Ziekte van Addison

Bijgewerkt op 12 september 2022

Wat is de ziekte van Addison?

De ziekte van Addison is een zeldzame aandoening waarbij de bijnier onvoldoende bijnierschorshormonen maakt. Het gaat om de hormonen cortisol en aldosteron. Dit kan tot verschillende symptomen leiden. De aandoening wordt behandeld met geneesmiddelen. De ziekte is genoemd naar de schotse arts Dr Thomas Addison. Hij beschreef de aandoening in 1855 als eerste.

Een andere naam voor deze aandoening is primaire bijnierschorsinsufficiëntie. Een ernstige vorm van acute bijnierschorsinsufficiëntie wordt Addison crisis genoemd.

Dr Thomas Addison (1793-1860) - naamgever van de ziekte van Addison
Dr Thomas Addison (1793-1860) – naamgever van de ziekte van Addison

Dit artikel gaat over oorzaak, symptomen, diagnose en behandeling van de ziekte van Addison.

Wat is de oorzaak?

Bij de ziekte van Addison is de bijnierschors aangetast. Dit kan zijn doordat antistoffen cellen in de eigen bijnierschors aanvallen. In dat geval is er sprake van een auto-immuunziekte. Dit is de meest voorkomende oorzaak van de ziekte in westerse landen. In ontwikkelingslanden wordt de ziekte regelmatig veroorzaakt door aantasting van de bijnieren door tuberculose.

In zeldzame gevallen wordt de ziekte veroorzaakt door bloedvergiftiging (sepsis), medicijnen of bloeding in de bijnieren.

Hoe vaak komt ‘t voor?

De ziekte van Addison komt niet vaak voor. Jaarlijks wordt deze diagnose in Nederland 50-100 keer gesteld.

Welke symptomen zijn er?

De volgende klachten kunnen optreden:

Verkleuring van de huid (hyperpigmentatie)

De kenmerkende verkleuring van de huid wordt veroorzaakt door het hormoon ACTH. Door het tekort aan bijnierschorshormonen zal de hypofyse als reactie meer ACTH produceren en uitscheiden. ACTH wordt i in de hypofyse gemaakt uit een stofje dat pro-opiomelanocortine (POMC) wordt genoemd. POMC wordt gesplitst in drie verschillende stofjes, waaronder ACTH. Eén van de andere stofjes is het hormoon melanocyte-stimulating hormone (MSH). Dit MSH stimuleert pigmentcellen in de huid (melanocyten) om meer melanine (huidpigment) te produceren.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose wordt gesteld op grond van de klachten, de bevindingen bij lichamelijk onderzoek en laboratoriumonderzoek.

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek valt de donkere verkleuring van de huid (hyperpigmentatie) op. Ook is vaak sprake van een lage bloeddruk (hypotensie) en/of orthostatische hypotensie.

Laboratoriumonderzoek

Bij bloedonderzoek is het natrium gehalte verlaagd (hyponatriëmie) en het kalium gehalte verhoogd (hyperkaliëmie). In de urine kan het natrium gehalte verhoogd zijn (hypernatriurie). De diagnose kan worden bevestigd met een zogenaamde ACTH-stimulatietest.

ACTH-stimulatietest

Bij de ACTH-stimulatietest wordt een middel toegediend met dezelfde werking als het hormoon ACTH. Normaal gesproken zouden de bijnieren als reactie daarop cortisol gaan aanmaken en uitscheiden in het bloed. Het cortisol gehalte in het bloed gaat dan omhoog. Dit kan worden gemeten door bloed af te nemen. Bij mensen met de ziekte van Addison blijft deze stijging van het cortisol gehalte van het bloed uit. De bijnieren kunnen het hormoon immers niet of nauwelijks meer aanmaken.

Wat is de behandeling?

De behandeling is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. De meest voorkomende onderliggende oorzaak is een verminderde werking van de bijnierschors door auto-immuunziekte. In dat geval zal meestal worden behandeld met corticosteroïden. Daarmee wordt het tekort aan bijnierschorshormonen aangevuld met medicijnen die dezelfde werking hebben.

Synoniemen

Andere namen voor de ziekte van Addison zijn primaire bijnierschorsinsufficiëntie, hypocortisolisme, en bronsziekte.

Engelse vertaling

Addison’s disease, primary adrenal insufficiency, adrenocortical hypofunction, adrenocorticol insufficiency

Verder lezen / Referenties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven