Bijgewerkt op 29 december 2022
Wat is erytropoëse?
Erytropoëse is het proces van aanmaak van rode bloedcellen (erytrocyten).
Waar worden rode bloedcellen aangemaakt?
Elke dag worden in het menselijk lichaam oude rode bloedcellen afgebroken. Hiervoor in de plaats komen nieuwe rode bloedcellen. De nieuwe rode bloedcellen worden aangemaakt in het beenmerg. Ze ontstaan uit zogenaamde stamcellen.
Op de afbeelding hieronder staat hoe een rode bloedcel (engels: erythrocyte) ontstaat uit voorlopercellen in het beenmerg (engels: bone marrow).
Multipotente stamcellen (engels: multipotent stem cells) kunnen uitgroeien tot voorlopercellen van de verschillende bloedcellen, waaronder ook de proerytroblast. De proerytroblast is de voorloper van de rode bloedcel. Deze proerytroblast heeft een celkern en maakt al hemoglobine aan. Proerytroblasten ontwikkelen zich vervolgens tot erytroblasten. De erytroblast ontdoet zich van de celkern. Zo ontstaat de reticulocyt. De reticulocyt gaat vanuit het beenmerg naar de bloedbaan. Daar worden de celorganellen afgestoten en ontstaat de uiteindelijke rode bloedcel (erytrocyt).
Voor de rijping van rode bloedcellen zijn en vitamine B12 (cobalamine) en foliumzuur van belang.
Aanmaak van rode bloedcellen buiten het beenmerg (extramedullaire erytropoëse)
Vóór de geboorte worden rode bloedcellen niet alleen in het beenmerg aangemaakt, maar ook elders in het lichaam. De rode bloedcellen worden dan ook aangemaakt in de dooierzak, de milt en de lever.
Bij sommige mensen is de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg verstoord. Dan kan het voorkomen dat bij hen lever en milt opnieuw rode bloedcellen gaan aanmaken. Dit wordt extramedullaire erytropoëse genoemd.
Hoe is de erytropoëse geregeld?
De aanmaak van rode bloedcellen wordt gestimuleerd door het hormoon erytropoëtine (EPO). Erytropoëtine wordt in de nieren gemaakt. Als het zuurstof gehalte in de organen en weefsels afneemt zullen de nieren meer erytropoëtine aanmaken. Vervolgens zal de erytropoëtine in het beenmerg ervoor zorgen dat de aanmaak van rode bloedcellen wordt opgevoerd. Vanuit het beenmerg worden de nieuwe rode bloedcellen afgegeven aan het bloed. Zo zal het aantal rode bloedcellen in het bloed stijgen. Aangezien rode bloedcellen zuurstof transporteren kan weer meer zuurstof naar de organen en weefsels worden getransporteerd.
Wat kan er mis gaan?
Afname van de erytropoëse leidt tot bloedarmoede (anemie). Toename van de erytropoëse leidt tot een teveel aan rode bloedcellen. Dit wordt polycytemie genoemd.
Aandoeningen waarbij de erytropoëse verlaagd is
- Aplastische anemie
- Blackfan-Diamond anemie
- Myelodysplastisch syndroom
- Tekort aan foliumzuur (foliumzuurdeficiëntie)
- Tekort aan vitamine B12 (vitamine B12-deficiëntie)
- Voorbijgaande erytroblastopenie van de kinderleeftijd
Aandoeningen waarbij de erytropoëse verhoogd is
- Polycythemia vera
- Toediening van erytropoëtine (EPO) als geneesmiddel (bijv. NeoRecormon injecties)
- Toediening van erytropoëtine (EPO) als doping
Engelse vertaling
erythropoiesis
Synoniemen
Andere namen voor erythropoëse zijn aanmaak van rode bloedcellen, erytropoese en erythropoiese.