Hematocriet

Bijgewerkt op 20 oktober 2022 door Simpto.nl

Wat is hematocriet?

Het hematocriet – vaak afgekort tot ‘Ht’ – is het volume aan rode bloedcellen uitgedrukt als percentage van het totale bloedvolume. Het is dus een maat voor het aantal rode bloedcellen dat aanwezig is in het bloed. Daarmee geeft de hematocrietwaarde een idee hoe goed iemand in staat is om zuurstof door het lichaam te transporteren.

Bij mannen is de hematocrietwaarde meestal rond de 45% en bij vrouwen rond de 40%. Als de hematocrietwaarde verlaagd is is er meestal sprake van bloedarmoede. Een verhoogde waarde wijst op een overmaat aan rode bloedcellen in het bloed. Dit wordt polycytemie genoemd. Het kan veel verschillende oorzaken hebben.

Hoe wordt het bepaald?

Vroeger werd het hematocriet bepaald door bloed af te nemen en dit in een buisje te laten staan. De rode bloedcellen zullen dan naar beneden zakken. De hoogte van de kolom rode bloedcellen geeft dan de hematocrietwaarde aan.

Om het uitzakken te versnellen kan het bloed ook gecentrifugeerd worden. Om de bepaling nog verder te vereenvoudigen worden tegenwoordig modernere methoden gebruikt om het hematocriet te bepalen.

Welke hematocrietwaarde is normaal?

• mannen: 42%-52% (0,42-0,52 l/l)
• vrouwen: 37%-47% (0,37-0,47 l/l)
• zwangeren: > 32% (0,32 l/l)
• pasgeboren baby’s: 41%-65% (0,41-0,65 l/l)

Verhoogd hematocriet

Er zijn een aantal hoofdoorzaken voor een verhoging van de hematocrietwaarde:

• Toename van het aantal rode bloedcellen:
  • Als reactie op een tekort aan zuurstof zal het beenmerg meer rode bloedcellen aanmaken; zuurstoftekort kan vele oorzaken hebben, zoals roken, longontsteking, chronische bronchitis, slaapapneu, longemfyseem etc.
  • Door een ziekte gaat het beenmerg meer rode bloedcellen aanmaken, zoals bijvoorbeeld bij polycythemia vera.
  • Toediening van middelen die de aanmaak van rode bloedcellen stimuleren, bijvoorbeeld EPO (erytropoïetine) en anabole steroïden.
• Afname van het plasmavolume, zoals bijvoorbeeld bij uitdroging (dehydratie) en shock.

Er zijn meer dan honderd verschillende oorzaken voor een verhoging van de hematocrietwaarde. Hieronder staan ze genoemd. Het getal achter de oorzaak geeft een schatting van het aantal mensen dat jaarlijks in Nederland vanwege die oorzaak een verhoogd hematocriet heeft.

• uitdroging (dehydratie) – 105.450
• bloedtransfusie – 29.000
• dubbelzijdige waterzaknier (bilaterale hydronefrose) – 12.320
• longontsteking (pneumonie) – 9.137
• gestuwde longen (pulmonaal oedeem) – 7.200
• chronische bronchitis – 6.800
• roken – 4.940
• longemfyseem – 4.420
• gebruik van anabole steroïden – 4.410
• zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie) – 4.095
• obstructief slaapapneu syndroom – 1.680
• verbindweefseling van de longen (interstitiële longfibrose) – 1.679
• overgevoeligheids pneumonitis (acute allergische alveolitis) – 1.320
• astma – 1.300
• ontsteking van de bronchiën (acute bronchitis) – 1.200
• toegenomen weerstand in de bovenste luchtwegen (upper airway resistance syndroom) – 1.120
• vernauwing van de nierslagader (unilaterale nierarteriestenose) – 1.050
• verblijf op grote hoogte – 790
• bronchiolitis (acute bronchiolitis) – 700
• levercirrose – 630
• gebruik van EPO – 533
• bloedvergiftiging (sepsis) – 398
• hoogteziekte (acute hoogteziekte) – 315
• niet-kleincellig longkanker (niet-kleincellig bronchuscarcinoom) – 300
• gaatje tussen de kamers van het hart (ventrikelseptumdefect) – 297
• polycytemie (polycytemia vera) – 292
• niercelkanker (niercelcarcinoom) – 280
• gebruik van androgenen – 252
• hepatitis B – 252
• afsluiting van de centrale netvliesader – niet-ischemische vorm – 240
• syndroom van Cushing – 225
• obesitas-hypoventilatie syndroom – 193
• infectie door het humane metapneumovirus (HMPV-infectie) – 150
• hepatitis C (acute hepatitis C) – 140
• syndroom van Eisenmenger – 117
• hepatopulmonaal syndroom – 108
• methemoglobinemie (verworven methemoglobinemie) – 106
• verstopping van de bovenste holle ader (vena cava superior syndroom) – 104
• kanker van het baarmoederslijmvlies (endometriumcarcinoom) – 83
• eierstokkanker (ovariumcarcinoom) – 70
• transpositie van de grote vaten (transpositie van de grote vaten) – 65
• chronische koolmonoxidevergiftiging (chronische koolmonoxideintoxicatie) – 63
• blauwe babyziekte (methemoglobinemie) – 54
• bloedvergiftiging door een katheter in een bloedvat (lijnsepsis) – 53
• gaatje tussen de boezems van het hart (atriumseptumdefect) – 51
• longabces (pulmonaal abces) – 50
• idiopathische erytrocytose – 47
• overdosis EPO – 47
• chuvash-polycytemie – 45
• erfelijke cystenieren (dominant overerfbaar) – 42
• hemoglobinopathie – 37
• verwijding van de bronchiën (bronchiectasieën) – 33
• tetralogie van Fallot – 32
• ovariële hyperstimulatiesyndroom – 32
• afsluiting van de centrale netvliesader – ischemische vorm – 30
• hepatitis A – 28
• hepatitis E (acute hepatitis E) – 25
• bloeddoping – 24
• hart met onderontwikkelde linker kamer (hypoplastisch linkerhart syndroom) – 24
• stoflongen (chronische silicose) – 23
• verhoogde druk in de longslagader door onbekende oorzaak (primaire pulmonale hypertensie) – 22
• hoogtelongoedeem – 18
• ziekte van Conn (primair hyperaldosteronisme) – 18
• hepatitis D – 18
• kobaltvergiftiging door metaal-op-metaalheupprothese – 17
• chronische hepatitis B – 15
• feochromocytoom – 13
• levercelkanker (hepatocellulair carcinoom) – 12
• centrale-slaapapneusyndroom – 11
• ziekte van Rendu-Osler-Weber (hereditaire hemorrhagische teleangiëctasie) – 11
• blijvende truncus arteriosus (persisterende truncus arteriosus) – 11
• knokkelkoorts (dengue) – 10
• niertransplantatie – 8
• POEMS syndroom – 8
• tweeling-anemie-polycytemiesyndroom – 8
• gebruik van lagedruktent – 8
• fistel tussen slagader en ader in de longen (pulmonale arterioveneuze fistel) – 7
• abnormale longvenedrainage (anomalie van de pulmonale veneuze vaten) – 5
• hemangioblastoom van de hersenen (cerebraal hemangioblastoom) – 5
• Wilms’ tumor (nefroblastoom) – 4
• scimitar-syndroom (partiële anomalie van de pulmonale veneuze vaten) – 4
• bloedvergiftiging door Streptococcus pyogenes (Streptococcus pyogenes sepsis) – 3
• erfelijke eierstokkanker (hereditair ovariumcarcinoom) – 3
• spierdystrofie van Duchenne (musculaire dystrofie van Duchenne) – 2
• bagassose – 2
• allergisch astma door Aspergillus (Aspergillus-astma) – 2
• capillairleksyndroom – 2
• kwaadaardig feochromocytoom (maligne feochromocytoom) – 1,3
• primaire familiaire congenitale polycytemie – 0,9
• tekort aan het enzym fumarase (fumarase deficiëntie) – 0,8
• tekort aan 2,3-difosfoglycerinezuur (2,3-DPG-deficiëntie) – 0,7
• spierdystrofie van Becker (musculaire dystrofie van Becker) – 0,7
• esdoornschillerslong (acute allergische alveolitis – esdoornschillerslong) – 0,6
• hyper-IgD syndroom – 0,6
• lymfeklierkanker in de bloedvaten (intravasculair lymfoom) – 0,6
• dengue shock syndrome – 0,5
• kobaltvergiftiging door inademen van kobalt (kobaltintoxicatie door inhalatie van kobalt) – 0,5
• leukemie van de huid (myeloid sarcoom van de huid) – 0,5
• kobaltvergiftiging door inname van kobalt (kobaltintoxicatie door ingestie van kobalt) – 0,4
• sequoiose – 0,2
• leukemie van het tandvlees (myeloid sarcoom van het tandvlees) – 0,2
• TEMPI-syndroom – 0,1
• paracoccidioïdomycose – 0,02

Verlaagd hematocriet

Een verlaging van de hematocrietwaarde komt vooral voor bij mensen met bloedarmoede en onder omstandigheden waarbij de hoeveelheid vocht in het bloed toeneemt. In het eerste geval zijn er minder rode bloedcellen aanwezig. In het tweede geval is het aantal rode bloedcellen normaal maar is het plasmavolume toegenomen.

Hieronder een lijst met oorzaken voor een verlaagde hematocrietwaarde. Het getal achter de oorzaak is een schatting van het aantal mensen dat jaarlijks in Nederland een lage hematocriet waarde heeft.

• bloedarmoede door een tekort aan ijzer (ijzergebreksanemie) – 81.900
• zwangerschap (graviditeit) – 2.850
• infuus – 1.640
• chronisch nierfalen (chronische nierinsufficiëntie) – 384
• ophoping van bloed in de buikholte (hematoperitoneum) – 367
• infectie in het hart (infectieuze endocarditis) – 50
• acute myeloïde leukemie (AML) – 49
• syndroom van Zieve – 45
• grote bloeding (veel bloedverlies) – 29
• gebruik van Pradaxa (dabigatran) – 27
• gescheurde baarmoeder (uterusruptuur) – 25
• hydropssyndroom bij de moeder (maternaal hydropssyndroom) – 23
• stress gastritis – 20
• tweeling-anemie-polycytemiesyndroom – 10
• erytrocytaire aplasie – 9
• syndroom van Plummer-Vinson – 6
• gebruik van fentanyl tabletten of zuigtabletten (Abstral, Actiq, Breakyl, Effentora, Recivit) – 4
• geslachtsgebonden sideroblastaire anemie (X-gebonden sideroblastaire anemie) – 4
• primair verworven sideroblastaire anemie – 4
• sideroblastaire anemie – 4
• gebruik van Adenuric® (febuxostat) – 3
• HSE-syndroom (hemorragische shock encefalopathie-syndroom) – 2
• stralingsziekte (acute stralingsziekte) – 0,8
• gebruik van Zyvoxid (linezolid) – 0,8
• tekort aan koper (koperdeficiëntie) – 0,2
• gebruik van octocog alfa (Kogenate, Kovaltry, Advate, Helixate Nexgen) – 0,1

Engelse vertaling

hematocrit

Duitse vertaling

Hämatokrit

Synoniemen

Andere namen voor hematocriet zijn Ht, haematocriet en hematocrietwaarde.