Soortelijk gewicht urine

Bijgewerkt op 3 april 2023 door Simpto.nl

Wat is het soortelijk gewicht van urine?

Het soortelijk gewicht van urine is een maat die aangeeft hoe geconcentreerd de urine is. Het geeft een idee over hoeveel stofjes zijn opgelost in de urine. De belangrijkste stofjes die het soortelijk gewicht bepalen zijn ureum, natriumchloride en fosfaten.

De concentratie van urine kan nauwkeurig worden bepaald door de osmolaliteit van urine te meten. Het bepalen van het soortgelijk gewicht is echter makkelijker en geeft sneller een uitslag.

Urine wordt aangemaakt in de nieren. De nieren zorgen ervoor dat afvalstoffen in de urine worden uitgescheiden. Zo kunnen afvalstoffen worden uitgeplast. Om afvalstoffen te kunnen verwijderen via de urine moeten ze oplosbaar zijn in water. Water zelf heeft een soortelijk gewicht van 1,000. Hoe meer stofjes opgelost zijn in water, des te hoger wordt het soortelijk gewicht. De concentratie van stofjes die worden uitgescheiden met de urine bepaalt het soortelijk gewicht van de urine.

Normaalwaarde soortelijk gewicht urine

Het soortelijk gewicht van de urine ligt bij gezonde mensen tussen 1,005-1,035.

Meestal is het soortelijk gewicht van urine tussen de 1,015 en 1,025 wanneer de urine van een hele dag wordt opgespaard. De waardes zullen echter verschillen afhankelijk van het tijdstip van plassen. De ochtendurine is vaak geconcentreerder dan urine die overdag of ’s avonds wordt uitgeplast. Het soortelijk gewicht van de ochtendurine zal meestal 1,025-1,035 zijn.

Afwijkingen van soortelijk gewicht urine

Het soortelijk gewicht van urine kan te hoog of te laag zijn. Beide uitslagen kunnen wijzen op een onderliggende afwijking of ziekte. Hieronder een overzicht van mogelijke oorzaken van een verhoogd en een verlaagd soortelijk gewicht van de urine.

Verhoogd soortelijk gewicht urine

Een soortelijk gewicht boven de 1,035 wordt als verhoogd beschouwd. Het betekent dat de urine te geconcentreerd is. De medische term hiervoor is ‘hypersthenurie’. Geconcentreerde urine leidt ertoe dat de urine donkerder is dan normaal.

Oorzaken van een verhoogd soortelijk gewicht van de urine zijn:

• Uitdroging (dehydratie)
• Diarree (vooral chronische diarree)
• Aanhoudend braken
• Overmatig veel zweten
• Verhoogd glucose gehalte in de urine (glucosurie), zoals bij:
  • Suikerziekte (diabetes mellitus)
• Verhoogd eiwit gehalte van de urine (proteïnurie)
• Vernauwing van de slagader(s) van de nier(en)
• Hepatorenaal syndroom
• Urineweginfecties, bijvoorbeeld blaasontsteking of nierbekkenontsteking
• Hartfalen
• SIADH (Syndrome of Inappropriate AntiDiuretic Hormone secretion)
• Zwangerschapsvergiftiging
• Oorzaken voor hypovolemie
• Gebruik van contrastmiddel voor röntgenopnamen

Verlaagd soortelijk gewicht urine

Een verlaging van het soortelijk gewicht van urine wordt ‘hyposthenurie’ genoemd. Het betekent dat er te weinig stofjes zijn opgelost in de urine. Het kan voorkomen bij:

• Overmatig veel drinken (polydipsie): de urine wordt verdund doordat een overmaat aan vocht wordt ingenomen;
• Slecht werken van de nieren (nierfalen): als de nieren niet in staat zijn om de urine te concentreren zal het soortelijk gewicht laag zijn;
• Nierbekkenontsteking (pyelonefritis);
• Hoge bloeddruk;
• Interstitiële nefritis;
• Diabetes insipidus: door een tekort aan antidiuretisch hormoon (ADH) wordt veel water uitgeplast waardoor de urine verdund raakt;
• Acute tubulaire necrose;
• Onvoldoende opname van eiwit (eiwitmalabsorptie).

Hoe wordt het bepaald?

Er zijn verschillende manieren om het soortelijk gewicht van urine te meten, namelijk:

• Urinometer
• Refractometer
• Teststrips voor urine

Urinometer

Het soortelijk gewicht van urine kan worden bepaald met een zogenaamde urinometer. Dit is een langwerpig instrument met daarop een schaal met verschillende waarden voor het soortelijk gewicht.

De urinometer wordt als een ‘dobber’ in de urine gezet. Afhankelijk van het soortelijk gewicht van de urine zal de urinometer dieper of minder diep in de urine zakken. Het soortelijk gewicht kan worden afgelezen op het niveau van het oppervlak van de urine.

Andere namen voor de urinometer zijn areometer, densimeter en urometer.

Refractometer

Meting van het soortelijk gewicht met een refractometer is het meest nauwkeurig. Deze methode wordt veel in laboratoria toegepast.

Met een refractometer wordt de brekinsindex van de urine gemeten. De sterkte van de breking is afhankelijk van het soortelijk gewicht.

Urine-teststrips

Het soortelijk gewicht van urine kan ook worden bepaald met urine-teststroken (dipsticks).

Zelf soortelijk gewicht urine bepalen

Urine-teststroken zijn het meest geschikt om zelf het soortelijk gewicht van je urine te bepalen.

Kijk voor een uitleg hierover op de webpagina over het zelf testen van je urine.

Belangrijk om te weten: de uitslag van de test is sterk afhankelijk van de hoeveelheid vocht die de voorafgaande uren is ingenomen. Zorg er daarom voor dat je in de periode voorafgaand aan de test normaal eet en drinkt.

Wat doen als de waarde verhoogd of verlaagd is?

Bij een afwijkende waarde is het van belang de huisarts te raadplegen. Deze kan verder onderzoek laten doen naar bijvoorbeeld nierziekten of diabetes mellitus (suikerziekte).

Engelse vertaling

urine specific gravity

Synoniemen

Andere namen voor soortelijk gewicht van de urine zijn ‘urine soortelijk gewicht’ , ‘s.g. urine’ ‘concentratie van de urine’, en ‘dichtheid van de urine’.