Wat is ACTH?
ACTH is een afkorting voor adrenocorticotroop hormoon. Het is een hormoon dat wordt aangemaakt in een onderdeel van de hersenen dat hypofyse genoemd wordt. Vanuit de hypofyse wordt het uitgescheiden in het bloed. Via het bloed komt het terecht in de bijnieren. Daar stimuleert het de bijnierschors om het hormoon cortisol aan te maken en uit te scheiden. De uitscheiding van ACTH door de hypofyse is ‘s ochtends het hoogst en neemt af gedurende de dag. Tijdens de slaap wordt het laagste niveau bereikt.
Hoe wordt het geregeld?
De aanmaak en uitscheiding van ACTH door de hypofyse wordt geregeld door de hypothalamus. Als het cortisol gehalte in het bloed laag is maakt de hypothalamus een hormoon aan dat corticotropin-releasing hormoon (CRH) genoemd wordt. Het stimuleert de aanmaak en afgifte van ACTH door de hypofyse. De aanmaak van CRH wordt weer geregeld via een feedback mechanisme. Dat wil zeggen dat het eindproduct cortisol de aanmaak van CRH weer remt. Dus door stijging van het cortisol gehalte wordt zal de uitscheiding van CRH door de hypothalamus weer afnemen.
Omdat de hypothalamus, hypofyse en bijnieren samenwerken voor het regelen van de het cortisol gehalte in het bloed wordt wel gesproken van de hypothalamus-hypofyse-bijnier as.
Welke functie heeft het?
ACTH zet de bijnieren aan om het hormoon cortisol te maken en uit te scheiden. Cortisol wordt aangemaakt in de buitenste laag van de bijnieren, de zogenaamde bijnierschors. Daar bindt ACTH aan bepaalde receptoren op de cellen in de bijnierschors. Hierdoor wordt een chemische reactie in gang gezet die leidt tot de aanmaak van de bijnierschorshormonen cortisol, adrenaline en noradrenaline.
Wat kan er mis gaan?
Er zijn verschillende aandoeningen en omstandigheden waarbij de uitscheiding van ACTH door de hypofyse afwijkend is. Ten eerste leidt stress tot een verhoogde uitscheiding van ACTH door de hypofyse. Het gevolg is dat de aanmaak en uitscheiding van het stresshormoon cortisol toeneemt. Verder kan een goedaardig gezwel van de hypofyse een overmaat aan ACTH aanmaken. Het ziektebeeld dat hierdoor ontstaat wordt de ziekte van Cushing genoemd. In zeldzame gevallen kunnen ook tumoren buiten de hypofyse ACTH aanmaken. In dat geval wordt gesproken van ectopische ACTH-productie.
Synoniemen
adrenocorticotroop hormoon, corticotropine