, of kortweg lymfe, wordt genoemd. Lymfe is vocht dat ontstaat in de weefsels en organen van ons lichaam. Het bevat afvalstoffen die ontstaan in deze weefsels en organen. Via de lymfevaten wordt de lymfe afgevoerd naar het bloed. Lymfevaten zitten overal in ons lichaam. Net als aderen in de benen bevatten de grotere lymfevaten kleppen. Die zorgen ervoor dat de lymfe maar in één richting kan stromen.

Bij de afvoer van lymfe via de lymfevaten komt de lymfe zogenaamde lymfeklieren, ook wel lymfeknopen genoemd, tegen. Lymfeklieren liggen op verschillende plaatsen in ons lichaam in groepjes bij elkaar. Zie tabel hieronder. In de lymfeklieren worden ziekteverwekkers, zoals bijvoorbeeld virussen en bacteriën, uit de lymfe verwijderd.

LokatieNaam
in de nekcervicale lymfeklieren
onder de kinsubmentale lymfeklieren
in de halscervicale lymfeklieren
langs de luchtpijpparatracheale lymfeklieren
langs de aortapara-aortale lymfeklieren
bij de darmenmesenteriale lymfeklieren
achter de buikholteretroperitoneale lymfeklieren
in de liezeninguïnale lymfeklieren
plekken in ons lichaam waar groepjes lymfeklieren bij elkaar liggen

Uiteindelijk draineren de lymfevaten op grotere lymfebanen. Deze draineren op twee grote verzamelvaten, de ductus thoracicus en de rechter ductus lymfaticus. Deze monden achter het sleutelbeen uit in de bovenste holle ader (vena cava superior). Via deze verzamelvaten komt de gezuiverde lymfe in de bloedsomloop terecht.

lymfestelsel van de mens
lymfestelsel van de mens – bron: Wikipedia

Ten slotte zijn er ook nog lymfoïde organen, zoals de milt, de zwezerik (thymus), de keelamandelen (tonsillen), de neusamandel (adenoïd) en het zogenaamde mucosa-associated lymphoid tissue (MALT). In deze organen worden gespecialiseerde witte bloedcellen, de lymfocyten, aangemaakt of geactiveerd.

Wat is de functie van het lymfestelsel?

Een belangrijke functie van het lymfestelsel is het verwijderen van afvalstoffen en ziekteverwekkers uit vocht dat afkomstig is uit weefsels en organen. De afvalstoffen en ziekteverwekkers worden met het lymfevocht (lymfe) afgevoerd naar het bloed. Onderweg worden ziekteverwekkers in de lymfeklieren uit het lymfevocht gefilterd en onschadelijk gemaakt. Dat gebeurt door de lymfocyten.

Verder speelt het lymfatische systeem ook een rol in de bloedsomloop. Bloed bestaat uit bloedplasma en bloedcellen. Dagelijks stroomt zo’n 20 liter bloedplasma via de kleinste bloedvaten, de zogenaamde haarvaten (capillairen), naar de weefsels en organen. Het grootste deel daarvan wordt ook weer heropgenomen via deze bloedvaatjes. Ongeveer drie liter blijft echter achter in weefsels. Dit wordt weefselvloeistof (interstitiële vloeistof). Via het lymfesysteem kan overtollige weefselvloeistof met de lymfe worden afgevoerd naar het bloed.

Wat kan er mis gaan?

In verschillende onderdelen van het lymfestelsel kunnen afwijkingen en problemen ontstaan. Wanneer er sprake is van een infectie in het lichaam zullen de lymfeklieren hard moeten werken om de ziekteverwekkers onschadelijk te maken. Dit leidt tot zwelling van de lymfeklieren. Artsen spreken in dat geval van lymfadenopathie. Een voorbeeld van een ziekte waarbij één of meerdere lymfeklieren gezwollen zijn is de ziekte van Castleman.

Verder kunnen cellen in de lymfeklieren kwaadaardig worden. Er ontstaat dan lymfeklierkanker. Artsen spreken dan van een maligne lymfoom, of kortweg lymfoom. Er wordt onderscheid gemaakt tussen Hodgkin-lymfoom (ziekte van Hodgkin) en non-Hodgkin lymfoom.

Bij mensen met kanker elders in het lichaam kunnen cellen van het kankergezwel losschieten en via de lymfe worden versleept naar de lokale lymfeklieren. Als deze cellen vastlopen in één of meer lymfeklieren kunnen de cellen daar opnieuw een gezwel vormen. Dan wordt gesproken van uitzaaiing van de kanker in de lymfeklieren. Artsen spreken dan van lymfekliermetastasen. De eerste lymfeklier waarnaar kankercellen uitzaaien wordt schildwachtklier genoemd.

Als de afvoer van lymfevocht om een of andere reden stagneert kan ophoping van lymfevocht in weefsels optreden. Dit wordt lymfoedeem genoemd. Het kan voorkomen na operaties waarbij lymfeklieren worden verwijderd, bijvoorbeeld uit de oksel bij vrouwen met borstkanker. Er kan dan lymfoedeem in de arm ontstaan. Bij de tropische infectieziekte filariasis kan lymfoedeem in de balzak leiden tot enorme zwelling van de balzak.

Als een lymfebaan ontstoken raakt wordt gesproken van lymfangitis. Dit kan bij oppervlakkig gelegen lymfebanen zichtbaar zijn als een rode streep in de huid. Ontsteking van lymfevaten die veroorzaakt wordt door kanker wordt lymfangitis carcinomatosa genoemd. Als lymfebanen ongeremd gaan groeien ontstaat een gezwel van lymfebanen. Een dergelijk gezwel wordt lymfangioom genoemd.

Synoniemen

lymfatisch stelsel, lymfevatenstelsel, systema lymphoideum, lymfatisch systeem

Engelse vertaling

lymphatic system, lymphoid system

Verder lezen / Referenties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven