Bijgewerkt op 5 augustus 2022
Wat is de hypofyse?
De hypofyse is een onderdeel van de hersenen dat stofjes (hormonen) aanmaakt die de uitscheiding van hormonen door andere klieren in het lichaam regelen.
Waar ligt de hypofyse?
De hypofyse hangt als het ware aan de onderkant van de hersenen ongeveer ter hoogte van de ogen. Zie afbeelding hierboven. Het bestaat uit een voorste gedeelte – de ‘hypofysevoorkwab’ – en een achterste gedeelte, de ‘hypofyseachterkwab’.
Het onderdeel van de schedel waarin de hypofyse ligt wordt ‘sella turcica’ (‘turks zadel’) genoemd.
Wat is de functie van de hypofyse?
De hypofyse maakt stofjes aan die worden uitgescheiden in het bloed en elders in het lichaam de afgifte van hormonen door klieren regelen.
In de hypofysevoorkwab worden de volgende hormonen aangemaakt:
- Groeihormoon: een hormoon dat de groei van het menselijk lichaam stimuleert;
- Prolactine: een hormoon dat de aanmaak en uitscheiding van moedermelk stimuleert;
- FSH & LH: hormonen die een belangrijke rol spelen bij de voortplanting;
- ACTH: een hormoon dat de bijnieren stimuleert om bijnhierhormonen aan te maken;
- TSH: een hormoon dat de schildklier stimuleert om schildklierhormonen aan te maken;
- MSH: stimuleert cellen in de huid om melanine aan te maken.
In de hypofyseachterkwab worden de volgende hormonen aangemaakt:
- ADH
- Oxytocine
Bij welke ziektebeelden is de hypofyse aangetast?
De onderstaande ziektebeelden hebben allemaal op een of andere wijze te maken met de hypofyse.
- acromegalie;
- afsterven (necrose) van hypofyseweefsel, bijvoorbeeld ziekte van Simmonds (necrose van de hypofysevoorkwab);
- craniofaryngeoom;
- empty sella syndroom;
- familiaire voortijdige puberteit bij mannen (familial male precocious puberty);
- granulomateuze hypofysitis;
- hypofyseadenoom: een meestal goedaardig gezwel dat kan leiden tot het ontstaan van de ziekte van Cushing of acromegalie;
- hypofyse-infarct;
- een speciale vorm hiervan is het syndroom van Sheehan;
- hypofysesteelonderbrekingsyndroom (ectopische neurohypofyse);
- lymfocytaire hypofysitis;
- niet-functionerend macroadenoom: hierbij is sprake van een meestal goedaardig gezwel van de hypofyse dat – in tegenstelling tot bijvoorbeeld acromegalie of prolactinoom – geen overmaat aan hormonen produceert;
- ontsteking van de hypofyse (hypofysitis);
- operatie aan de hypofyse;
- prolactinoom;
- reuzengroei (gigantisme);
- syndrome of inappropriate ADH-secretion;
- syndroom van Nelson;
- syndroom van Pickardt.
Veel van de bovengenoemde aandoeningen leiden tot een slecht werkende hypofyse. Dit wordt met een medische term ‘hypopituïtarisme’ genoemd.