Creatinine in bloed

Bijgewerkt op 10 maart 2022

Wat is creatinine?

Creatinine is een afvalproduct dat wordt gevormd in de spieren van ons lichaam. Creatinine wordt verwijderd uit ons lichaam doordat het door de nieren wordt uitgescheiden in de urine. Vervolgens wordt het uitgeplast.

Bepaling van het creatinine gehalte in het bloed wordt vaak gedaan om te beoordelen hoe goed de nieren in staat zijn afvalproducten via de urine af te voeren. Het is dus een maat voor de nierfunctie. Hoe hoger het creatinine gehalte in het bloed, des te slechter werken de nieren.

Creatine en creatinine

Creatinine moet niet worden verward met creatine. Creatinine wordt in ons lichaam gevormd uit creatine. We krijgen creatine binnen via de voeding, met name door het eten van vlees en vis. Maar het lichaam kan ook zelf creatine aanmaken. Sommige sporters gebruiken creatine als supplement om hun prestaties te verbeteren. Ongeveer 95% van de creatine in ons lichaam zit opgeslagen in onze spieren. Zo’n 60% daarvan is opgeslagen in de vorm van creatinefosfaat. Dagelijks wordt 1-2% van de creatine in spieren omgezet in creatinine.

Betekenis van creatinine in het bloed

De spieren in ons lichaam leveren een vrij constante hoeveelheid creatinine per dag. Dit komt in het bloed terecht. Dit leidt tot een vrij stabiele concentratie van creatinine in het bloed. Meestal ligt deze waarde tussen de 60-120 micromol/liter.

Vanuit het bloed komt het in de nieren terecht. Daar wordt het voor een groot deel uitgescheiden in de urine. Een deel wordt uitgescheiden in de nierfilters (glomeruli), een ander deel in de nierbuisjes (tubuli).

Als de nieren hun werk niet meer goed kunnen doen, zoals bij nierziekten, zullen ze minder goed in staat zijn om creatinine uit te scheiden in de urine. Het gevolg is dat meer creatinine achterblijft in het bloed. Het kan immers niet worden afgevoerd met de urine. Het gevolg is dat de concentratie van creatinine in het bloed stijgt.

De creatinine-spiegel in het bloed moet altijd worden beoordeeld in het licht van de lichaamsbouw van de patiënt. In principe geldt hoe meer spieren, des te hoger het creatinine gehalte. Mannen hebben dus over het algemeen een hoger creatinine gehalte in het bloed dan vrouwen. En gespierde mensen meer dan mensen met weinig spieren (bijv. ouderen, en mensen met anorexia).

Oorzaken verhoogd creatinine gehalte bloed

Er zijn veel verschillende redenen waarom het creatinine gehalte in het bloed kan stijgen. De meeste van deze oorzaken vallen in één van de onderstaande categorieën.

• Verminderde nierfunctie door nierziekten;
• Inname van producten die veel creatine bevatten, zoals veel vlees eten of het gebruik van creatine supplementen; hetzelfde geldt voor supplementen die aminozuren bevatten waaruit creatine gemaakt wordt;
• Uitzonderlijk veel spiermassa, zoals bij bodybuilders;
• Beïnvloeding van de creatinine bepaling in het bloed, bijvoorbeeld door extreem vochtverlies (uitdroging) of gebruik van bepaalde medicijnen.

Hoe wordt de oorzaak achterhaald?

Wanneer het creatinine gehalte in het bloed verhoogd is zal een arts willen achterhalen wat daar de oorzaak van is. Dat gebeurt door vragen te stellen aan de patiënt (anamnese), en lichamelijk onderzoek, laboratoriumonderzoek en beeldvormend onderzoek uit te voeren.

Laboratoriumonderzoek

Omdat een te hoge creatininespiegel meestal wordt veroorzaakt door de nieren zal vaak onderzoek worden gedaan naar de urine. Zo zal worden gekeken of er sprake is van proteïnurie (uitscheiding van eiwit in de urine) en/of hematurie (bloed in de urine). Ook andere bepalingen in de urine kunnen bijdragen aan het vaststellen van een nierziekte.

Beeldvormend onderzoek

Om afwijkingen aan de nieren vast te stellen wordt vaak beeldvormend onderzoek gedaan. Meestal wordt in eerste instantie een echo van de nieren gemaakt. Afwijkingen zijn daarop vaak goed zichtbaar. Als dat niet zo is kan eventueel een CT-scan of MRI-scan worden gemaakt.

Andere talen

Engelse vertaling

creatinine level in the blood

Duitse vertaling

Kreatininwert im Blut

Verder lezen / Referenties

• I Drion, MJ Fokkert & HJG Bilo, ‘Aandachtspunten bij het gebruik van creatinine als maat voor de nierfunctie’, gepubliceerd in de rubriek ‘Commentaar’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2013; 157: A6230.

---

Verhoogd creatinine gehalte in het bloed – Differentiaal Diagnose (DDx)

Hieronder de differentiaaldiagnose van een verhoogd creatinine gehalte in het bloed. Achter elke oorzaak staat een getal. Dit getal geeft een schatting van het aantal mensen dat jaarlijks in Nederland vanwege die oorzaak een te hoog creatinine gehalte in het bloed heeft.

Vaak voorkomende oorzaken van een verhoogd creatinine gehalte in het bloed: >1.000/jaar

• uitdroging (dehydratie) – 48.900
• hoge bloeddruk (essentiële hypertensie) – 5.830
• nierziekte door suikerziekte (diabetische nefropathie) – 5.648
• nierbekkenontsteking (acute pyelonefritis) – 5.357
• vernauwing van de nierslagader (unilaterale nierarteriestenose) – 5.295
• dubbelzijdige waterzaknier (bilaterale hydronefrose) – 4.100
• nierziekte door contrastmiddel (contrastnefropathie) – 3.908
• bloedvergiftiging (sepsis) – 3.740
• gebruik van creatine – 3.260
• ontsteking van het nierweefsel (acute tubulo-interstitiële nefritis) – 2.808
• vergrote prostaat (benigne prostaathypertrofie) – 2.745
• shock door ondervulling van de bloedvaten (hypovolemische shock) – 1.630
• krachtsport – 1.590
• normaal verschijnsel (fysiologisch) – 1.485
• afsterven van de nierbuisjes (acute tubulusnecrose) – 1.053
• jichtknobbeltjes (tophi) – 1.029

Minder vaak voorkomende oorzaken van een verhoogd creatinine gehalte in het bloed: <1.000/jaar

• gebruik van doxycycline (Vibramycine, Efracea, Doxy Disp) – 873
• interstitiële nefritis (acute interstitiële nefritis) – 847
• gebruik van naproxen (Aleve, Femex, Naprosyne, Naprovite) – 800
• shock door een hartafwijking (cardiogene shock) – 734
• gebruik van perindopril (Coversyl) – 627
• nierziekte door NSAID’s (NSAID nefropathie) – 581
• zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie) – 567
• gebruik van lisinopril (Zestril) – 528
• afsterven van nierweefsel door slechte doorbloeding (nierinfarct) – 401
• gebruik van valsartan (Diovan) – 392
• ziekte van Henoch-Schönlein (IgA vasculitis) – 390
• cholesterolpropjes die vastlopen in de bloedvaten (cholesterolembolieën) – 377
• gebruik van hydrochloorthiazide – 372
• maligne hypertensie – 316
• trombose van de nierader (niervenetrombose) – 286
• afsterven van nierpapillen (nierpapilnecrose) – 272
• gebruik van claritromycine (Klacid) – 261
• HELLP-syndroom – 261
• gebruik van captopril (Capoten) – 248
• diffuse intravasale stolling – 240
• ziekte van Kahler (multipel myeloom) – 230
• aantasting van de hersenen door slecht werkende nieren (uremische encefalopathie) – 197
• gebruik van losartan (Cozaar) – 180
• overdosis lithium (lithiumintoxicatie) – 179
• operatie aan het hart (cardiale chirurgie) – 163
• hemolytisch uremisch syndroom (typische HUS) – 155
• gebruik van trimethoprim (Monotrim) – 153
• syndroom van cyclisch braken – 153
• gebruik van meloxicam (Movicox) – 126
• hepatorenaal syndroom – 125

Zeldzame oorzaken van een verhoogd creatinine gehalte in het bloed: <100/jaar

• gebruik van eiwit verrijkte voedingssupplementen (gebruik van met proteïnen verrijkte voedingssupplementen) – 98
• gebruik van basiliximab (Simulect) – 93
• cast-nefropathie – 93
• cholesterolpropjes die vastlopen in de bloedvaten van de nieren (cholesterolembolieën in de nieren) – 80
• verwonding aan de blaas (traumatisch blaasletsel) – 78
• vernauwing van de overgang van nierbekken naar urineleider (UPJ-stenose) – 75
• obstructieve uropathie – 65
• nierabces – 59
• splijting van de binnenwand van de nierslagader (dissectie van de arteria renalis) – 58
• nierfilterontsteking na infectie met streptococ-bacterie (acute poststreptokokkenglomerulonefritis) – 56
• compartimentsyndroom van de buik (abdominaal compartimentsyndroom) – 53
• ziekte van Berger (IgA nefropathie) – 51
• gebruik van enalapril (Renitec) – 50
• microscopische polyangiitis – 50
• toxische-shocksyndroom – 48
• aantasting van de nieren door aciclovir (aciclovir-geïnduceerde nierinsufficiëntie) – 45
• ziekte van Kawasaki (mucocutaan lymfklier syndroom) – 43
• ovariële hyperstimulatiesyndroom – 42
• ziekte van Moschcowitz (trombotische trombocytopenische purpura) – 42
• eiwitrijke voeding (eiwitrijk dieet) – 40
• gebruik van hydroxycarbamide (Hydrea) – 37
• gebruik van Zaltrap (aflibercept) – 37
• gebruik van spironolacton (Aldacton) – 36
• ziekte van Wegener (granulomatose met polyangiitis) – 35
• azijnzuurvergiftiging (azijnzuurintoxicatie) – 33
• syndroom van Goodpasture – 32
• polyarteritis nodosa – 31
• aantasting van de nieren door lithium (lithium nefropathie) – 29
• ontsteking van de galblaas (acute cholecystitis) – 29
• tubulointerstitiële nefritis met uveïtis – 29
• gescheurde blaas (blaasruptuur) – 28
• methotrexaat overdosering (methotrexaatintoxicatie) – 27
• minimal change disease – 26
• atypisch hemolytisch uremisch syndroom (atypische HUS) – 25
• pseudomembraneuze colitis – 24
• tumor lysis syndroom – 24
• gebruik van pemetrexed (Alimta) – 23
• gebruik van levofloxacine tabletten – 23
• membranoproliferatieve glomerulonefritis type I – 22
• hemolytisch uremisch syndroom (volwassen vorm) – 18
• nierfalen na hartoperatie (nierinsufficiëntie na cardiale chirurgie) – 18
• hantavirus-infectie (hantavirus-infectie) – 18
• cystelever (polycysteuze lever) – 17
• bindweefselvorming achter het buikvlies (retroperitoneale fibrose) – 17
• gebruik van pentamidine – 17
• syndroom van Churg-Strauss (eosinofiele granulomateuze polyangiitis) – 16
• gebruik van Lynparza (olaparib) – 16
• gebruik van penicillamine – 16
• gebruik van Exjade (deferasirox) – 15
• gebruik van Adenuric® (febuxostat) – 14
• ziekte van Weil (leptospirose) – 13
• paddenstoelvergiftiging – 11

Zeer zeldzame oorzaken van een verhoogd creatinine gehalte in het bloed: <10/jaar

• gebruik van amfotericine B – 9
• gebruik van bumetanide (Burinex) – 9
• gebruik van Xarelto (rivaroxaban) – 9
• blootstelling van het ongeboren kind aan ACE-remmers (intra-uteriene expositie aan ACE-remmers) – 9
• koraalrifsyndroom (aortastenose met calcificaties) – 9
• verwijdering van de nier (nefrectomie) – 8
• gebruik van streptomycine – 7
• gebruik van tacrolimus (Prograf) – 7
• gebruik van gentamicine – 7
• crush syndroom – 7
• maligne hyperthermie – 7
• splijting van de wand van de grote lichaamsslagader (dissectie van de aorta) – 7
• gebruik van zoledroninezuur (Aclasta) – 7
• gebruik van zoledroninezuur (Zometa) – 7
• gebruik van Levact (bendamustine) – 6
• verborgen nierschade – 6
• zoutverlies door aandoening van de hersenen (syndroom van cerebraal zoutverlies) – 6
• nierfalen door bilirubine (bilirubine-geassocieerde acute nierinsufficiëntie) – 5
• niercrisis bij sclerodermie (renale crise bij systemische sclerose) – 5
• gebruik van benazepril (Cibacen) – 5
• gebruik van exenatide (Byetta, Bydureon) – 5
• gebruik van Rapamune (sirolimus) – 4
• afstoting van donornier – 4
• lymfocytaire hypofysitis – 4
• aangeboren verbindweefseling van de lever (congenitale leverfibrose) – 4
• nierbekkenontsteking met granulomen (xanthogranulomateuze pyelonefritis) – 4
• tubereuze sclerose (tubereuze sclerose complex) – 4
• idiopathische membranoproliferatieve glomerulonefritis (membranoproliferatieve glomerulonefritis type II) – 4
• gebruik van pregabaline (Lyrica) – 3
• eosinofiele colitis – 3
• aspergillose van de longen (invasieve pulmonale aspergillose) – 3
• tropische malaria (malaria door Plasmodium falciparum) – 2
• gebruik van candesartan (Atacand) – 2
• gebruik van levofloxacine infusievloeistof – 2
• gebruik van telmisartan (Micardis) – 2
• strychninevergiftiging (strychnine-intoxicatie) – 2
• gebruik van amikacine injectie/infuus – 2
• primaire hyperoxalurie – 2
• gebruik van piroxicam – 2
• gebruik van Cymevene (ganciclovir) – 1
• gebruik van pembrolizumab (Keytruda) – 1
• gebruik van Zyvoxid (linezolid) – 1
• syndroom van Bardet-Biedl – 1
• artefact – 1
• congestief hartfalen – 1
• cholera – 1
• gebruik van parecoxib (Dynastat) – 1

Extreem zeldzame oorzaken van een verhoogd creatinine gehalte in het bloed: <1/jaar

• gebruik van Victrelis (boceprevir) – 0,9
• parathyromatose – 0,8
• vlokatrofie door geneesmiddelen (medicatie-geïnduceerde vlokatrofie) – 0,8
• syndroom van Barakat (hypoparathyroïdie – doofheid – nierziekte syndroom) – 0,8
• Rocky Mountain spotted fever – 0,7
• syndroom van Ochoa (urofaciaal syndroom) – 0,7
• gebruik van miltefosine (merknaam: Impavido) – 0,7
• plasmacel leukemie – 0,5
• gebruik van voriconazol (Vfend) – 0,5
• MERS (MERS-CoV infectie) – 0,5
• gangreen van Fournier (necrotiserende fasciitis van scrotum en perineum) – 0,5
• gebruik van Tazocin (piperacilline + tazobactam) – 0,5
• gebruik van tenofovir (Viread, Reviro) – 0,5
• gebruik van Afinitor (everolimus) – 0,4
• capillairleksyndroom – 0,4
• burkitt-lymfoom – sporadische vorm – 0,3
• syndroom van Papillon-Léage-Psaume (orofaciodigitaal syndroom type 1) – 0,3
• IgM nefropathie – 0,2
• goudvergiftiging (goudintoxicatie) – 0,2
• gebruik van Stribild (elvitegravir-cobicistat-gemcitabine-tenofovir) – 0,2
• gebruik van Vibativ (telavancine) – 0,1
• burkitt-lymfoom bij HIV-infectie (HIV-geassocieerd burkitt-lymfoom) – 0,1
• gebruik van Bosulif (bosutinib) – 0,1
• hersenvliesontsteking door Toscana-virus (meningitis door Toscana-virus) – 0,05
• gebruik van Votubia (everolimus) – 0,04
• gebruik van azilsartan – 0,01

Synoniemen

Andere namen voor een verhoogd creatinine gehalte in het bloed zijn creatinine in bloed te hoog, verhoogde creatininespiegel in het bloed en hypercreatininemie.