Bijgewerkt op 8 augustus 2022
Wat is het syndroom van Korsakov?
Het syndroom van Korsakov – ook gespeld als syndroom van Korsakoff – is een ernstige aandoening van de hersenen waarbij vooral het geheugen is aangetast. De aandoening wordt meestal veroorzaakt door een tekort aan vitamine B1. Dat komt vooral voor bij mensen met een alcoholverslaving.
Het Korsakov syndroom is genoemd naar de russische zenuwarts Dr Sergei Korsakov. Hij beschreef de aandoening als eerste.
Het Korsakov-syndroom kan samengaan met het syndroom van Wernicke. In dat geval wordt gesproken van het syndroom van Wernicke-Korsakov of syndroom van Wernicke-Korsakoff.
Wat is de oorzaak?
Het Korsakov-syndroom kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan het ontstaan door een hersenbloeding, een herseninfarct of een hersentumor. De meest voorkomende oorzaak is echter aantasting van de hersenen door vitamine B1-tekort (thiamine deficiëntie). Een dergelijk vitaminetekort komt voornamelijk voor bij alcoholisten. Zij krijgen een tekort aan vitamine B1 doordat ze zich vaak slecht voeden. Daarnaast belemmert de alcohol opname van vitamine B1 in de darm. Een vitamine B1-tekort kan ook ontstaan door ondervoeding. Daarom kunnen ook mensen met anorexia nervosa het Korsakov-syndroom krijgen.
Vitamine B1 (thiamine) speelt een belangrijke rol bij de stofwisseling in bepaalde delen van de hersenen. Het gaat met name om de thalamus en de hypothalamus. Deze delen van de hersenen spelen een rol bij emoties en herinneringen. Een tekort aan vitamine B1 in de hersenen leidt tot aantasting van met name deze delen van de hersenen.
Op grond van de oorzaak wordt onderscheid gemaakt tussen:
- alcoholisch Korsakov-syndroom
- niet-alcoholisch Korsakov-syndroom
Welke symptomen geeft het?
De meest voorkomende symptomen bij mensen met het Korsakov syndroom zijn:
- Vergeetachtigheid;
- moeite met het inprenten van nieuwe dingen;
- vergeten van dingen uit het verleden;
- leidt vaak tot confabuleren;
- Lusteloosheid;
- Emotieloos.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Meestal kan de diagnose worden gesteld op grond van de voorgeschiedenis en de klachten van de patiënt. Bevindingen bij lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek en beeldvormend onderzoek kunnen helpen bij het stellen van de diagnose.
Bloedonderzoek
Bij bloedonderzoek is het vitamine B1 gehalte meestal verlaagd. Verder kunnen bepaalde leverwaarden verhoogd zijn door aantasting van de lever door alcohol.
Beeldvormend onderzoek
Op een CT-scan van de hersenen zijn meestal duidelijke afwijkingen zichtbaar. Er is sprake van atrofie van de hersenen, vaak in het voorste deel van de hersenen.
Wat is de behandeling?
Naast alcoholonthouding en gezonde voeding worden mensen met het Korsakov-syndroom behandeld met thiamine (vitamine B1). Om snel voldoende thiamine in bloed en hersenen te krijgen wordt het per injectie of infuus toegediend. Later kan worden overgegaan op thiamine tabletten. Naarmate de hersenen verder zijn aangetast zal het herstel langer duren en minder volledig zijn.
Synoniemen
Andere namen voor het syndroom van Korsakov zijn Korsakov syndroom, ziekte van Korsakov, syndroom van Korsakoff en Korsakoff syndroom.