EPO

Bijgewerkt op 21 december 2023

EPO als dopingmiddel

EPO is een medicijn dat ook als dopingmiddel wordt gebruikt. Het verhoogt de hoeveelheid rode bloedcellen in het bloed. Hierdoor kan het bloed meer zuurstof naar de spieren transporteren. Het gevolg is dat de spieren minder snel verzuren en de conditie verbetert. Het middel wordt daarom vooral door duursporters gebruikt. Gebruik van EPO is een vorm van bloeddoping.

rode bloedcellen - verhoogde aanmaak door EPO
rode bloedcellen

Misbruik van EPO als dopingmiddel is gevaarlijk. Het leidt tot verdikking van het bloed. Dit kan als gevolg hebben dat het bloed sneller gaat klonteren. Dat kan leiden tot vorming van bloedstolsels in de bloedvaten van het lichaam. Zo kunnen trombose, hartaanval, longembolie en herseninfarct ontstaan bij onoordeelkundig gebruik van EPO.

EPO als medicijn

Epoëtine als medicijn wordt gebruikt voor de behandeling van bloedarmoede bij mensen met slecht werkende nieren (nierfalen). Daarnaast wordt het ook gebruikt bij bloedarmoede die ontstaat door behandeling met antikankermiddelen (chemotherapie).

Welke producten zijn er?

EPO is de afkorting voor erytropoëtine. Erytropoëtine is een hormoon dat door de nieren wordt uitgescheiden in het bloed. Vanuit het bloed komt het terecht in het beenmerg. Daar bevordert het de aanmaak van nieuwe rode bloedcellen.

Erytropoëtine wordt door farmaceutische bedrijven nagemaakt. Het wordt dan epoëtine genoemd. Er zijn verschillende producten op de markt die epoëtine bevatten, of varianten daarvan. Hieronder een overzicht van deze producten.

  • Mircera – bevat CERA (Continuous Erythropoietin Receptor Activator)
  • Aranesp – bevat darbepoëtine-alfa
  • Eprex (Janssen-Cilag) – bevat epoëtine-alfa
  • Abseamed (EuroCept) – bevat epoëtine-alfa
  • Binocrit (Sandoz) – bevat epoëtine-alfa
  • NeoRecormon – bevat epoëtine-beta
Eprex injectiespuit met EPO (epoëtine)
Eprex injectiespuit

Producten die epoëtine (EPO) bevatten worden via een injectie onder de huid toegediend. Dit wordt ook wel subcutane injectie genoemd, of afgekort ‘s.c. injectie’.

Effect van EPO op sportprestaties

De werking van EPO bij sporters is in verschillende studies onderzocht. Uit de resultaten blijkt dat het hemoglobine gehalte van het bloed door gebruik van EPO gemiddeld zo’n 9% toeneemt. De toename van het hemoglobine gehalte komt door een toename van het aantal rode bloedcellen (erytrocyten) in het bloed. Door de toename van het hemoglobine neemt ook de hoeveelheid zuurstof die door het bloed getransporteerd kan worden toe. Dit wordt gemeten door de maximale zuurstofopname te bepalen. De maximale zuurstofopname neemt bij gebruikers van EPO gemiddeld zo’n 7% toe.

Door de toename van zuurstof in het bloed bleek inderdaad ook het uithoudingsvermogen te verbeteren. Dit werd gemeten door tijdens een conditietest de zogenaamde ‘tijd tot uitputting’ te bepalen. Deze bleek bij getrainde sporters met 16,5% toe te nemen. Bij ongetrainde sporters was dit ongeveer 9%.

Bijwerkingen van EPO

De belangrijkste bijwerkingen van EPO worden veroorzaakt door toename van de viscositeit (stroperigheid) van het bloed. De verhoging van de viscositeit wordt veroorzaakt door toename van het aantal rode bloedcellen in het bloed. Dit kan leiden tot een verhoging van de bloeddruk (hypertensie). Daarnaast zal het bloed sneller klonteren. Dit kan leiden tot vorming van bloedstolsels in de bloedvaten. Dit wordt trombose genoemd.

In zeldzame gevallen kunnen bloedstolsels ontstaan in het hart en/of de hersenen. Dan kunnen respectievelijk een hartaanval (hartinfarct) of herseninfarct ontstaan. Herseninfarct is een vorm van beroerte.

Een zeer zeldzame bijwerking is het ontstaan van ’pure red cell aplasia’.

EPO op de dopinglijst

Het Wereld Anti-Doping Agentschap (WADA) heeft een lijst met middelen opgesteld die als dopingmiddelen worden beschouwd. Deze dopinglijst geldt wereldwijd voor alle landen en alle sportorganisaties die de anti-doping code van het WADA hebben ondertekend.

Op de dopinglijst van het WADA staat EPO onder categorie S2, subgroep erytropoëtische groeifactoren. Klik op de afbeelding hieronder om de lijst van verboden middelen 2017 te openen.

EPO (epoëtine) - WADA lijst van verboden doping middelen
WADA lijst van verboden doping middelen

Hoe wordt gecontroleerd op EPO-gebruik?

Sinds 2000 wordt door antidoping autoriteiten getest op gebruik van EPO. Omdat EPO hetzelfde is als het lichaamseigen hormoon erytropoëtine levert dat in de praktijk soms problemen op.

Misbruik van EPO als dopingmiddel kan worden opgespoord in zowel bloed als urine. Tegenwoordig wordt vooral de urinetest gebruikt en soms een combinatie van bloedtest en urinetest.

Naast het aantonen van EPO in bloed of urine wordt ook gewerkt met het zogenaamde ‘bloedpaspoort’. Hierbij worden uitslagen van bloedonderzoek bij sporters vastgelegd in een document. Vervolgens kan beoordeeld worden of de ontwikkeling van de waarden in de tijd abnormaal is. Er wordt dus niet gekeken of het betreffende middel aanwezig is in bloed of urine, maar wat de eventuele effecten van het middel op bepaalde bloedwaarden zijn. Zo’n indirecte maat is bijvoorbeeld bepaling van het hematocriet.

Testen van bloed

Hematocriet

Er zijn verschillende manieren om gebruik van EPO aan te tonen. In de eerste plaats kan een verhoging van het hematocriet (Ht) wijzen op gebruik van EPO. Het hematocriet is het percentage rode bloedcellen ten opzichte van het totale bloedvolume. Bij de meeste mensen ligt het hematocriet rond de 45% (vaak uitgedrukt als 0,45). Door gebruik van EPO kan deze waarde oplopen tot wel 60% of soms zelfs nog hoger.

Het probleem met de hematocriet-bepaling is dat niet iedereen dezelfde hematocriet-waarde heeft. De vraag is daarom wat je nog als normaal beschouwd en wanneer het abnormaal hoog wordt. Om deze reden wordt tegenwoordig niet afgegaan op één enkele bepaling van het hematocriet, maar wordt bijgehouden hoe het hematocriet van topsporters zich in verloop van tijd ontwikkelt.

Directe meting

Met een zogenaamde immunoassay kan EPO tegenwoordig direct worden aangetoond in het bloed. Nadeel van het gebruik van deze test is dat EPO vrij snel wordt afgebroken in het bloed. Er is dus maar een beperkte tijdsspanne om het middel aan te tonen.

Testen van urine

Dezelfde test die voor het bepalen van EPO in bloed wordt gebruikt kan ook worden toegepast op urine. Sinds 2003 is een test beschikbaar die direct het gebruik van epoëtine (rhEPO) kan aantonen in de urine.

Ontwikkelingen in testmethoden

De antidoping autoriteiten zijn continu bezig met het verbeteren van opsporingstechnieken voor EPO. Omdat er steeds nieuwe middelen op de markt komen werkt het WADA samen met farmaceutische bedrijven die de nieuwe varianten van EPO ontwikkelen.

Verder worden de bloed- en urinemonsters die bij sporters worden afgenomen gedurende acht jaar opgeslagen. Dat maakt het mogelijk om bloed of urine in de toekomst opnieuw te testen met nieuwe nauwkeurige opsporingstechnieken.

Sporters betrapt op gebruik van EPO

Sinds EPO op de markt is wordt het misbruikt als dopingmiddel. Sindsdien zijn meerder sporters betrapt op het gebruik ervan. De meeste van hen zijn duursporters, vooral lange afstandlopers, wielrenners en langlaufers. Hieronder een lijst van topsporters die postief hebben getest op het gebruik van EPO.

  • Emanuele Sella – wielrenner, testte positief tijdens de Tour van Italië van 2008;
  • Riccardo Ricco – wielrenner, testte positief tijdens de Tour de France van 2008;
  • Leonardo Piepoli – wielrenner, testte positief tijdens de Tour de France van 2008;
  • Bernhard Kohl – wielrenner, testte positief tijdens de Tour de France van 2008;
  • Davide Rebellin – wielrenner, testte positief tijdens de Olympische Spelen van 2008;
  • Stefan Schumacher – wielrenner, testte positief tijdens de Tour de France van 2008 en de Olympische Spelen van 2008;
  • Danilo Di Luca – wielrenner, testte positief tijdens de Tour van Italië van 2009
  • Vanio Rossi – veldrijdster, testte positief tijdens het Italiaanse kampioenschap wielercross in 2009;
  • Ezkyas Sisay – marathonloper uit Ethiopië testte positief tijdens de marathon van New York in 2011;
  • Hassan Hirt – lange afstandloper testte positief tijdens de Olympische Spelen van Londen in 2012;
  • Noureddine Gezzar –
  • Fatima Yvelain
  • Alex Schwazer – snelwandelaar, testte positief op de Olympische Spelen van Londen in 2012;

Verder lezen / referenties

  • O de Hon en F Stoele, ‘Doping, een stand van zaken’ in het Geneesmiddelenbulletin, Nr. 7 – 4 augustus 2016
  • D Schwenke, ‘Improved detection of EPO in blood and urine based on novel Velum SAR precast horizontal gels optimized for routine analysis’, uitgave van het Institute of Doping Analysis and Sports Biochemistry Dresden, Kreischa, Germany

Synoniemen voor EPO zijn erytropoëtine, epoëtine, rhEPO, rHu-EPO


Plaats een reactie

Heb je hier niet gevonden wat je zocht dan kun je hieronder een reactie plaatsen. Andere lezers kunnen hier dan op reageren. Zo kunnen bijvoorbeeld gebruikers van EPO vragen stellen, ervaringen delen of bijwerkingen melden. Andere gebruikers kunnen daar dan op reageren. Ook als je zelf geen gebruiker bent maar meer over dit middel wilt weten kun je er vragen over stellen. Zo kan een uitgebreide online discussie ontstaan. Kijk bijvoorbeeld eens op de webpagina over evolocumab of de webpagina over semaglutide. Reacties worden niet automatisch geplaatst. Het kan een aantal uren duren voordat de reactie op de website verschijnt.

1 gedachte over “EPO”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven