Bijgewerkt op 27 mei 2021 door Simpto.nl
Wat is een waterhoofd?
Een waterhoofd is een toename van de omtrek van het hoofd door ophoping van hersenvocht in de ventrikels van de hersenen. De medische naam voor een waterhoofd is hydrocefalus of hydrocefalie.
Welke oorzaken zijn er?
Een waterhoofd ontstaat meestal als het hersenvocht (liquor) niet kan wegstromen vanuit de hersenkamers. Het gevolg is dat het hersenvocht zich ophoopt in de hersenkamers. De druk in de hersenkamers zal hierdoor toenemen. Daardoor zullen de hersenkamers groter worden. Heel soms kan een waterhoofd ontstaan door een toegenomen productie van hersenvocht.
Aandoeningen en omstandigheden die kunnen leiden tot het ontstaan van een waterhoofd zijn:
- 1p36-deletie syndroom
- aangeboren cytomegalie (congenitale cytomegalovirusinfectie)
- aangeboren toxoplasmose (congenitale toxoplasmose)
- achondroplasie
- arachnoïdale cyste van de hersenen
- bloeding tussen het zachte hersenvlies en het spinnewebvlies (subarachnoïdaal hematoom)
- centraal neurocytoom
- chiari-misvorming type I (chiari-I-malformatie)
- chiari-misvorming type II (chiari-II-malformatie)
- CLOVES syndroom
- craniofaryngioom
- cysticercose van het zenuwstelsel (neurocysticercose)
- gaatje in het ovale venster van het oor (labyrintfistel)
- gezwel van de pijnappelklier (tumor van de glandula pinealis)
- glioom – type ependymoom (glioom – type ependymoom)
- goedaardig gezwel van de hersenvliezen (meningeoom)
- goedaardig gezwel van de hypofyse (hypofyseadenoom)
- hersentrombose (cerebrale veneuze trombose)
- hersenvliesontsteking door bacteriën (bacteriële meningitis)
- hersenvliesontsteking door virussen (virale meningitis)
- holoprosencefalie
- medulloblastoom
- MIRAGE-syndroom
- myelomeningocele
- ontsteking van de hersenen (encefalitis)
- operatie aan de hersenen (hersenoperatie)
- papilloom van de plexus chorioïdeus (plexuspapilloom)
- pentalogie van Cantrell (thoracoabdominaal syndroom)
- sarcoïdose van het zenuwstelsel (neurosarcoïdose)
- syndroom van Aase
- syndroom van Adams-Oliver
- syndroom van Aicardi
- syndroom van Apert
- syndroom van Carpenter (acrocefalopolysyndactylie type II)
- syndroom van Cole-Carpenter
- syndroom van Costello
- syndroom van Dandy-Walker (Dandy-Walker malformatie)
- syndroom van Fryns
- syndroom van Goltz (focale dermale hypoplasie)
- syndroom van Hurler-Scheie (mucopolysacharidose type I-HS)
- syndroom van Jacobsen
- syndroom van Klippel-Feil (fusie van cervicale wervels)
- syndroom van Koolen-de Vries (microdeletie 17q21.31)
- syndroom van Meckel
- syndroom van Raine (osteosclerotische botdysplasie)
- syndroom van Roberts (pseudothalidomide syndroom)
- syndroom van Skraban-Deardorff
- syndroom van Smith-Magenis
- syndroom van Walker-Warburg
- syndroom van West
- syndroom van Witteveen-Kolk (SIN3A-syndroom)
- syndroom van Wolf-Hirschhorn (4p- syndroom)
- syndroom van Young-Madders (pseudotrisomie 13)
- syringomyelocele
- tekort aan bloedplaatjes bij pasgeborenen door antilichaamreactie (neonatale allo-immuuntrombocytopenie)
- tekort aan het enzym alfa-mannosidase (alfa-mannosidose)
- tekort aan het enzym fumarase (fumarase deficiëntie)
- tekort aan het enzym xylosidase (xylosidase deficiëntie)
- thanatofore dysplasie
- toediening van nusinersen (Spinraza)
- tubereuze sclerose
- uitstulping van de hersenen buiten de schedel (encefalocèle)
- verwonding van de hersenen (hersenletsel)
- ziekte van Alexander (dysmyelogenetische leukodystrofie)
- ziekte van Maroteaux-Lamy (mucopolysacharidose type VI)
Welke symptomen geeft het?
Bij jonge kinderen zijn er, behalve het waterhoofd zelf, vaak geen klachten. Soms zijn er wel klachten. Meestal gaat het om symptomen die optreden door de toegenomen hersendruk.
Symptomen die op kunnen treden bij baby’s:
- gespannen fontanel
- uitgezette aderen op het hoofd
- prikkelbaarheid
- stuiptrekkingen
- ogen staan iets naar beneden gedraaid
Bij oudere kinderen en volwassenen is de schedel volgroeid en zijn de schedelnaden gesloten. De toename van de druk in de hersenkamers kan dan leiden tot klachten als:
- hoofdpijn
- misselijkheid
- braken
- dubbel zien
- lusteloosheid
- sufheid
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Op grond van het grote hoofd en de schedelomtrek kan de arts vermoeden dat er sprake is van een waterhoofd. De diagnose kan worden bevestigd met behulp van beeldvormend onderzoek. Vóór de geboorte kan de diagnose bij het kind worden vastgesteld met behulp van echografie. Andere onderzoeken die kunnen helpen bij het vaststellen van een waterhoofd zijn CT-scan, MRI-scan en cisternografie.
Wat is de behandeling?
Een waterhoofd kan worden behandeld door het inbrengen van een slangetje dat overtollig hersenvocht afvoert vanuit de hersenholtes naar de buikholte. Dit wordt een ventriculoperitoneale drain genoemd. Een andere behandeling is de zogenaamde endoscopische derde-ventriculostomie.
Synoniemen
hydrocefalus, hydrocefalie
Engelse vertaling
Verder lezen / Referenties
- K Bonouvrié & S Schroven, ‘Een neonaat met een neerwaartse blik‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Diagnose in beeld’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 15 januari 2021; 165(2): pagina 23.