Voedingsstoffentekort

Bijgewerkt op 5 april 2025 door Simpto.nl

Wat is een voedingsstoffentekort?

Bij voedingsstoffentekort is sprake van onvoldoende beschikbaarheid aan vitamines en mineralen om normale groei, ontwikkeling en gezondheid te bewerkstelligen. Meestal is dit het gevolg van onvoldoende inname van voedinsstoffen, maar het kan ook het gevolg zijn van onvoldoende opname in het lichaam of verhoogd behoefte door bijvoorbeeld ziekte.

Voedingstekorten zijn een belangrijk, maar vaak onderschat gezondheidsprobleem. Ze kunnen subtiel beginnen maar grote gevolgen hebben voor de fysieke en mentale gezondheid als ze onbehandeld blijven. Gelukkig zijn de meeste voedingstekorten goed te voorkomen en te behandelen met de juiste aandacht voor voeding, leefstijl en – indien nodig – supplementen. Regelmatige check-ups, bloedonderzoek en bewustwording over voeding spelen een cruciale rol bij het herkennen en aanpakken van tekorten. In een wereld met overvloed aan voedsel is het paradoxaal dat tekorten toch zo vaak voorkomen – maar juist dat maakt goede voorlichting en aandacht voor voeding belangrijker dan ooit.

Welke oorzaken zijn er?

Voedingstekorten ontstaan wanneer het lichaam niet voldoende binnenkrijgt van één of meerdere essentiële voedingsstoffen. Dit kan verschillende oorzaken hebben, die vaak onderverdeeld worden in drie categorieën: onvoldoende inname, slechte opname en verhoogde behoefte.

1. Onvoldoende inname: De meest voor de hand liggende oorzaak van voedingstekorten is een eenzijdig of onvoldoende dieet. Dit komt vaak voor bij mensen die ondervoed zijn, maar ook bij mensen met specifieke eetgewoonten. Denk bijvoorbeeld aan extreme diëten, eetstoornissen, veganistische of vegetarische diëten zonder voldoende planning, of voedselonzekerheid waarbij mensen simpelweg geen toegang hebben tot een gevarieerd voedingsaanbod.
2. Slechte opname: Soms krijgt iemand voldoende voedingsstoffen binnen, maar worden deze niet goed opgenomen in het lichaam. Dit kan bijvoorbeeld komen door maag- en darmziekten zoals coeliakie, de ziekte van Crohn, of door een verstoorde darmflora. Ook operaties aan het maag-darmkanaal, zoals een gastric bypass, kunnen de opname van bepaalde voedingsstoffen beperken.
3. Verhoogde behoefte: In sommige levensfasen of bij bepaalde aandoeningen heeft het lichaam extra voedingsstoffen nodig. Denk aan zwangerschap, borstvoeding, herstel na ziekte, intensieve sportbeoefening of chronische aandoeningen. Als de verhoogde behoefte niet gecompenseerd wordt met extra inname, kan een tekort ontstaan.

Daarnaast kunnen ook medicijnen een rol spelen. Sommige geneesmiddelen verstoren de opname of het metabolisme van bepaalde vitamines en mineralen. Bijvoorbeeld, langdurig gebruik van maagzuurremmers kan leiden tot een vitamine B12-tekort, en plaspillen kunnen de kaliumspiegels beïnvloeden.

Voorbeelden van voedingsstoffentekorten

Er zijn tientallen bekende voedingstekorten, elk met hun eigen symptomen. Hieronder bespreken we een aantal van de meest voorkomende:

IJzertekort (ijzergebreksanemie)

IJzer is essentieel voor de aanmaak van hemoglobine in rode bloedcellen. Bij een tekort ontstaat bloedarmoede. Symptomen zijn vermoeidheid, bleekheid, duizeligheid, kortademigheid en een verminderde weerstand. IJzertekort komt vaak voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd (door menstruatie), zwangere vrouwen en mensen met chronisch bloedverlies of eenzijdige voeding.

Vitamine D-tekort

Vitamine D is belangrijk voor de opname van calcium en het behoud van sterke botten. Een tekort kan leiden tot spierzwakte, botpijn, vermoeidheid en op de lange termijn tot osteoporose. Bij kinderen kan het rachitis veroorzaken, waarbij de botten misvormd raken. In Nederland en België komt vitamine D-tekort relatief vaak voor, vooral in de wintermaanden of bij mensen met een donkere huid.

Vitamine B12-tekort

Vitamine B12 is betrokken bij de aanmaak van rode bloedcellen en het functioneren van het zenuwstelsel. Een tekort kan leiden tot tintelingen in handen en voeten, geheugenproblemen, vermoeidheid, spierzwakte en bloedarmoede. Het komt vooral voor bij veganisten, ouderen en mensen met opnameproblemen in de maag of darmen.

Calciumtekort

Calcium is essentieel voor botten, tanden, spierfunctie en zenuwgeleiding. Een tekort kan leiden tot spierkrampen, een verhoogd risico op botontkalking, en in ernstige gevallen hartritmestoornissen. Calciumtekort komt vooral voor bij mensen met lactose-intolerantie, ouderen of mensen die onvoldoende zuivelproducten gebruiken.

Jodiumtekort

Jodium is nodig voor de aanmaak van schildklierhormonen. Bij een tekort kan struma (vergrote schildklier) ontstaan en kunnen symptomen van hypothyreoïdie optreden: vermoeidheid, kouwelijkheid, gewichtstoename en trage reflexen. Dankzij gejodeerd zout is jodiumtekort in veel landen zeldzamer geworden, maar het kan nog voorkomen bij mensen die weinig brood of zuivel eten.

Wat is de behandeling?

De behandeling van voedingstekorten hangt af van de aard en ernst van het tekort. In de meeste gevallen is het doel om de ontbrekende voedingsstof aan te vullen en tegelijkertijd de onderliggende oorzaak aan te pakken.

1. Aanvulling via voeding: Als het tekort mild is en te wijten aan een eenzijdig dieet, kan aanpassing van het voedingspatroon voldoende zijn. Dit betekent vaak dat men wordt aangemoedigd om meer voedingsmiddelen te eten die rijk zijn aan de ontbrekende stof. Bijvoorbeeld: rood vlees, peulvruchten en groene bladgroenten bij ijzertekort, of vette vis en eieren bij een tekort aan vitamine D.
2. Supplementen: Bij ernstigere tekorten of als de opname via voeding onvoldoende is, worden supplementen voorgeschreven. Dit kunnen pillen, druppels, injecties of zelfs infusen zijn, afhankelijk van de voedingsstof. Bijvoorbeeld, bij een ernstig vitamine B12-tekort worden vaak injecties gegeven, omdat orale supplementen onvoldoende worden opgenomen bij opnameproblemen.
3. Behandeling van de onderliggende oorzaak: Als een tekort ontstaat door een ziekte (zoals coeliakie), is het belangrijk om ook die aandoening te behandelen. In dat geval moet bijvoorbeeld gluten uit het dieet worden geweerd, zodat de darm zich kan herstellen en weer voedingsstoffen opneemt. Ook het afstemmen van medicijngebruik is soms nodig, bijvoorbeeld door het aanpassen van maagzuurremmers of plaspillen.

Preventie

Soms wordt preventief suppletie geadviseerd. Zo wordt aan zwangere vrouwen foliumzuur en ijzer aangeraden, aan ouderen vaak vitamine D, en aan veganisten vitamine B12. Voor risicogroepen kan dit tekorten helpen voorkomen, nog voordat symptomen zich voordoen.

Engelse vertaling

micronutrient deficiency

---

Niet gevonden wat je zocht?

Heb je hier niet gevonden wat je zocht? Dan kun je hieronder een reactie plaatsen. Andere lezers kunnen daar dan op reageren. Zo kan een uitgebreide discussie ontstaan. Om spam tegen te gaan worden reacties niet automatisch geplaatst. Dat gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl zijn gezien. Daar kan enige tijd overheen gaan.