Bijgewerkt op 22 februari 2022
Wat is creatinekinase (CK)?
Creatinekinase – vaak afgekort tot CK – is een stofje dat in verschillende weefsels in ons lichaam voorkomt. Het zit echter vooral in de spieren, waaronder ook het hart. Daar speelt creatinekinase een belangrijke rol bij de energievoorziening van de cellen. Het bevordert de omzetting van creatine naar fosfocreatine. Daarbij maakt het gebruik van het stofje ATP, dat bij deze omzetting overgaat in ADP. Fosfocreatine wordt gebruikt als energiebron voor de spiercellen. Ook wordt het gebruikt om ADP weer om te zetten in ATP.
Waar komt het voor?
CK zit vooral in spiercellen, zowel van skeletspieren als van de hartspier. Daarnaast zit het ook in hersencellen, bepaalde cellen van het netvlies, zaadcellen, glad spierweefsel en de haarcellen van het binnenoor.
Verhoogd creatinekinase
Wanneer spiervezels kapot gaan lekt creatinekinase naar de bloedbaan. Het creatinekinase gehalte (CK-gehalte) in het bloed gaat dan omhoog. In de medische praktijk wordt het CK-gehalte in het bloed vaak gemeten. Meestal wordt dat gedaan om aan te tonen of er sprake is van schade aan spiercellen. Dit kan bijvoorbeeld ontstaan door rabdomyolyse (afbraak van spiercellen), ontsteking van spierweefsel (myositis) en hartinfarct. Ook bij mensen met spierdystrofiën (ziekte van Becker, ziekte van Duchenne) is het gehalte meestal verhoogd. Kijk voor een uitgebreid overzicht van oorzaken op de webpagina over verhoogde CK-waarde in het bloed.
Isoenzymen van creatinekinase (CK-isoenzymen)
Om onderscheid te kunnen maken naar het orgaan waar het enzym vandaan komt kunnen de zogenaamde CK-isoenzymen worden bepaald. Dat zijn varianten van het CK-molecuul die kunnen worden onderscheiden op grond van hun structuur. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de volgende isoenzymen:
- BB-isoenzym
- MB-isoenzym
- MM-isoenzym
B staat voor Brain (hersenen) en M staat voor Muscle (spier). Verhoging van een bepaald isoenzym in het bloed geeft zo een aanwijzing waar de afwijking gezocht moet worden. Verhoging van het BB-isoenzym duidt op hersenletsel, verhoging van het MB-isoenzym duidt op aantasting van het hart en verhoging van het MM-isoenzym duidt op aantasting van skeletspieren.
Synoniemen
Andere namen zijn CK, fosfocreatinekinase, creatinefosfokinasem, creatine fosfokinase en CPK.
Engelse vertaling
creatine kinase, CK, creatine phosphokinase, phosphocreatine kinase