Vertraagde maaglediging

Bijgewerkt op 6 december 2021

Wat is vertraagde maaglediging?

Met vertraagde maaglediging wordt bedoeld dat het voedsel te langzaam door de maag passeert. Normaal gesproken loopt de voedselbrij door vanuit de maag naar de dunne darm. Daar wordt het verder verteerd. Bij vertraagde maaglediging duurt de passage door de maag langer. Het gevolg is dat voedsel te lang in de maag blijft. Dat kan tot klachten leiden.

Andere namen voor vertraagde maaglediging zijn ‘luie maag’ en ‘maagverlamming’. De medische naam is ‘gastroparese’.

Welke symptomen geeft het?

Vertraagde maagontlediging hoeft niet altijd klachten te geven. Als dat wel het geval is kunnen de volgende klachten voorkomen:

  • Misselijkheid
  • Braken
  • Opgeblazen gevoel in de buik
  • Bij het eten een gevoel van snel vol zitten

Bij ernstige maagverlamming komt onvoldoende voedsel in de dunne darm. Dat kan leiden tot ondervoeding (malnutritie).

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose kan worden gesteld met behulp van beeldvormend onderzoek. Daarbij wordt gemeten hoe lang het duurt dat voedsel de maag passeert. Daarbij is sprake van een verlengde maagledigingstijd. Dat is de tijd die het duurt voor het voedsel om vanaf het begin van de maag de pylorus te bereiken. De pylorus is de sluitspier tussen maag en twaalfvingerige darm.

Het onderzoek kan worden uitgevoerd door de patiënt contrastvloeistof te laten drinken en vervolgens röntgenfoto’s te maken. Op de reeks van röntgenfoto’s is zichtbaar hoe snel de contrastvloeistof door de slokdarm en de maag naar de dunne darm gaat.

Een andere mogelijkheid is scintigrafie. Hierbij wordt voedsel met een radioactieve stof doorgeslikt. Vervolgens kan worden gemeten hoe snel de radioactieve stof zich door het maagdarmkanaal beweegt. Hieruit kan de maagledigingstijd worden afgeleid.

Hoe vaak komt het voor?

Vertraagde maaglediging is een vaak voorkomende aandoening, vooral bij ouderen. Jaarlijks krijgen ongeveer 8.000-10.000 mensen in Nederland een ‘luie maag’.

De aandoening komt ongeveer twee keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Wat is de oorzaak?

In de normale situatie zal de maag regelmatig samenknijpen. Hierdoor wordt het voedsel in de maag als het ware naar de dunne darm geduwd. Daar wordt het verder verteerd.

Het samenknijpen van de maag gebeurt doordat spiertjes in de maagwand worden geprikkeld. Dit wordt gecontroleerd door de tiende hersenzenuw, de nervus vagus. Als de tiende hersenzenuw niet goed werkt kan dat leiden tot maagverlamming.

vertraagde maaglediging (gastroparese) - spiertjes in de maagwand
Bron: www.medicalgraphics.de

Hieronder een overzicht van mogelijke oorzaken van een vertraagde maaglediging. Bij ongeveer eenderde van de mensen bij wie een vertraagde maaglediging wordt vastgesteld kan geen oorzaak worden gevonden. In dat geval wordt wel gesproken van ‘idiopathische gastroparese’.

Suikerziekte

Een veel voorkomende oorzaak van vertraagde maaglediging is suikerziekte (diabetes). Het kan voorkomen zowel bij type 1 diabetes als bij type 2 diabetes.

De verhoging van het glucose gehalte in het bloed bij suikerziekte kan op den duur beschadiging van zenuwen veroorzaken. Dit wordt ‘diabetische polyneuropathie‘ genoemd. Als dit optreedt bij de tiende hersenzenuw (nervus vagus) kan dat leiden tot maagverlamming.

Als vertraagde maaglediging wordt veroorzaakt door suikerziekte wordt wel gesproken van ‘diabetische gastroparese‘.

Bindweefselziekten

Maagverlamming kan ook optreden bij bepaalde bindweefselziekten, zoals het syndroom van Ehlers-Danlos en sclerodermie.

Neurologische ziekten

Vertraagde maagontlediging kan optreden bij mensen met de ziekte van Parkinson.

Eetstoornissen

Mensen met anorexia nervosa en boulimie hebben een verhoogde kans op het krijgen van een ‘luie maag’.

Geneesmiddelen

Medicijnen die een vertraagde maagontlediging kunnen veroorzaken zijn morfine en middelen die van morfine zijn afgeleid.

Ook oudere middelen tegen depressie, zogenaamde tricyclische antidepressiva, kunnen vertraagde maaglediging veroorzaken. Voorbeelden zijn amitriptyline en imipramine.

Operatie

Maagverlamming kan ook optreden na een operatie aan de maag. In dat geval wordt wel gesproken van ‘postoperatieve gastroparese’ of ‘postchirurgische gastroparese’.

Overige

Er zijn een aantal zeldzame ziekten die kunnen leiden tot vertraagde maaglediging. Voorbeelden zijn spierdystrofieën, familiaire dysautonomie, de ziekte van Steinert, mitochondriale ziekten en dermatomyositis.

Wat is de behandeling?

De behandeling bestaat uit dieetadviezen en geneesmiddelen. Als adviezen en medicijnen niet of onvoldoende helpen kan worden overgegaan op maagstimulatie.

Dieetadviezen

Aanbevolen wordt om vaker kleine maaltijden te nuttigen. Dus bijvoorbeeld elke 2-3 uur een kleine maaltijd.

Soms wordt ook geadviseerd een deel van de maaltijden te vervangen door vloeibaar voedsel.

Vaak zijn dieetadviezen niet voldoende om de klachten helemaal weg te krijgen.

Medicijnen

Geneesmiddelen die de ontlediging van de maag bevorderen worden ‘prokinetica’ genoemd. Voorbeelden van dergelijke middelen zijn metoclopramide en domperidon.

metoclopramide

Er zijn een aantal medicijnen die kunnen helpen tegen vertraagde maaglediging. Het meest gebruikte middel is metoclopramide (merknaam: Primperan). Dit middel prikkelt de spieren in de maagwand. De maag zal hierdoor sterker samentrekken waardoor het voedsel als het ware richting de dunne darm wordt geduwd.

domperidon

Het middel domperidon wordt ook voorgeschreven aan mensen met maagverlamming. Het heeft dezelfde werking als metoclopramide. Domperidon wordt vaak gebruikt in een dosering van viermaal daags 10-30 mg.

overige

Andere middelen die worden gebruikt zijn erytromycine en mirtazapine.

In het verleden werd het middel cisapride vaak gebruikt voor de behandeling van maagverlamming. Dit middel is echter in Nederland van de markt gehaald in verband met ernstige bijwerkingen. Cisapride kan hartritmestoornissen veroorzaken.

Maagstimulatie

Bij maagstimulatie wordt een soort pacemaker ingebracht. Via draadjes in de maagwand worden de spieren in de maagwand geprikkeld. Deze gaan hierdoor samentrekken. De samentrekking van de spieren in de maagwand zorgt ervoor dat het voedsel vanuit de maag in de dunne darm wordt geduwd.

Synoniemen

Andere namen voor vertraagde maaglediging zijn vertraagde maagontlediging, maagverlamming, verlamming van de maag, maaglediging vertraagd, langzame maagontlediging, langzame maaglediging, gastroparese, gastroparesis, vertraagde maagmotoriek, maagmotoriekstoornis, maagontledigingsstoornis, maagledigingsstoornis, maagledigingstoornis, en luie maag.

Engelse vertaling

delayed gastric emptying, gastroparesis

ICD10-code

K31.8

Verder lezen / Referenties

  • M Samsom en HG Gooszen, ‘Behandeling bij ernstig vertraagde maaglediging’, gepubliceerd in de rubriek ‘Capital selecta’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 7 oktober 2000; 144(41): pagina’s 1945-1948.
  • M Camilleri, ‘Diabetic Gastroparesis’, gepubliceerd in de rubriek ‘Clinical Practice’ van de New England Journal of Medicine van 22 februari 2007; 356(8): pagina’s 820-829.

Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 27 november 2017
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 27 november 2017


Scroll naar boven