Bijgewerkt op 13 mei 2023 door Simpto.nl
Wat is peritonitis tuberculosa?
Peritonitis tuberculosa is een ontsteking van het buikvlies die wordt veroorzaakt door tuberkelbacillen. Tuberkelbacillen zijn bacteriën die tuberculose veroorzaken.
Hoe vaak komt het voor?
Peritonitis tuberculosa is zeldzaam in Nederland. Jaarlijks wordt de aandoening 10-20 keer vastgesteld in ons land. De meeste patiënten zijn afkomstig uit een land waar tuberculose nog veel voorkomt. Dat kunnen bijvoorbeeld Suriname of Curaçao zijn, maar bijvoorbeeld ook landen uit het Midden-Oosten of Afrika.
Welke klachten geeft het?
Peritonitis tuberculosa kan de volgende klachten geven (in afnemende frequentie):
- dikke buik, veroorzaakt door ophoping van vocht in de buikholte (ascites)
- afvallen
- buikpijn
- zich niet lekker voelen
- koorts
- geen trek in eten
- nachtzweten
- moeheid
- vaak poepen
- vochtige navel
- mager
- overlijden
- lusteloosheid
- buikkrampen
- spierpijn
- pijnlijke gewrichten
- diarree
- kortademigheid
- braken
- pijn in de borstkas
Wat is de oorzaak?
Peritonitis tuberculosa wordt veroorzaakt door een infectie met tuberkelbacillen. De wetenschappelijke naam voor deze bacterie is ‘Mycobacterium tuberculosis’.
Tuberkelbacillen komen in het lichaam doordat ze worden ingeademd. Ze komen daarom in eerste instantie in de longen terecht. Daar kunnen ze longtuberculose veroorzaken. De bacteriën kunnen zich echter ook via bloedvaten of lymfevaten verder door het lichaam verspreiden. Zo kunnen ze ook in het buikvlies terechtkomen.
Het komt vaak voor de aandoening pas jaren na besmetting klachten geeft.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Het is niet mogelijk om op grond van de klachten alleen de diagnose te stellen. Bij lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek worden regelmatig afwijkingen gevonden. Deze afwijkingen kunnen echter ook bij veel andere aandoeningen voorkomen.
Bij beeldvormend onderzoek worden meestal afwijkingen worden gevonden die passen bij peritonitis tuberculosa. Vaak kunnen deze afwijkingen kunnen echter ook voorkomen bij andere ziekten.
Om de diagnose te kunnen stellen wordt meestal een stukje weefsel uit het buikvlies weggenomen. Dit wordt een ‘biopsie’ genoemd. Dit weefsel kan vervolgens door een patholoog worden onderzocht.
Om het onderzoek compleet te maken wordt een röntgenfoto van de borstkas gemaakt. Dit wordt gedaan om uit te sluiten dat de patiënt (besmettelijke) longtuberculose heeft.
Lichamelijk onderzoek
Bij onderzoek van de buik worden vaak aanwijzingen gevonden voor vocht in de buik. Dit wordt ‘waterbuik’ of ‘ascites’ genoemd. Verder is onderzoek van de buik vaak pijnlijk.
Laboratoriumonderzoek
Bij onderzoek van het bloed zijn de ontstekingswaarden meestal verhoogd. Dat betekent een verhoogde bloedbezinking (BSE), een verhoogd CRP-gehalte in het bloed, en een verhoogd aantal witte bloedcellen in het bloed.
Ascitespunctie
Als vocht in de buik (ascites) wordt gevonden kan de arts besluiten om dit vocht af te tappen. Dit wordt een ‘ascitespunctie’ genoemd. Het buikvocht kan vervolgens worden onderzocht.
In het buikvocht van mensen met peritonitis tuberculosa zit meestal een overmaat aan lymfocyten. Dit wordt ‘lymfocytose’ genoemd. Ook is het gehalte aan lactaatdehydrogenase (LDH) vaak verhoogd, evenals het eiwit gehalte.
Beeldvormend onderzoek
Vaak wordt in eerste instantie een echo van de buik gemaakt. Hierop is vaak vocht in de buik (ascites) zichtbaar. Door verklevingen kan het buikvocht verdeeld zijn in verschillende compartimenten. Ook kan het omentum verdikt zijn.
Als een CT-scan van de buik wordt gemaakt zijn ook vaak vergrote lymfeklieren zichtbaar.
Kijkonderzoek van de buik (laparoscopie)
Om vast te stellen dat er sprake is van peritonitis tuberculosa zal meestal een kijkonderzoek van de buik worden gedaan. Een dergelijk onderzoek wordt ‘laparoscopie’ genoemd.
Bij dit onderzoek wordt meestal ophoping van buikvocht (ascites) gezien. Ook zijn vaak meerdere kleine plekjes zichtbaar op het buikvlies. Dit worden ‘noduli’ genoemd. Zie afbeelding hieronder. In zo’n plekje kan worden geprikt om wat weefsel voor onderzoek te verkrijgen. Dit wordt een ‘biopsie’ genoemd.
Soms zijn ook verklevingen in de buikholte zichtbaar.
Op grond van de afwijkingen die tijdens het kijkonderzoek worden gezien zal de arts vaak al vermoeden dat er sprake is van buikvliesontsteking door tuberculose. Dit kan vervolgens worden bevestigd door weefselonderzoek (biopsie) van een afwijking in het buikvlies.
Biopsie van het buikvlies
In het weefsel van het buikvlies wordt vaak een zogenaamde ‘granulomateuze ontsteking’ gezien. Ook kan worden onderzocht of het weefsel tuberkelbacillen bevat. Dat kan door het weefsel op een bepaalde manier te kleuren.
Het is echter ook mogelijk om het weefsel te onderzoeken op de aanwezigheid van DNA van tuberkelbacillen. Dit laatste onderzoek wordt ‘PCR’ genoemd. PCR staat voor ‘polymerase chain reaction’.
Ten slotte kan het weefsel van de biopsie ook op kweek worden gezet. Als er tuberkelbacillen in zitten zullen die zich gaan vermenigvuldigen. Dit onderzoek wordt gedaan op een afdeling medische microbiologie.
Verwijdering vergrote lymfeklieren
Soms zijn ook lymfeklieren elders in het lichaam vergroot. Als een dergelijke vergrote lymfeklier wordt verwijderd en onderzocht kunnen ook daarin afwijkingen worden gevonden die passen bij infectie door tuberkelbacillen.
Wat is de behandeling?
Peritonitis tuberculosa wordt behandeld met geneesmiddelen tegen tuberculose. Dergelijke middelen worden ook wel ’tuberculostatica’ genoemd.
Meestal wordt behandeld met vier middelen tegelijk, de zogenaamde ‘quadrupeltherapie’. De meest gebruikte middelen voor deze quadrupeltherapie zijn isoniazide, ethambutol, rifampicine en pyrazinamide.
Na twee maanden worden vaak twee van de vier middelen gestaakt. De overige twee middelen worden nog een aantal maanden doorgeslikt.
Engelse vertaling
tuberculous peritonitis
ICD10-code
K67.3
Verder lezen / Referenties
- M Koning, LM van der Pol en EF Schippersea, ‘Peritonitis tuberculosa‘ gepubliceerd in de rubriek ‘Klinische les’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 17 juni 2017; 161(24): D1372.
- HS Winter ea, ‘Case 27-2011: A 17-Year-Old Boy with Abdominal Pain and Weight Loss’, gepubliceerd in de New England Journal of Medicine van 8 september 2011; 365; 10: pagina’s 940-950.
Synoniemen
Andere namen voor peritonitis tuberculosa zijn ontsteking van het buikvlies door tuberkelbacillen, en buikvliesontsteking door tuberculose.
Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 20 juni 2017
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 20 juni 2017