Bijgewerkt op 4 april 2023
Wat is torsade de pointes?
Torsade de pointes is een hartritmestoornis die leidt tot een versnelling van het hartritme. De aandoening veroorzaakt kenmerkende afwijkingen op het ECG (hartfilmpje). Hierbij zijn de zogenaamde QRS-complexen gedraaid ten opzichte van normaal. Dit wordt in het frans weergegeven met de term ‘torsade de pointes’. De aandoening werd voor het eerst beschreven in 1966 door de franse arts Dr François Dessertenne.
Hoe vaak komt het voor?
Er zijn geen exacte cijfers over het voorkomen van torsade de pointes in Nederland bij ons bekend. Wel is duidelijk dat vrouwen een grotere kans hebben op het krijgen van deze hartritmestoornis dan mannen. Waarom dat zo is is niet goed bekend.
Wat is de oorzaak?
Het menselijk hart trekt per minuut zo’n 60-80 keer samen. Dat gebeurt doordat de hartspiervezels waar het hart uit bestaat gecoördineerd samentrekken. Torsade de pointes ontstaat als de hartspiervezels er langer over doen om te herstellen van een samentrekking. Omdat deze herstelfase – ook wel ‘repolarisatie’ genoemd – zo lang duurt ontstaan er nieuwe, voortijdige prikkels die de hartspiervezels alweer aanzetten om samen te trekken. Zo kan een versnelling van de hartslag ontstaan. Artsen spreken van een tachycardie. Omdat dit zich in de hartkamers afspeelt wordt gesproken van een ventriculaire tachycardie. De verlengde repolarisatiefase is op het ECG zichtbaar als een verlengd QT-interval.
Sommige mensen hebben een erfelijke aanleg voor het krijgen van torsade de pointes. Bij hen is dus sprake van een aangeboren vorm van de aandoening. Bij anderen is de aandoening verworven. Meestal is de onderliggende oorzaak het gebruik van bepaalde geneesmiddelen of het hebben van een afwijking van de mineralen in het bloed (elektrolytstoornis). Voorbeelden van elektrolytstoornissen die kunnen leiden tot torsade de pointes zijn hypokaliëmie (te laag kalium gehalte in het bloed), hypomagnesiëmie (te laag magnesium gehalte in het bloed) en hypocalciëmie (te laag calcium gehalte in het bloed).
Verder zijn er een aantal risicofactoren voor het krijgen van torsade de pointes, waaronder ondervoeding, onderkoeling (hypothermie), hartfalen, een vergroot hart, langzame hartslag (bradycardie), aanwezigheid van een hartblock (AV-block), hypothyreoïdie (langzaam werkende schildklier) en overmatig alcoholgebruik. Ook mensen met een zogenaamd subarachnoïdaal hematoom, een bepaalde vorm van hersenbloeding, hebben een toegenomen kans op het krijgen van torsade de pointes.
Welke symptomen geeft het?
Torsade de pointes kan leiden tot verschillende klachten, waaronder duizeligheid, een licht gevoel in het hoofd, snelle hartslag, hartkloppingen, verlies van bewustzijn (flauwvallen). De klachten komen vaak in kortdurende aanvallen. Heel soms kan een aanval van torsade de pointes leiden tot plotseling overlijden.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose wordt gesteld op grond van de symptomen, de bevindingen bij lichamelijk onderzoek en de resultaten van elektrocardiografie (ECG).
Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek zal tijdens het optreden van een episode met torsade de pointes sprake zijn van een snelle hartslag. Soms zal de arts aanwijzingen vinden voor een toename van de grootte van het hart. Mensen met een vergroot hart hebben namelijk een toegenomen kans op het krijgen van torsade de pointes.
ECG (elektrocardiografie)
Op het ECG is een aanval van torsade de pointes zichtbaar als een verandering van het zogenaamde QRS-complex die per hartslag toeneemt, tot het moment dat de aanval over is. Het zogenaamde QT-interval is vaak verlengd.
Wat is de behandeling?
Een aanval van torsade de pointes is vaak kort van duur en gaat vanzelf weer over. Soms echter zal de aandoening langere tijd aanhouden. Dan is er een kleine kans dat de hartritmestoornis over gaat in een hartstilstand. De behandeling tijdens een aanval van torsade de pointes is erop gericht de hartslag te normaliseren. De meest doelgerichte behandeling daarvoor is elektrische conversie. Daarbij wordt een elektrische stroom door het hart gestuurd om de elektrische activiteit in het hart te ‘resetten’.
Naast het stoppen van een aanval is het doel om nieuwe aanvallen zo veel mogelijk te voorkomen. Hiervoor is het van belang om de onderliggende oorzaak te achterhalen en deze te behandelen. Zo kan het bijvoorbeeld nodig zijn om geneesmiddelen die het QT-interval verhogen te staken of te vervangen door alternatieve medicatie. Ook kan het nodig zijn om een onderliggende elektrolytstoornis (hypokaliëmie, hypomagnesiëmie, hypocalciëmie) te corrigeren. Als de aandoening wordt veroorzaakt door het lange QT-syndroom wordt vaak behandeld met een betablokker of mexiletine. Bij sommige patiënten zal worden overwogen om een pacemaker of ICD te implanteren.
Synoniemen
torsades des pointes
Engelse vertaling
torsade de pointes
Verder lezen / Referenties
- DM Roden, ‘Drug-induced prolongation of the QT-interval‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Drug therapy’ van The New England Journal of Medicine van 2004; 350: pagina’s 1013-1022.