Bijgewerkt op 9 september 2022
Wat is groeihormoon?
Groeihormoon is een stofje dat in de hersenen wordt aangemaakt en dat de groei van het lichaam bevordert.
Waar wordt het gemaakt?
Groeihormoon is een eiwit dat uit 191 aminozuren bestaat. Het wordt aangemaakt in de hypofyse. Dat is een onderdeel van de hersenen. Het zit aan de onderkant van de hersenen, ongeveer ter hoogte van de ogen. De hypofyse maakt verschillende hormonen aan. Groeihormoon wordt aangemaakt in de zogenaamde somatotrope cellen in de zijvleugels van de hypofyse. In deze cellen wordt groeihormoon opgeslagen en vervolgens uitgescheiden in het bloed.
De productie van groeihormoon door de hypofyse wordt geregeld door de hypothalamus. De hypothalamus maakt namelijk een hormoon aan dat growth hormone releasing hormoon (GHRH) wordt genoemd. Het prikkelt de hypofyse om groeihormoon aan te maken.
Wat doet het in ons lichaam?
Nadat groeihormoon is geproduceerd wordt het door de hypofyse uitgescheiden in het bloed. Zo kan het zich door het hele lichaam verspreiden. In verschillende weefsels en organen bindt groeihormoon aan structuurtjes aan de oppervlakte van de cellen in deze organen en weefsels. Door binding aan deze structuurtjes, groeihormoonreceptoren of GH-receptoren genoemd, komen bepaalde processen in de cel op gang. Dit leidt ertoe dat de celdeling, en daarmee de vermenigvuldiging van cellen, wordt bevorderd. Daarnaast bevordert groeihormoon de aanmaak van bepaalde stofjes (IGF-1) en verhoogt het de bloedsuiker spiegel en het gehalte aan vrije vetzuren in het bloed.
Bij welke aandoeningen is groeihormoon betrokken?
In grote lijnen zijn er twee aandoeningen die betrekking hebben op groeihormoon, namelijk een tekort aan groeihormoon of een overmaat aan groeihormoon.
Tekort aan groeihormoon
Door verschillende oorzaken kan iemand een tekort aan groeihormoon hebben. Artsen spreken in dat geval van een groeihormoondeficiëntie. Bij kinderen leidt dat tot achterblijvende groei. Bij volwassenen (die al volgroeid zijn) kan het leiden tot algemene klachten zoals moeheid en spierzwakte.
Overmaat aan groeihormoon
Een overmaat aan groeihormoon wordt meestal veroorzaakt door een gezwel van de hypofyse dat ongeremd groeihormoon produceert. Als een dergelijk gezwel ontstaat bij een kind bij wie de groeischijven van de botten nog niet gesloten zijn zal dat leiden tot reuzengroei (gigantisme). Als een dergelijk gezwel ontstaat bij een volwassene zal dat leiden tot groei van met name de uiteinden (acra) van het lichaam. Dit leidt tot een ziektebeeld dat acromegalie wordt genoemd. Het wordt gekenmerkt door het grote worden van met name de handen, de voeten, de neus, en de onderkaak. Het gezicht wordt hierdoor grover. Ook ontstaat vaak suikerziekte (diabetes mellitus) doordat groeihormoon ook het bloedsuiker gehalte verhoogt.
Groeihormoon als geneesmiddel
Groeihormoon wordt ook gebruikt als geneesmiddel voor de behandeling van aandoeningen waarbij sprake is van een tekort aan groeihormoon (groeihormoondeficiëntie). Groeihormoon als geneesmiddel wordt ook aangeduid met de naam somatropine.
Vroeger werd groeihormoon verkregen uit de hersenen van overleden mensen. Tegenwoordig is het mogelijk om groeihormoon met biotechnologische technieken in een fabriek te produceren. Er wordt dan gesproken van recombinant humaan groeihormoon of rhGH.
In Nederland zijn verschillende geneesmiddelen met groeihormoon beschikbaar, waaronder Humatrope, Genotropin, Norditropin, Nutropinaq en Omnitrope.
Groeihormoon als doping
Vanwege de groeibevorderende eigenschappen worden producten die groeihormoon bevatten ook gebruikt als doping.
Synoniemen
GH
Engelse vertaling
growth hormone, GH, human growth hormone, hGH, HGH