Bijgewerkt op 24 juni 2023 door Simpto.nl
Wat is alkalische fosfatase?
Alkalische fosfatase (ALFO) is een enzym dat in het lichaam bepaalde stofjes afbreekt. ALFO komt vooral voor in levercellen, cellen van de galwegen, botcellen en cellen van de placenta (moederkoek). Een bepaalde hoeveelheid ALFO kan ook in het bloed worden aangetroffen.
Het alkalische fosfatase gehalte in het bloed wordt in de geneeskunde vaak bepaald omdat het bij bepaalde aandoeningen vaak verhoogd is. Het wordt dus door artsen gebruikt om een idee te krijgen welke ziektes de klachten van een patiënt zouden kunnen veroorzaken.
Wanneer is het alkalische fosfatase gehalte te hoog?
Bij gezonde mensen is het alkalische fosfatase gehalte lager dan 125 eenheden per liter (U/l). Voor kinderen en zwangeren gelden hogere normaalwaarden.
Voor volwassenen geldt dus dat het gehalte te hoog is als de waarde hoger dan 125 U/l is.
Oorzaken verhoogd alkalische fosfatase
Er zijn veel verschillende oorzaken voor een verhoogd alkalische fosfatase gehalte. Het gaat dan vooral om aandoeningen van de lever, aandoeningen van de galwegen en aandoeningen van het skelet.
Hieronder een uitgebreid overzicht van aandoeningen waarbij het alkalische fosfatase gehalte verhoogd kan zijn. Het getal achter de oorzaak geeft een schatting van het aantal mensen dat jaarlijks in Nederland vanwege die oorzaak een verhoogd alkalische fosfatase gehalte in het bloed heeft.
- niet-alcoholische vetlever (niet-alcoholische steatose) – 10.750
- zwangerschap (graviditeit) – 8.550
- alcoholverslaving (chronisch alcoholisme) – 7.700
- ziekte van Paget van het bot (osteitis deformans) – 5.380
- alcoholische vetlever (alcoholische steatose) – 4.300
- galstenen (cholelithiasis) – 3.960
- ontsteking van de slagader aan de slaap (arteriitis temporalis) – 3.150
- uitzaaiingen in de lever (levermetastasen) – 2.968
- vitamine D-tekort (vitamine D-deficiëntie) – 2.750
- botbreuken – 2.640
- verstopping van de galwegen (cholestase) – 2.440
- niet-alcoholische steatohepatitis – 2.365
- levercirrose – 1.485
- tumorembolie in de long (pulmonale tumoremboliën) – 1.400
- alcoholische leverziekte – 1.152
- vetzucht (obesitas) – 975
- HELLP-syndroom – 920
- zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie) – 810
- osteomalacie – 514
- leverabces (pyogeen leverabces) – 441
- ziekte van Hashimoto (auto-immuun thyreoïditis) – 435
- gebruik van fluconazol (Diflucan) – 345
- galgangkanker (cholangiocarcinoom) – 333
- ontsteking van de alvleesklier (acute pancreatitis) – 248
- gescheurde lever (leverruptuur) – 223
- ziekte van Caffey (infantiele corticale hyperostose) – 210
- verbindweefseling van de lever door verstopping in de galkanaaltjes (primaire biliaire cirrose) – 200
- te snel werkende bijschildklier (hyperparathyreoïdie) – 195
- auto-immuun hepatitis – 158
- gebruik van claritromycine (Klacid) – 145
- sarcoïdose – 138
- verbindweefseling van het beenmerg (primaire myelofibrose) – 116
- gebruik van ranitidine (Zantac) – 90
- galgangontsteking (acute cholangitis) – 84
- levercelkanker (hepatocellulair carcinoom) – 78
- auto-immuunhepatitis door geneesmiddelen (geneesmiddelgeïnduceerde auto-immuunhepatitis) – 62
- gebruik van allopurinol – 60
- Engelse ziekte (rachitis) – 56
- postpartum eclampsie – 52
- gebruik van orlistat (Xenical, Alli) – 50
- syndroom van Mirizzi – 47
- syndroom van Sweet (acute febriele neutrofiele dermatose) – 41
- primaire scleroserende cholangitis – 35
- syndroom van Stauffer – 30
- ziekte van Pierre Marie-Bamberger (hypertrofische osteoartropathie) – 28
- gebruik van voriconazol (Vfend) – 25
- gebruik van Ammonaps (fenylbutyraat) – 24
- auto-immuun pancreatitis – 23
- ziekte van Weil (leptospirose) – 22
- infectie in het hart (infectieuze endocarditis) – 22
- gebruik van fenytoïne (Diphantoïne) – 20
- overige osteosarcomen – 20
- afsterven van leverweefsel door onvoldoende bloedtoevoer (leverinfarct) – 20
- ziekte van Kahler (multipel myeloom) – 19
- gebruik van carbamazepine (Tegretol) – 18
- galblaaskanker (galblaascarcinoom) – 17
- osteosarcoom van het dijbeen (osteosarcoom van het femur) – 14
- AIDS-geassocieerde cholangiopathie – 13
- primaire amyloïdose – 13
- mestcelcholangitis – 12
- portale biliopathie – 12
- ischemische cholangitis – 11
- osteosarcoom van de heup (osteosarcoom van het collum femoris) – 11
- osteosarcoom van het opperarmbeen (osteosarcoom van de humerus) – 11
- renale osteodystrofie – 10
- leverceladenoom (hepatocellulair adenoom) – 8
- syndroom van Budd-Chiari – 8
- gebruik van verapamil (Isoptin) – 8
- bijschildklierkanker (bijschildkliercarcinoom) – 7
- osteosarcoom van het scheenbeen (osteosarcoom van de tibia) – 7
- vetlever tijdens de zwangerschap (zwangerschapssteatose) – 7
- gebruik van chloorpropamide – 5
- gebruik van roxitromycine – 5
- gebruik van Xarelto (rivaroxaban) – 5
- amoebenabces van de lever – 5
- aangeboren verbindweefseling van de lever (congenitale leverfibrose) – 5
- infectie van de darm door cytomegalovirus (CMV-enteritis) – 4
- eosinofiele cholangitis – 4
- gebruik van erytromycine – 4
- centrale hemorragische levernecrose – 4
- verbenend fibroom (ossificerend fibroom) – 3
- osteosarcoom in de mond (buccaal osteosarcoom) – 3
- gebruik van Levact (bendamustine) – 3
- IgG4-syndroom – 3
- gebruik van Zyvoxid (linezolid) – 2
- intra-arteriele chemotherapie – 2
- ziekte van Van Buchem (hyperostosis corticalis generalisata) – 2
- ziekte van Gaucher – 1,4
- hepatoblastoom – 1,3
- gebruik van Eliquis (apixaban) – 1,3
- ontsteking van de alvleesklier door gebruik van PEG-interferon met ribavirine – 1,1
- gebruik van Cymevene (ganciclovir) – 0,8
- villeus adenoom van de papil van Vater – 0,5
- gebruik van Tazocin (piperacilline + tazobactam) – 0,3
- gebruik van nilotinib (Tasigna) – 0,2
- tekort aan mitochondriaal complex III (mitochondriaal complex III-deficiëntie) – 0,1
- ziekte van Teutschländer (tumoreuze calcinose) – 0,04
Oorzaken verlaagd alkalische fosfatase
Er zijn ook een aantal aandoeningen waarbij het alkalische fosfatase gehalte in het bloed verlaagd kan zijn, namelijk:
- hypofosfatasie
- vitamine C-tekort (scheurbuik)
- bypass operatie
- te langzaam werkende schildklier (hypothyreoïdie)
- ziekte van Wilson
- zinktekort (zinkdeficiëntie)
- ernstige bloedarmoede
- tekort aan magnesium (magnesiumdeficiëntie)
- gebruik van de anticonceptiepil
Engelse vertaling
Synoniemen
Andere namen voor alkalische fosfatase zijn ALFO, basisch fosfatase en alkalische phosphatase.