Bijgewerkt op 15 juli 2019
Wat is vetembolie?
Vetembolie is een aandoening waarbij kleine stukjes vetweefsel in het bloed terechtkomen en vastlopen in bloedvaatjes. De bloedvaatjes waar de vetdeeltjes in vastlopen raken hierdoor verstopt.
Bij een geringe hoeveelheid vetembolieën merk je daar vaak niks van. Bij veel vetembolieën kunnen bloedvaatjes in bijvoorbeeld de longen verstopt raken. Het gevolg is dat de weefsels of organen die door de bloedvaatjes van bloed worden voorzien niet goed meer werken. In dat geval wordt wel gesproken van het vetembolie syndroom.
Wat is de oorzaak?
Vetembolie wordt veroorzaakt doordat stukjes vetweefsel in de bloedsomloop terechtkomen. De meest voorkomende oorzaak hiervoor zijn botbreuken (fracturen). Vooral in de lange botten in ons lichaam – bijvoorbeeld het dijbeen, scheenbeen en opperarmbeen – zit veel beenmerg. Beenmerg bestaat onder andere uit vetweefsel. Als bij een ongeval één of meerdere botten breken kan beenmerg in het bloed terechtkomen. Dat veroorzaakt vetembolieën.
Botbreuken die berucht zijn vanwege de kans op het ontstaan van vetembolie zijn gebroken dijbeen (femurfractuur), gebroken scheenbeen (tibiafractuur) en gebroken bekken (bekkenfractuur). Het vrijkomen van vetdeeltjes vanuit het beenmerg gebeurt vooral als beenbreuken tijdens een operatie worden vastgezet met metalen pennen. De metalen pennen worden namelijk door de chirurg door het beenmerg gevoerd.
Vetembolieën kunnen ook voorkomen als bijvoorbeeld onderhuids bindweefsel wordt beschadigd, zoals bij verwondingen of diepe brandwonden. Onderhuids bindweefsel bestaat voor een deel uit vetweefsel. Bij verwonding van het onderhuids bindweefsel kan daarom vetweefsel in bloedvaten terechtkomen en vetembolieën veroorzaken.
Verschillende medische ingrepen kunnen leiden tot vetembolie. Hierboven werd al beschreven hoe operaties om botbreuken te herstellen tot vetembolie kunnen leiden. Andere voorbeelden zijn operaties waarbij een gewrichtsprothese wordt aangebracht. Net als bij operaties voor beenbreuken worden bij dit soort operaties ook metalen voorwerpen in het beenmerg vastgezet. Dit geldt bijvoorbeeld voor heupvervangingsoperaties en knievervangingsoperaties.
Verder zijn er medische ingrepen waarbij vetweefsel wordt beschadigd. Hierdoor kunnen kleine stukjes vetweefsel in de bloedbaan terechkomen en vetembolie veroorzaken. Een bekend voorbeeld is liposuctie.
Ten slotte kan vetembolie ook worden veroorzaakt door een ontsteking van de alvleesklier (acute pancreatitis).
Hoe vaak komt het voor?
Vetembolieën komen vaak voor. Bij bijna alle mensen die bij een flink ongeval één of meerdere botbreuken oplopen zullen vetembolieën ontstaan. Dat zijn vele duizenden mensen per jaar in Nederland.
Symptomen vetembolie
Bij vetembolie lopen stukjes vetweefsel op verschillende plekken in het lichaam vast. Daardoor kunnen verschillende klachten en afwijkingen ontstaan. Vaak zijn er echter helemaal geen klachten of afwijkingen. Als die er wel zijn ontstaan ze meestal 1-2 dagen na het ontstaan van de vetembolie.
De onderstaande klachten en afwijkingen kunnen voorkomen.
- rode puntjes op de huid
- snelle hartslag
- blauwpaarse vlekken op de bovenarm
- blauwpaarse vlekken op de borstkas
- verhoogde lichaamstemperatuur
- snel ademen
- blauwpaarse vlekken in de nek
- blauwpaarse vlekken op de schouder
- rode puntjes op de borstkas
- kortademigheid
- rode puntjes op de bovenarm
- blauwpaarse vlekken in de oksel
- rode puntjes op de schouder
- verward
- neurologische uitvalsverschijnselen
- rode puntjes in de mond
- rode puntjes in de nek
- rode puntjes in de oksel
- verminderd bewustzijn
- blauwpaarse vlekken in de mond
- afwezig / verlaagd bewustzijn
- blauwpaarse vlekjes op het bindweefsel van het oog
- stuiptrekkingen
- coma
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Er bestaat geen test waarmee de diagnose vetembolie kan worden gesteld. De arts zal denken aan de mogelijkheid van vetembolieën bij het voorkomen van bovenbeschreven klachten en huidafwijkingen; vooral als die voorkomen bij iemand met botbreuken en/of brandwonden.
Lichamelijk onderzoek
Soms zijn de bloedvaten aan de zijkant van de hals opgezwollen. Dit is een teken van stuwing van het bloed in de halsvenen. Deze stuwing wordt veroorzaakt doordat vetembolieën in de longen de bloeddoorstroming blokkeren. De rechterkamer van het hart gaat vervolgens harder werken om toch voldoende bloed door de longen te pompen. De druk in de rechterkamer neemt hierdoor toe. Dit leidt ook tot toename van de druk eerder in de bloedsomloop. Bij lichamelijk onderzoek kan dit worden vastgesteld als verhoogde centraal veneuze druk.
Op de huid kunnen puntbloedinkjes (petechiae) zichtbaar zijn. Dat zijn kleine huidbloedinkjes die letterlijk zo groot zijn als de punt achter deze zin.
Vervolgens kan aanvullende onderzoek worden gedaan om de diagnose verder te onderbouwen.
Laboratoriumonderzoek
Bij bloedonderzoek kan het lipase gehalte verhoogd zijn. Soms zijn het hemoglobine gehalte en het hematocriet verlaagd.
Vaak is het zuurstof gehalte in slagaderlijk bloed verlaagd. Dit wordt hypoxemie genoemd.
Beeldvormend onderzoek
Röntgenfoto longen
Een röntgenfoto van de borstkas kan vlekkige afwijkingen in de longen vertonen. De rechterkant van het hart kan vergroot zijn. Dat komt doordat dit deel van het hart bloed in de longen pompt. Als vetembolieën vastlopen in de bloedvaten van de longen zal de doorbloeding van de longen afnemen. Het hart gaat steeds harder pompen om toch voldoende bloed in de longen te krijgen. Hierdoor kan het volume van het rechter hart toenemen. Op den duur zal de wand van de rechterkant van het hart ook dikker worden.
CT-scan hersenen
Als vetembolieën vastlopen in de hersenen kunnen afwijkingen in de hersenen zichtbaar zijn op CT-scan. Meestal zijn dan kleine bloedinkjes in de witte stof van de hersenen zichtbaar. Dit onderzoek wordt niet standaard gedaan. Meestal wordt dit onderzoek gedaan als de patiënt symptomen heeft die kunnen wijzen op aantasting van de hersenen, bijvoorbeeld bij verwardheid.
Biopsie
Soms is het mogelijk een stukje weefsel weg te nemen uit het aangetaste orgaan. Dat wordt een biopsie genoemd. Een patholoog-anatoom kan het weefsel onder de microscoop bekijken. Vaak zijn vetembolieën in het weefsel zichtbaar. Zo kan de diagnose bevestigd worden.
Op de afbeelding hierboven een doorsnede van een bloedvat in de long. De holte van het bloedvat is gevuld met beenmerg. Dat is zichtbaar als witte vetbolletjes met daaromheen cellen uit het beenmerg.
Wat is de behandeling?
Er bestaat geen geneesmiddel waarmee vetembolieën genezen kunnen worden. De behandeling is daarom gericht op het bestrijden van de symptomen. Om het ontstaan van meer vetembolieën te voorkomen zal tevens de onderliggende oorzaak worden behandeld.
Behandelen botbreuken
Zo zal in het geval van botbreuken het gebroken bot worden gezet. Dit kan soms zonder operatie, maar vaak gebeurt dit middels een operatie. In principe geldt hoe eerder de breuk gezet is, des te kleiner de kans op uitgebreide vetembolieën. Omdat bij een operatie vaak metalen pennen worden ingebracht brengt de behandeling ook weer het risico van vetembolieën met zich mee. Bij sommige patiënten met een hoog risico op vetembolie syndroom kan een zogenaamd vena cava-filter worden ingebracht. Dit is een filter dat vetdeeltjes die via de onderste holle ader het hart kunnen bereiken wegvangt.
Corticosteroïden
Uit onderzoek is gebleken dat gebruik van het corticosteroïd methylprednisolon de kans op het ontwikkelen van het vetembolie syndroom vermindert.
Monitoren zuurstof in het bloed
Vanwege het risico op aantasting van de longen zal de hoeveelheid zuurstof in slagaderlijk bloed in de gaten worden gehouden. Als het zuurstof gehalte te ver omlaag gaat kan eventueel beademd worden.
Beloop en prognose
Het beloop en de prognose zijn afhankelijk van de uitgebreidheid van de vetembolieën. Ook is van belang hoe snel de aandoening behandeld wordt.
Bij uitgebreide vetembolieën die niet op tijd of onvoldoende behandeld worden kan het zogenaamde ‘vetembolie syndroom’ ontstaan. Dit gebeurt bij slechts een paar procent van de mensen met vetembolie.
Vetembolie syndroom
Vetembolie syndroom is een zeer ernstige aandoening waarbij meerdere organen betrokken raken. Een groot deel van de patiënten met dit vetembolie syndroom zal blijvende schade aan organen houden of zelfs overlijden. Daarom is het van belang dat bij patiënten met vetembolie snel een diagnose wordt gesteld en behandeling wordt gestart.
Historie
Vetembolie werd voor het eerst beschreven door de duitse arts Dr Ernst Von Bergmann. Hij stelde de aandoening in 1873 vast bij iemand die na een val zijn dijbeen had gebroken. Enkele dagen na het ongeval werd de man kortademig en raakte in coma.
Andere complicaties
Vetembolieën kunnen tot verschillende complicaties leiden, zoals hartritmestoornissen, diffuse intravasale stolling (DIS), en zwelling van de hersenen (cerebraal oedeem).
Engelse vertaling
fat embolism, fat embolism syndrome, FES
Duitse vertaling
ICD10-code
T79.1
Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 16 februari 2017
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 16 februari 2017