Bijgewerkt op 8 januari 2024
Wat is het syndroom van Wernicke?
Het syndroom van Wernicke is een ernstige aandoening waarbij de hersenen zijn aangetast door een tekort aan vitamine B1 (thiamine).
Het syndroom van Wernicke is genoemd naar de duitse zenuwarts Dr Carl Wernicke (1848-1905). Hij beschreef de aandoening als eerste in 1881. In zijn beschrijving noemt hij de aandoening ‘Polioencephalopathia haemorrhagica superior‘.
Een andere naam voor het Wernicke-syndroom is ‘ziekte van Wernicke’. De medische naam voor de aandoening is ‘Wernicke-encefalopathie‘ of ‘encefalopathie van Wernicke’.
Wat is de oorzaak?
Het syndroom van Wernicke wordt veroorzaakt door een tekort aan vitamine B1 in het lichaam. Artsen spreken bij vitamine B1-tekort over ‘thiamine-deficiëntie’. Een tekort aan vitamine B1 komt vooral voor bij mensen met alcoholverslaving. Daarnaast kan het ook voorkomen bij mensen die door aanhoudend overgeven ondervoed raken, zoals bijvoorbeeld bij hyperemesis gravidarum. Dat is een vorm van ernstige zwangerschapsmisselijkheid.
Welke symptomen geeft het?
Mensen met het syndroom van Wernicke kunnen de volgende symptomen en verschijnselen hebben:
- verminderd bewustzijn
- uitval van de zesde hersenzenuw (nervus abducens)
- dit leidt tot aantasting van de oogspieren, met als gevolg dubbelzien
- nystagmus (snelle trekkende bewegingen van het oog)
- ataxie
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose wordt gesteld op grond van de klachten, bevindingen bij lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek en beeldvormend onderzoek.
Wat is de behandeling?
Het syndroom van Wernicke wordt behandeld door vitamine B1 (thiamine) toe te dienen. Dat gebeurt bij voorkeur door vitamine B1 via een infuus direct in de bloedbaan toe te dienen. Hiervoor is over het algemeen opname in een ziekenhuis noodzakelijk. De behandeling zal vaak plaatsvinden door een internist in overleg met een neuroloog.
Naast vitamine B1 worden vaak nog andere vitamines toegevoegd. Reden daarvoor is dat vaak ook tekorten aan andere vitamines bestaan.
Bij een verhoogd risico op het syndroom van Wernicke wordt geadviseerd ook te behandelen met thiamine.
Wat is het beloop?
Het syndroom van Wernicke is een ernstige aandoening die zonder behandeling dodelijk kan verlopen. Gelukkig is goede behandeling beschikbaar in de vorm van toediening van vitamine B1. Met tijdige en adequate behandeling is de prognose goed.
Als niet snel wordt behandeld kunnen de afwijkingen in de hersenen voortschrijden. Dan kan het ziektebeeld zich verder uitbreiden met wat het syndroom van Korsakoff wordt genoemd. Hierbij treden geheugen- en oriëntatiestoornissen op, soms met soms confabulaties. In dat geval wordt ook gesproken van het syndroom van Wernicke-Korsakoff.
Engelse vertaling
Wernicke encephalopathy
Duitse vertaling
ICD10-code
E51.2
Verder lezen / Referenties
- DJ Brinkman, JK Bekema, MA Kuijvenhoven, JW Wijnia, MJHJ Dekker en MA van Agtmael, ‘Thiamine bij een alcoholstoornis en Wernicke-encefalopathie‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Stand van zaken’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2017; 161: D931.
- C Wernicke, ‘Die acute, hämorrhagische Poliencephalitis superior’, gepubliceerd in: Carl Wernicke: Lehrbuch der Gehirnkrankheiten für Aerzte und Studierende. Band 2. Verlag von Theodor Fischer, Berlin 1881, pagina’s 229–242.
Synoniemen
Andere namen voor het syndroom van Wernicke zijn Wernicke-syndroom, ziekte van Wernicke, Wernicke encefalopathie, encefalopathie van Wernicke, pseudoencephalitis haemorrhagica superior en polioencephalitis haemorrhagica superior.