Bijgewerkt op 11 oktober 2022
Wat is een waterbuik?
Een waterbuik is een aandoening waarbij vocht zich in de buikholte (peritoneaalholte) ophoopt. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Deze webpagina gaat over oorzaken, symptomen, diagnose en behandeling van een waterbuik. De medische naam voor een waterbuik is ascites. Een andere naam voor waterbuik is ‘buikwaterzucht’.
Oorzaken waterbuik
Er zijn veel verschillende aandoeningen die tot een waterbuik kunnen leiden. De meest voorkomende oorzaak is levercirrose. De meeste oorzaken zijn onder te verdelen in één van de volgende categoriën:
- verhoging van de bloeddruk in de poortader (portale hypertensie); dit komt voor bij aandoeningen als:
- levercirrose
- hartfalen
- ontsteking van het hartzakje (pericarditis)
- syndroom van Budd-Chiari
- afgifte van vocht door het buikvlies, bijvoorbeeld door:
- uitzaaiingen van het buikvlies (peritonitis carcinomatosa)
- tuberculose van het buikvlies
- afgifte van vocht door ontsteking van organen, bijvoorbeeld:
- alvleesklierontsteking (pancreatitis)
- verlaging van de hoeveelheid eiwitten in het bloed waardoor vocht uit de bloedvaten treedt, bijvoorbeeld bij:
- ondervoeding
Kijk voor een uitgebreid overzicht van oorzaken van een waterbuik op de webpagina over ascites – differentiaal diagnose.
Welke klachten geeft het?
Een geringe hoeveelheid vocht in de buikholte geeft geen klachten. Naarmate de hoeveelheid vocht toeneemt neemt de kans op klachten ook toe. De volgende klachten kunnen dan optreden:
- dikke buik
- toename van het lichaamsgewicht
- verstrijken van de navel
- kortademigheid
- snelle, oppervlakkige ademhaling
- kortademigheid wordt erger bij platliggen (orthopneu)
- bloedvaten zichtbaar op de buikwand
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De aanwezigheid van vocht in de buik kan worden vastgesteld tijdens lichamelijk onderzoek en met behulp van beeldvormend onderzoek.
Lichamelijk onderzoek
Wanneer sprake is van veel vocht in de buik zal de buik (flink) opgezwollen zijn. De navel is vaak verstreken. De arts kan door onderzoek bepalen dat de zwelling wordt veroorzaakt door ophoping van vocht. Dat kan door met de hand een duw te geven in de zij. Er ontstaat dan een golvende beweging van de buikwand doordat het vocht heen en weer gaat. Ook kan met kloppen op de buik (percussie) de grens tussen vocht en (luchthoudende) darmen worden bepaald. Deze grens zal verschuiven als de patiënt verandert van positie. Deze verschuiving van de vochtgrens wordt met een engelse term ‘shifting dullness’ genoemd.
Met behulp van beeldvormend onderzoek is de aanwezigheid van vocht in de buikholte eenvoudig vast te stellen. Meestal lukt dat met een echo van de buik. Maar ook op een CT-scan is de ascites goed zichtbaar.
Wat is de behandeling?
Behandeling van een waterbuik kan bestaan uit (1) behandeling van de onderliggende aandoening, (2) vochtbeperking / zoutbeperking, (3) plaspillen, en (4) ontlasten van de waterbuik door middel van een punctie.
In ernstige gevallen die niet goed reageren op bovengenoemde behandelingen kan een operatie uitkomst bieden. Bij deze ingreep wordt een directe verbinding gemaakt tussen de poortader en een ader van de lever. Hiermee wordt een verhoogde bloeddruk in de poortader verholpen. De ingreep wordt ’transjugulaire intrahepatische portosystemische shunt’ genoemd, of kortweg ‘TIPS’.
Punctie van de waterbuik
De patiënt ligt hierbij op de rug. Voordat de arts de buik aanprikt zal worden bepaald wat het niveau is van het vocht in de buik. Dat kan door middel van kloppen (percussie) op de buik. Tegenwoordig gebeurt het echter vooral met behulp van een echo van de buik. Vervolgens wordt de buik aangeprikt op het niveau onder de vochtspiegel. Dat gebeurt met een naald waaraan een slangetje is verbonden. Het slangetje voert het vocht af in een opvangreservoir.
Het verwijderde vocht kan in het laboratorium worden onderzocht. De samenstelling van dit zogenaamde ‘ascitesvocht’ geeft een aanwijzing voor de onderliggende oorzaak.
Synoniemen
Andere namen voor waterbuik zijn buikwaterzucht en ascites.
Andere talen
Engelse vertaling
ascites