Whiplash

Bijgewerkt op 8 augustus 2023

Wat is een whiplash?

Een whiplash is een aandoening van de nek die wordt veroorzaakt door het heftig naar voor en achter bewegen van het hoofd. Meestal ontstaat dit door een aanrijding van achteren (kop-staartbotsing), waarbij twee of meerdere auto’s op elkaar botsen.

Een whiplash veroorzaakt vaak nekpijn, stijfheid en beperkte beweeglijkheid van de nek, en moeite met concentreren. Bij onderzoek van de nek is vaak niets te vinden.

Bij ongeveer 10% van de mensen blijven de klachten langere tijd aanhouden. Dit kan leiden tot langdurig ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid.

Hoe vaak komt ‘t voor?

Whiplashes komen vaak voor. In Nederland wordt de diagnose jaarlijks bij zo’n 15.000 mensen gesteld.

De meeste mensen die een whiplash oplopen zijn tussen de 25-55 jaar. De aandoening komt iets vaker bij vrouwen voor dan bij mannen. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de structuur van de halswervelkolom. De zogenaamde facetgewrichtjes van de halswervels zijn bij vrouwen iets dunner en daardoor gevoeliger voor letsel.

Wat is de oorzaak?

Meestal ontstaat een whiplash door een botsing waarbij iemand van achteren wordt aangereden, oftewel een ‘kop-staartbotsing’. Door de aanrijding beweegt het hoofd eerst naar achteren en vervolgens – bijvoorbeeld als de auto tot stilstand komt tegen een ervoor stilstaande auto – naar voren.

Door de heftige bewegingen komt een grote kracht op de halswervelkolom te staan. Dit kan leiden tot beschadiging van de bandjes (ligamenten) die de wervels bij elkaar houden. Zie afbeelding hieronder.

Er zijn ook andere omstandigheden waaronder een whiplash kan ontstaan, bijvoorbeeld ongeval tijdens sporten, een harde val, een fietsongeval of mishandeling.

Welke symptomen geeft het?

Er zijn een groot aantal verschillende klachten die kunnen optreden na whiplash-letsel. Deze klachten worden ook wel ‘postwhiplashverschijnselen’ of ‘post-whiplash syndroom’ genoemd.

De onderstaande klachten kunnen voorkomen.

• pijn in de nek – 90%
• moeite met concentreren – 72%
• stijve nek – 61%
• snel vermoeid – 55%
• slecht slapen – 46%
• vergeetachtig – 32%
• pijn aan de schouder(s) – 32%
• misselijk – 30%
• stijve schouder – 30%
• pijn uitstralend van de nek naar de arm – 24%
• zich zwak voelen – 24%
• stijve schouders – 24%
• hoofdpijn – 23%
• snel geïrriteerd of boos – 21%
• duizeligheid – 20%
• tintelend of prikkelend gevoel in de arm – 20%
• tintelend of prikkelend gevoel in de hand – 20%
• huilen – 18%
• brandend gevoel in de nek – 15%
• overgevoelig voor geluid – 15%
• achteruitgang van de conditie / verminderde inspanningstolerantie – 14%
• depressief – 13%
• uitval van een deel van het gezichtsveld – 11%
• minder kracht in de arm – 11%
• oorsuizen in één oor – 10%
• draaiduizeligheid – 6%
• braken – 5%
• onscherp zien met beide ogen – 5%
• onscherp zien met één oog – 3%
• pijn aan de arm – 3%
• pijn aan de armen – 3%
• pijn in het gezicht – 3%
• slecht zien met beide ogen – 3%
• slecht zien met één oog – 3%
• wankel lopen – 3%

Uit een Deens onderzoek is gebleken dat mensen met whiplash en fibromyalgie over het algemeen een verlaagde pijndrempel hebben. Zij zullen dus eerder pijngevoelens ervaren dan anderen (Koelbaek Johansen 1999).

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose ‘whiplash’ wordt meestal gesteld op basis van de klachten. Er zijn namelijk meestal geen afwijkingen aantoonbaar bij lichamelijk onderzoek, laboratoriumonderzoek of beeldvormend onderzoek.

Wat is de behandeling?

Er zijn verschillende behandelingsmogelijkheden. Hieronder een overzicht.

Nekoefeningen

Het is van belang om de nek op geleide van de pijn te bewegen. De bespoedigt het herstel.

Voor het doen van nekoefeningen zijn medische hulpmiddelen verkrijgbaar. Hieronder een afbeelding van een zogenaamd OPTP Occipital Float-kussen waarmee nekbewegingen gecontroleerd kunnen worden uitgevoerd.

Nekbrace

Een nekbrace – ook wel ‘nekkraag’ of ‘halskraag’ genoemd – wordt regelmatig voorgeschreven. Het doel van de halskraag is om de nek te ondersteunen en zo de (nek)klachten te verminderen.

De laatste tijd raakt de halskraag uit de mode omdat bewegen van de nek juist meer gepromoot wordt.

Fysiotherapie

De fysiotherapeut kan helpen bij het beweeglijk houden of maken van de nek. Hiervoor kunnen speciale handgrepen en oefeningen worden gebruikt.

Cesar-therapie / Mensendieck

Tekst volgt

Operatie

Mensen die een whiplash-letsel hebben opgelopen worden zelden geopereerd. Alleen bij heel ernstige klachten, instabiliteit van de halswervelkolom en/of gevaar voor het ontstaan van letsel aan het ruggenmerg kan besloten worden om middels een operatie het hoofd aan de wervelkolom te fixeren. Een groot nadeel van deze ingreep is dat de patiënt hierna zijn/haar nek helemaal niet meer kan bewegen.

Een andere ingreep die in Zweden wordt uitgevoerd is het verwijderen van zogenaamde ‘triggerpoints’ in de monnikskapspier (musculus trapezius). Dit zijn overgevoelige plekken in het spierweefsel. Deze ingreep wordt daarom met een Engelse term wel ‘triggerpointectomy’ genoemd. Voordat de ingreep plaatsvindt wordt onderzocht of er inderdaad ‘triggerpoints’ zijn. Als dat het geval is wordt op de plek van de triggerpoints een verdovend middel (lidocaïne) ingespoten. Als hierdoor de klachten direct afnemen heeft het zin om de operatie uit te voeren. Tijdens de operatie zelf wordt onder narcose de monnikskapspier blootgelegd. Vervolgens wordt de patiënt bijgebracht om aan te geven waar de triggerpoints zich bevinden. Deze worden vervolgens door de chirurg verwijderd.

Beloop en prognose

Veel mensen met een post-whiplash-syndroom blijven gedurende langere tijd klachten houden. Bij sommigen – ongeveer 10-20% van het totale aantal patiënten – kan dit maanden tot jaren aanhouden. Dit wordt wel ‘chronische whiplash’ genoemd. Bij deze mensen kan de aandoening leiden tot langdurig ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Op de lange termijn kunnen ook andere klachten op de voorgrond treden, zoals vermoeidheid, concentratieproblemen, nervositeit, duizeligheid en angst of depressiviteit.

Bij sommige mensen kan whiplash leiden tot het zogenaamde ‘uitgestelde slaapfase syndroom’.

Preventie whiplash

Om whiplashes te voorkomen is een goede hoofdsteun in de auto van groot belang.

Whiplash en ziektekostenverzekering

Gezien het grote aantal whiplash-slachtoffers en de kans op blijvende klachten is deze aandoening een behoorlijke kostenpost voor ziektekostenverzekeraars.

Whiplash en letselschade

Bij de ongeveer 10% van de patiënten die blijvende klachten houden komt regelmatig de vraag op of de veroorzaker van het ongeval aansprakelijk kan worden gesteld voor de gevolgen van het ongeval. Veel mensen met een post-whiplash syndroom nemen daarom een letselschade advocaat in de hand. Het doel is om met behulp van de letselschade advocaat smartengeld bij de veroorzaker of de verzekeringsmaatschappij van de veroorzaker af te dwingen. Of een dergelijke schadevergoeding wordt toegekend is van verschillende factoren afhankelijk.

Voorkomen whiplash in andere landen

Er is nogal wat discussie geweest over onderzoek naar het voorkomen van post-whiplash klachten in Canada, Duitsland, Griekenland en Litouwen. Eind vorige eeuw is in Litouwen onderzoek gedaan naar het voorkomen van het postwhiplashsyndroom. De conclusie luidde dat dit syndroom daar eigenlijk niet bestaat. Alle mensen die whiplashletsel hadden opgelopen waren na drie weken van de klachten genezen. Volgens sommige onderzoekers / artsen zou dit te maken kunnen hebben met het feit dat mensen in Litouwen geen geldelijk gewin kunnen halen uit het hebben van aanhoudende klachten en de daarmee gepaard gaande verminderde arbeidsgeschiktheid.

Volgens sommige experts is dit onderzoek slecht uitgevoerd en wordt het ten onrechte gebruikt om aan te tonen dat post-whiplash klachten eigenlijk psychisch van aard zijn.

Verder lezen

Er zijn meerdere boeken geschreven over whiplash en het post-whiplash syndroom. Hieronder een overzicht.

• Whiplash – Beleving en behandeling (2015) – Auteur: E. Keuter; 111 pagina’s; EUR 20,00.
• Omgaan met whiplash; greep krijgen op een verwarrende ziekte (1998) – Auteur: Carien Karsten; 256 pagina’s; EUR 16,99.
• Leven met whiplash – pijnstilte en de weg naar herstel (1999) – Auteur: H. Eikenaar; 92 pagina’s; EUR 16,50.
• Whiplash De Baas – ondanks alles kan ik weer lachen : het verhaal van een whiplash-patient (1997) – Auteur: T. Sijm; 106 pagina’s; EUR 19,00.

Synoniemen

Er zijn in de loop der jaren verschillende termen gebruikt voor de klachten die kunnen optreden na een aanrijding van achteren. Hier volgt een opsomming: postwhiplashsyndroom, post-whiplash syndroom, post-whiplash klachten, whiplashletsel, whiplashtrauma, whiplash-letsel, nekverstuiking, verstuiking nek, verstuiking van de nek, contusie cervicale wervelkolom, halswervelkolomletsel.

Referenties

In de tekst besproken onderzoeksresultaten zijn beschreven in onderstaande artikelen uit de medische literatuur.

• Banic B et al. Evidence for spinal cord hypersensitivity in chronic pain after whiplash injury and in fibromyalgia. PAIN 2004; 107: 7-15.
• Koelbaek Johansen M. et al., Generalized muscular hyperalgia in chronic whiplash syndrome. PAIN 1999; 83: p 229-234

---

Reacties van lotgenoten

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met andere mensen met whiplash.

Om spam tegen te gaan worden reacties niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.