Ziekte van Tangier

Bijgewerkt op 19 juli 2021

Wat is de ziekte van Tangier?

De ziekte van Tangier is een zeldzame erfelijke ziekte die leidt tot ophoping van cholesterol in cellen. Hierdoor ontstaat al op jonge leeftijd aderverkalking (atherosclerose). De aderverkalking leidt tot hart- en vaatziekten.

De aandoening werd voor het eerst beschreven in 1961 door de amerikaanse arts Dr Donald Fredrickson. Hij beschreef een broer en een zus met de ziekte. De kinderen waren afkomstig van het Noord-Amerikaanse eiland Tangier. Daarom wordt de ziekte sindsdien naar dit eiland genoemd.

Wat is de oorzaak?

De ziekte van Tangier wordt veroorzaakt door een afwijking in het DNA. Het gaat om een stukje DNA op chromosoom 9. Dit stukje DNA wordt het ‘ABCA1-gen’ genoemd. Het is verantwoordelijk voor de productie van een bepaald eiwit. Dit eiwit wordt ‘ABCA1-transporter’ genoemd. Het is een zogenaamd ‘transporteiwit’. ABCA1-transporter zorgt er namelijk voor dat cholesterol vanuit de cellen in het bloed terechtkomt.

Bij mensen met de ziekte van Tangier wordt een afwijkende ABCA1-transporter aangemaakt. Het kan daardoor z’n werk niet goed doen. Het gevolg is dat cholesterol zich ophoopt in verschillende cellen in het lichaam.

Doordat cholesterol niet wordt uitgescheiden in het bloed kan ook geen HDL-cholesterol worden aangemaakt. Het gevolg is dat het HDL-cholesterol gehalte in het bloed veel te laag is.

De ziekte wordt recessief overgeërfd. Dat betekent dat van beide ouders een afwijkend ABCA1-gen moet worden geërfd om de ziekte te krijgen. Als van slechts één van beide ouders een afwijkend gen wordt geërfd zal de ziekte niet manifest worden. Wel is degene die het afwijkende gen erft ‘drager’ van de afwijking. Als een drager van het afwijkende gen kinderen krijgt met een andere drager is de kans 25% dat een kind de ziekte heeft. De helft van de kinderen zal ook drager zijn. De resterende 25% zal twee normale genen erven.

Hoe vaak komt ‘t voor? Bij wie?

De ziekte van Tangier is een zeer zeldzame ziekte. In Nederland zijn hooguit enkele mensen met deze aandoening.

Symptomen ziekte van Tangier

De ziekte van Tangier leidt tot ophoping van cholesterol in cellen. Dat kan leiden tot verschillende complicaties. De ernst hiervan kan van patiënt tot patiënt sterk verschillen. De meest opmerkelijke complicaties zijn aantasting van zenuwen (perifere neuropathie) en hart- en vaatziekten.

Aantasting van de zenuwen leidt vaak tot een verminderd gevoel aan de onderbenen en de voeten, soms ook aan de armen en de handen. Dit wordt ‘perifere neuropathie‘ genoemd.

Hart- en vaatziekten ontstaan door aderverkalking. De aderverkalking kan leiden tot vernauwing van de kransslagaders met als gevolg angina pectoris of een hartaanval. Ook kan aderverkalking leiden tot vernauwing van de halsslagaders met als mogelijk gevolg een herseninfarct.

Verder kan ophoping van cholesterol in het hoornvlies leiden tot vertroebeling van het hoornvlies. Het gevolg is een wazig beeld. Op de afbeelding hieronder is een lichte vertroebeling van het hoornvlies zichtbaar.

ziekte van Tangier - troebel hoornvlies
troebel hoornvlies (bron: National Eye Institute)

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Omdat de aandoening zo zeldzaam is duurt het vaak jaren voordat de juiste diagnose wordt gesteld. Afwijkingen bij lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek kunnen aanwijzingen geven voor het stellen van de diagnose. De diagnose kan worden bevestigd met een biopsie van de keelamandelen en/of genetisch onderzoek.

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek kunnen een vergrote lever en/of een vergrote milt worden gevonden. Het hoornvlies van de ogen kan troebel zijn. De keelamandelen zijn vaak opvallend geel of oranje van kleur.

Bij onderzoek van de zenuwen kunnen afwijkingen worden gevonden die passen bij perifere neuropathie.

Laboratoriumonderzoek

Bij bloedonderzoek wordt meestal een verlaagd cholesterol gehalte gevonden. Het HDL-cholesterol gehalte in het bloed is altijd verlaagd. Het triglyceride gehalte van het bloed kan verhoogd zijn.

Biopsie van de keelamandelen

Een sterke aanwijzing voor de ziekte kan worden verkregen door een stukje weefsel uit de keelamandelen te verwijderen. Als dit door een patholoog onder de microscoop wordt bekeken zijn zogenaamde ‘schuimcellen‘ zichtbaar. Dit zijn cellen waarin cholesterol opgehoopt zit.

Genetisch onderzoek

Met behulp van DNA-onderzoek kan de genetische afwijking van het ABCA1-gen worden aangetoond. Hiermee kan de diagnose worden bevestigd.

Wat is de behandeling?

Er is geen behandeling waarmee de ziekte van Tangier genezen kan worden. Geneesmiddelen die het cholesterol gehalte in het bloed verlagen hebben geen invloed op de stapeling van cholesterol in de cellen. Ze helpen dus niet of nauwelijks bij de behandeling van de ziekte. Ook middelen die helpen het HDL-cholesterol te verhogen, zoals gemfibrozil, helpen niet bij de behandeling Tangier-ziekte.

Wat wel helpt is een vetarm dieet. Door te zorgen dat minder cholesterol in het lichaam komt zal ook de stapeling van cholesterol in de cellen afnemen.

Beloop en prognose

Mensen met de ziekte van Tangier kunnen op relatief jonge leeftijd al hart- en vaatziekten krijgen. Hierdoor kan de levensverwachting verlaagd zijn.

Historie

In 1959 werden bij een 5-jarige jongen opmerkelijk grote oranjekleurige keelamandelen verwijderd. Het kind was afkomstig van Tangier Island.

ziekte van Tangier - Tangier Island
Tangier Island (Google Maps)

Omdat niet helemaal duidelijk was welke aandoening de vergrote tonsillen veroorzaakt had werd het kind doorverwezen naar het National Cancer Institute in de Verenigde Staten. Twee artsen van dit instituut, Dr Louis Avioli en Dr Donald Fredrickson, zijn vervolgens naar Tangier Island afgereisd om verder onderzoek te doen bij het patiëntje. Ze kwamen er achter dat ook het zusje van de jongen vergrote oranjekleurige keelamandelen had. Bij nader onderzoek kwamen ook andere afwijkingen aan het licht, zoals vergroting van de milt en een verlaagd HDL-cholesterol gehalte in het bloed.

Fredrickson en zijn collega’s publiceerde de bevindingen in 1961 in de Annals of Internal Medicine.

ziekte van Tangier - Dr Donald Fredrickson
Dr Donald Fredrickson (bron: US National Library of Medicine)

Engelse vertaling

Tangier disease, familial alpha-lipoprotein deficiency, A-alphalipoprotein neuropathy

Duitse vertaling

Tangier-Krankheit, An-α-Lipoproteinämie, Familiärer HDL-Mangel, familiärer Hypoalphalipoproteinämie

Franse vertaling

Maladie de Tangier

ICD10-code

E78.6

Verder lezen & Referenties

  • Fredrickson ea, ‘Tangier disease’, gepubliceerd in de Annals of Internal Medicine van 1961, 55, S. 1016.
  • RF Dullaart, ‘Mutaties in het ABC1-gen als oorzaak van familiaire lage plasma-HDL-cholesterolconcentratie’, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 25 maart 2000; 144(13): pagina 632.
  • PA Doevendans, ‘Het ‘ABC’ van de Tangier-ziekte‘, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 22 juli 2000; 144(30); pagina 1456.

Synoniemen

Andere namen voor de ziekte van Tangier zijn Tangier-ziekte, familiaire alfalipoproteïne deficiëntie en alfa-lipoproteïne deficiëntie van Tangier.


Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 25 april 2017
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 19 juli 2021

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven