Bijgewerkt op 10 mei 2022
Wat is bilirubine?
Bilirubine is een geel stofje dat vrijkomt bij de afbraak van hemoglobine. Rode bloedcellen bevatten hemoglobine. Hemoglobine speelt een belangrijke rol bij het vasthouden van zuurstof door de rode bloedcellen. Als rode bloedcellen aan het einde van hun levensduur worden afgebroken komt het hemoglobine vrij. Het hemoglobine wordt vervolgens ook afgebroken. Hierbij komt bilirubine vrij.
Geconjugeerd en ongeconjugeerd bilirubine
Omdat een overmaat aan bilirubine schadelijk kan zijn voor ons lichaam zal het opgenomen worden door de lever. Op dat moment wordt het ‘ongeconjugeerd bilirubine‘ genoemd. In de lever wordt het gebonden aan een ander stofje. Dit stofje heet glucuronzuur. Het wordt dan ‘geconjugeerd bilirubine‘ genoemd. De vorming van ongeconjugeerd tot geconjugeerd bilirubine wordt bevorderd door het enzym glucuronyltransferase.
Het doel van de omzetting van ongeconjugeerd naar geconjugeerd bilirubine is de oplosbaarheid van bilirubine te verhogen. Geconjugeerd bilirubine is namelijk goed oplosbaar in gal. In de geconjugeerde vorm kan bilirubine daarom via de gal worden uitgescheiden in de dunne darm. Zo zorgt het lichaam ervoor dat een overmaat aan bilirubine wordt verwijderd uit het lichaam.
In de dunne darm wordt bilirubine omgezet in stercobilinogeen en urobilinogeen. Stercobilinogeen wordt verder omgezet in stercobiline. Het grootste deel van stercobiline en urobilinogeen wordt uitgepoept met de ontlasting. Een kleiner deel wordt weer opnieuw opgenomen in de darmen. Op deze manier komt het weer in het bloed terecht. Deze cyclus wordt wel de ‘enterohepatische kringloop‘ genoemd.
Stercobiline is verantwoordelijk voor de bruine kleur van poep. Een ander afbraakproduct van bilirubine – ‘urobiline’ genaamd – is verantwoordelijk voor de gele kleur van urine. Bilirubine is overigens ook verantwoordelijk voor de gelige verkleuring van ‘oude’ blauwe plekken.
Hoe ontstaat bilirubine?
Rode bloedcellen (erytrocyten) leven gemiddeld zo’n 120 dagen. Daarna worden ze afgebroken in de milt en de lever. Bij de afbraak van het hemoglobine uit rode bloedcellen wordt in een aantal stappen bilirubine gevormd. Dagelijks wordt in ons lichaam ongeveer 300 mg bilirubine gevormd. Het meeste daarvan is afkomstig van de afbraak van rode bloedcellen.
Wat is de functie van bilirubine?
Bilirubine is niet alleen een afvalproduct. Het speelt mogelijk ook een rol als ‘antioxidant’. Dat betekent dat het zogenaamde zuurstofradicalen wegvangt. Zuurstofradicalen beschadigen organen en weefsels. Bilirubine helpt dus deze schade te voorkomen.
Bij welke aandoeningen speelt bilirubine een rol?
Er zijn veel aandoeningen waarbij het bilirubine gehalte in het bloed verhoogd is. Dit wordt ‘hyperbilirubinemie‘ genoemd. Kijk voor een uitgebreid overzicht van oorzaken op de webpagina over hyperbilirubinemie. Bilirubine is geel van kleur. Bij een verhoging van het bilirubine gehalte in het bloed kan geelzucht ontstaan.