Bijgewerkt op 31 december 2021
Wat is hemolyse?
Hemolyse betekent afbraak van rode bloedcellen (erytrocyten). Uitgebreide hemolyse kan leiden tot bloedarmoede (anemie). In dat geval wordt gesproken van hemolytische anemie. Er zijn meerdere redenen waarom hemolyse kan optreden. Deze webpagina gaat over oorzaken, diagnostiek, gevolgen en behandeling van hemolyse.
Welke oorzaken zijn er?
Er zijn nogal wat verschillende oorzaken voor het ontstaan van hemolyse. De meeste oorzaken kunnen worden ingedeeld in één van de volgende categorieën:
- Erfelijke afwijkingen van de rode bloedcellen zelf, zoals bijvoorbeeld bij sikkelcelziekte, pyruvaatkinase deficiëntie en G6PD-deficiëntie;
- Kapotgaan van rode bloedcellen door mechanische invloeden, zoals bijvoorbeeld bij klephemolyse en marshemoglobinurie;
- Kapotgaan van rode bloedcellen door antistoffen tegen onderdelen van de wand van rode bloedcellen, zoals bijvoorbeeld bij rhesusziekte, bloedtransfusie met een niet-verenigbare bloedgroep en auto-immuun hemolytische anemie;
- Gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals bijvoorbeeld nitrofurantoïne, sulfasalazine en dapson;
- Blootstelling aan bepaalde giftige stoffen, zoals bijvoorbeeld bij loodvergiftiging, slangenbeten of beten door bepaalde giftige spinnen;
- Bepaalde infectieziekten, bijvoorbeeld malaria.
Welke symptomen en gevolgen zijn er?
Rode bloedcellen bevatten hemoglobine. Door afbraak van rode bloedcellen zal hemoglobine vanuit de rode bloedcellen in de bloedbaan terechtkomen. Dit wordt ‘hemoglobinemie’ genoemd. In het bloed wordt het hemoglobine gebonden aan bloedeiwitten, zoals haptoglobine.
Geelzucht
Een deel van het vrijgekomen hemoglobine zal uiteindelijk worden uitgescheiden door de nieren via de urine. Een ander deel zal worden afgebroken door de lever. Daarbij wordt de gele kleurstof bilirubine gevormd. Dit kan leiden tot het ontstaan van geelzucht (icterus). Als dit gebeurt gaat het meestal om een lichte vorm van geelzucht.
Donkere urine
Uitscheiding van hemoglobine in de urine wordt ‘hemoglobinurie’ genoemd. Hemoglobinurie kan leiden tot donkere verkleuring van de urine. Doordat hemoglobine bindt aan haptoglobine en vervolgens wordt uitgescheiden via de urine zal het haptoglobine gehalte van het bloed afnemen.
Bloedarmoede
Als de afbraak van rode bloedcellen niet voldoende wordt gecompenseerd door de aanmaak van nieuwe rode bloedcellen kan een tekort aan rode bloedcellen ontstaan. Bovendien leidt de afbraak van rode bloedcellen tot verlies van hemoglobine via de urine. Hierdoor zal het hemoglobine gehalte in het bloed afnemen. Uitgebreide hemolyse kan daardoor leiden tot bloedarmoede. In dat geval wordt gesproken van ‘hemolytische anemie’.
Vergrote milt
De milt speelt een belangrijke rol bij het opruimen van oude rode bloedcellen. Omdat bij hemolyse rode bloedcellen kapot gaan zal de milt hierdoor harder moeten werken dan normaal. Als reactie daarop zal de milt toenemen in omvang. Een dergelijke vergroting van de milt wordt ‘splenomegalie’ genoemd. Splenomegalie komt regelmatig voor bij aanhoudende hemolyse.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Hemolyse wordt vastgesteld met behulp van bloedonderzoek. In het bloed van iemand met hemolyse kunnen bepaalde afwijkingen worden gevonden die worden veroorzaakt door de afbraak van rode bloedcellen. De volgende afwijkingen kunnen voorkomen:
- verhoging van het lactaatdehydrogenase (LDH) gehalte in het bloed;
- verhoging van het aantal reticulocyten in het bloed;
- verhoging van het indirecte (ongeconjugeerde) bilirubine gehalte in het bloed;
- verlaging van het haptoglobine gehalte in het bloed – dit is de meest gevoelige waarde voor het aantonen van hemolyse.
Daarnaast kunnen in sommige gevallen antistoffen die hemolyse veroorzaken in het bloed worden aangetoond.
Wat is de behandeling?
Als meer rode bloedcellen worden afgebroken dan er nieuwe worden aangemaakt kan bloedarmoede (anemie) ontstaan. Een dergelijke vorm van bloedarmoede wordt ‘hemolytische anemie’ genoemd. De arts zal willen weten wat de onderliggende oorzaak van de hemolytische anemie is, zodat deze kan worden behandeld.
In acute gevallen van ernstige hemolyse kan het nodig zijn om rode bloedcellen toe te dienen. Dat kan door middel van erytrocytentransfusies.
Engelse vertaling
Duitse vertaling
Synoniemen
Andere namen voor hemolyse van bloed in de bloedbaan zijn ‘intravasculaire hemolyse’, ‘haemolyse’, ‘hematolyse’, ‘erytrocytolyse’, ‘afbraak van rode bloedcellen’, en ‘afbraak van erytrocyten’.
Verder lezen / Referenties
- EJ van Beers, S Zeerleder, VMJ Novotny ea, ‘Diagnostiek bij hemolytische anemie‘, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Hematologie van maart 2017; 14(2): pagina’s 64-74.
Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 8 juli 2018
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 31 december 2021