Bijgewerkt op 14 mei 2023 door Simpto.nl
Wat is tuberculose?
Tuberculose – vaak afgekort tot ‘TBC’ – is een infectie die wordt veroorzaakt door de tuberkelbacterie. Meestal worden de longen eerst aangetast. In dat geval wordt gesproken van longtuberculose. De ziekte kan zich echter uitbreiden over het hele lichaam en leiden tot ontstekingen van hersenen, hersenvliezen, wervelkolom, gewrichten en lymfeklieren.
Tuberculose kwam vroeger veel voor maar is tegenwoordig gelukkig zeldzaam. In Nederland komt de aandoening vooral voor als importziekte. Dat wil zeggen dat mensen bij wie de ziekte wordt vastgesteld vaak uit het buitenland afkomstig zijn.
Welke vormen zijn er?
Wanneer de bacterie zich in de longen bevindt spreekt men van longtuberculose of pulmonale TBC. Als longtuberculose besmettelijk is wordt gesproken van open TBC.
De meest voorkomende vorm van tuberculose buiten de longen is halskliertuberculose. Andere vormen van TBC zijn onder andere:
- laryngitis tuberculosa – tuberculose van het strottenhoofd
- miliaire TBC – tuberculose verspreid door het lichaam
- peritonitis tuberculosa – buikvliesontsteking door tuberculose
- tuberculeuze mastitis – borstontsteking door tuberculose
- ziekte van Pott – tuberculose van de wervels
Hoe vaak komt het voor?
Wereldwijd is tuberculose een zeer veel voorkomende ziekte. Ongeveer één op de drie mensen in de wereld is besmet met de tuberkelbacil. En zo’n 5-10% van de besmette mensen wordt ook echt ziek. Per jaar overlijden wereldwijd ongeveer twee miljoen aan tuberculose, vooral in ontwikkelingslanden. Die ziekte komt relatief vaak voor bij mensen met AIDS. Zo’n 15% van alle sterfgevallen bij aidspatiënten is te wijten aan tuberculose. In Nederland krijgen per jaar ongeveer 1000 mensen tuberculose.
Welke symptomen geeft het?
Soms zijn er nauwelijks klachten. Klachten ontstaan pas enkele maanden tot jaren na de besmetting. De volgende klachten kunnen voorkomen bij mensen met longtuberculose:
- moeheid
- hoesten, soms met het ophoesten van bloed
- koorts
- gewichtsverlies
- nachtzweten
- zwelling in de hals (bij halskliertuberculose)
Kijk voor symptomen bij andere vormen van tuberculose op de desbetreffende webpagina’s.
Wat is de oorzaak?
Infectie met de tuberkelbacterie, ook wel tuberkelbacil genoemd. De officiële naam van de tuberkelbacterie is Mycobacterium tuberculosis. Tot de risicogroepen voor tuberculose in Nederland behoren mensen die op reis zijn geweest naar landen waar tuberculose veel voorkomt, verslaafden aan alcohol of drugs, en mensen die beroepshalve (gezondheidszorg) de kans lopen om met besmette personen in contact te komen.
De infectie wordt opgelopen door contact met iemand die zogenaamde ‘open tuberculose’ heeft. Meestal gebeurt de overdracht van de bacterie via de lucht, waarbij degene die tuberculose heeft door hoesten anderen kan infecteren. De ‘ontvanger’ ademt de bacteriën in. Zo onstaat in eerste instantie TBC van de longen. Vanuit de longen breidt de ontsteking uit naar een lymfklier. Er onstaat een verharding in de lymfklier met in het centrum verweking, ook wel ‘verkazing’ genoemd. Deze afwijking wordt ‘primair complex’ genoemd. In de centrale kaas van het primair complex kunnen zich gedurende langere tijd bacteriën bevinden. Deze kunnen zich in een later stadium via de bloedbaan uitbreiden naar andere organen in het lichaam, zoals de nieren, de botten, de milt, de lever, en zelfs de hersenen; ook kan uitbreiding naar de longen zelf plaatsvinden. Deze uitgebreide vorm van tuberculose waarbij meerdere organen zijn aangetast wordt ook wel ‘miliaire tuberculose’ genoemd.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Verschillende onderzoeken kunnen worden gedaan om tuberculose vast te stellen:
Sputumonderzoek
Bij vermoeden van het bestaan van tuberculose zal microscopisch onderzoek van opgehoest slijm plaatsvinden. Vervolgens zal een kweek van opgehoest slijm worden gedaan. Het nadeel van de kweek is dat de uitslag een aantal weken op zich laat wachten.
Mantoux reactie
De tuberculinehuidtest volgens Mantoux wordt gebruikt om aan te tonen dat een besmetting met de tuberkelbacil heeft plaatsgevonden. Binnen 24 tot 48 uur ontstaat een reactie op de tuberculine-eiwitten. De grootte van de rode zwelling van de huid is geen maat voor de ernst van de besmetting.
Onderzoek pleuravocht
Bij mensen met longtuberculose is vaak sprake van ophoping van vocht tussen longvlies en borstvlies. Dit wordt pleuravocht genoemd. Aftappen van pleuravocht kan helpen de kortademigheid te verminderen. Tevens kan het pleuravocht met behulp van een PCR-test worden onderzocht op de aanwezigheid van tuberkelbacillen.
Tuberculose is een besmettelijke ziekte. Artsen die bij iemand de diagnose tuberculose stellen moeten dit melden bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg.
Wat is de behandeling?
Tuberculose wordt behandeld met antibiotica. Meestal worden meerder antibiotica tegelijkertijd voorgeschreven. Veel gebruikte middelen zijn isoniazide, rifampicine (merknaam: Rifadin), pyrazinamide en ethambutol (merknaam: Myambutol).
Synoniemen
Synoniemen voor tuberculose zijn tuberculosis, tbc, tb; miliaire tuberculose wordt ook wel ‘ftisis’ genoemd.
Engelse vertaling
tuberculosis, phthisis