Bijgewerkt op 11 oktober 2021
Wat is ketose?
Ketose is het voorkomen van een overmaat aan ketonen in het lichaam. Ketonen zijn chemische stofjes die ontstaan bij de omzetting van vetzuren in ons lichaam. De belangrijkste energiebron in ons lichaam is glucose. Als de glucose is opgebruikt gaat het lichaam over op verbranding van vetzuren om energie op te wekken. Daarbij komen ketonen vrij. Voorbeelden van ketonen – ook wel ‘ketonlichaampjes’ genoemd – zijn aceton, acetoazijnzuur en 3-hydroxybutaanzuur.
Welke oorzaken zijn er?
Suikerziekte
Ketose kan voorkomen bij suikerziekte. Zowel bij diabetes type 1 als diabetes type 2. Er is dan vaak ook sprake van verzuring van het bloed (acidose). In dat geval wordt gesproken van diabetische ketoacidose. Diabetische ketoacidose is een ernstige aandoening waarvoor direct behandeling in een ziekenhuis noodzakelijk is.
Vasten en koolhydraatarme voeding
Een andere reden waardoor ketose kan ontstaan is onvoldoende inname van koolhydraten, bijvoorbeeld door vasten of het volgen van een koolhydraatarm dieet. Een dieet waarbij zeer weinig koolhydraten worden ingenomen wordt ketogeen dieet genoemd. Koolhydraten leveren glucose als energiebron. Als deze energiebron wegvalt zal het lichaam vetzuren gaan verbranden om energie op te wekken. Hierbij komen ketonen vrij. Bij volwassenen kan inname van minder dan 50 gram koolhydraten per dag leiden tot ketose.
Langdurige lichamelijke inspanning
Ketose kan ook voorkomen bij langdurige zware lichamelijke inspanning, bijvoorbeeld het rennen van een marathon of deelname aan een wielerwedstrijd. Als tijdens de lichamelijke inspanning onvoldoende koolhydraten worden ingenomen zal het lichaam op een gegeven moment overschakelen op vetverbranding. Dat geeft aanleiding tot verhoging van het aantal ketonen in het lichaam.
Stofwisselingsziekten
Verder zijn er een aantal zeldzame stofwisselingsziekten waarbij ketose regelmatig voorkomt. Voorbeelden zijn de ziekte van Cori, de ziekte van Hers, en glycogenose type IX.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Er zijn in grote lijnen twee manieren waarop een arts kan vaststellen of er sprake is van ketose. In eerste instantie kan de arts tijdens onderzoek van de patiënt een kenmerkende geur ruiken. Een overmaat aan ketonen komt namelijk in de uitademingslucht en het zweet terecht. Dit leidt tot een kenmerkende geur uit de mond en een kenmerkende lichaamsgeur.
Het bestaan van ketose kan vervolgens worden bevestigd door middel van bloedonderzoek. Meestal zal bloed worden afgenomen uit een bloedvat in de elleboogplooi. Dit wordt vervolgens onderzocht in een laboratorium. Daarbij wordt het gehalte aan ketonen (ketonlichamen) bepaald. Als dit gehalte hoger is dan 2 mmol per liter bloedserum is sprake van ketose. Deze waarde kan echter van laboratorium tot laboratorium verschillen.
Bij ketose door vasten of een koolhydraatarm dieet is het gehalte aan ketonen in het bloedserum meestal 2-5 mmol/liter. Bij diabetische ketoacidose kan dit gehalte echter veel hoger zijn, vaak meer dan 20 mmol/liter.
Door verhoging van het aantal ketonen in het bloed zal meestal ook het gehalte aan ketonen in de urine toenemen. Dit wordt ketonurie genoemd. Ketonurie kan eenvoudig worden vastgesteld met behulp van teststrips voor urineonderzoek.