Bijgewerkt op 7 december 2022
Wat is stress gastritis?
Stress gastritis is ontsteking van het maagslijmvlies die voorkomt bij ernstige ziekte of verwonding. Ziekte of verwonding veroorzaakt lichamelijke stress. Door deze stress raakt het maagslijmvlies aangetast. Hierdoor biedt het maagslijmvlies minder goed bescherming tegen het maagzuur. Het maagslijmvlies raakt vervolgens beschadigd door de inwerking van het maagzuur. Deze beschadiging leidt tot een ontstekingsreactie van het maagslijmvlies, oftewel ‘gastritis’. Stress gastritis is een vorm van erosieve gastritis.
Een andere naam voor stress-gastritis is ‘stress-geïnduceerde gastritis’.
Hoe vaak komt het voor? Bij wie?
Er zijn geen exacte cijfers over het voorkomen van stress gastritis. De aandoening komt vooral voor bij mensen die ernstig ziek zijn of een ernstige verwonding hebben opgelopen. De aandoening komt relatief vaak voor bij ouderen omdat zij minder weerstand hebben tegen dergelijke stress.
Wat is de oorzaak?
Stress gastritis kan ontstaan als het lichaam door ernstige ziekten of verwondingen lichamelijke stress ondervindt. Dat kan voorkomen in de volgende gevallen:
- Zwaar lichamelijk letsel, bijvoorbeeld door verkeersongeval of een val van grote hoogte;
- Uitgebreide operaties, waarbij chirurgen langere tijd opereren en grote operatiewonden achterlaten;
- Verbranding, waarbij grote derde-graads brandwonden op een relatief groot deel van de huid zijn opgetreden;
- Ernstige infecties, waaronder infectie van het bloed (sepsis);
- Verwondingen aan het hoofd en/of de hersenen, waarbij een toename van de hersendruk optreedt;
- Ernstige ziekte die tot aantasting van de werking van organen leidt (multi-orgaanfalen).
Bij stress-gastritis is het maagslijmvlies aangetast. Hierdoor is het slijmvlies niet goed in staat om voldoende maagslijm af te scheiden. Het maagslijmvlies kan daardoor onvoldoende bescherming bieden tegen het maagzuur. Het maagzuur kan zo het maagslijmvlies beschadigen. Door de beschadiging van het maagslijmvlies ontstaat een ontstekingsreactie in het maagslijmvlies. Het gevolg is een maagontsteking (gastritis). Stress gastritis is een vorm van erosieve gastritis.
Verschillende mechanismen kunnen bijdragen aan het ontstaan van stress-gastritis. Zo kan toename van de uitscheiding van acetylcholine en histamine leiden tot uitscheiding van meer maagzuur. Ook kan door de stress de doorbloeding van de maag afnemen waardoor het maagslijmvlies langzaam dunner wordt en minder weerstand biedt tegen het maagzuur.
Symptomen en complicaties
Net als bij andere vormen van maagontsteking kunnen symptomen ontstaan als buikpijn, opgeblazen gevoel, misselijkheid en overmatig boeren. De buikpijn zit meestal midden in de bovenbuik. Mensen met stress gastritis zijn echter niet altijd in staat om hun klachten te uiten. Dat is bijvoorbeeld het geval als iemand opgenomen is op de intensive care afdeling en kunstmatig wordt beademd.
Stress gastritis kan ook leiden tot complicaties, zoals bijvoorbeeld een maagzweer of een zweer van de dunne darm. In dat geval wordt wel gesproken van een ‘stressulcus’. Een dergelijk stressulcus kan weer gaan bloeden. Dat kan leiden tot bloedbraken (hematemesis) en/of zwarte ontlasting (melena).
In zeldzame gevallen kan stress gastritis tot zoveel bloedverlies leiden dat iemand in shock raakt.
Wat is de behandeling?
De behandeling is erop gericht om de onderliggende ziekte of verwonding te verhelpen. Daarmee zal de stress-gastritis vanzelf verdwijnen.
Geneesmiddelen
Zolang de stress-gastritis aanwezig is zullen vaak maagbeschermende middelen worden gegeven. Meestal zijn dit protonpompremmers, zoals bijvoorbeeld omeprazol, lansoprazol en pantoprazol. Ook worden H2-antagonisten, zoals cimetidine, ranitidine of famotidine gebruikt.
Behandelen complicaties
Wanneer complicaties optreden zullen deze moeten worden behandeld. Zo kunnen bij het ontstaan van ijzergebreksanemie ijzertabletten worden voorgeschreven. Bij ernstig bloedverlies kan een bloedtransfusie nodig zijn. In dat geval zal meestal ook een kijkonderzoek van de maag worden gedaan om te beoordelen of de bloeding met behulp van cauterisatie gestopt kan worden. In zeldzame gevallen kan het nodig zijn om de bloeding middels een operatie te stoppen.
Een andere complicatie die kan voorkomen is een maagperforatie. Vanwege de kans op het ontstaan van buikvliesontsteking (peritonitis) zal een maagperforatie snel behandeld moeten worden.
Voorkomen van stress gastritis
Ernstig zieke of gewonde patiënten krijgen vaak maagzuurremmende middelen om het ontstaan van stress-gastritis en/of stressulcus tegen te gaan. De eerder genoemde protonpompremmers en H2-antagonisten worden hiervoor gebruikt.
Wat is de oorzaak?
Stress kan leiden tot een verandering van de zuurgraad in de maag. Dit komt doordat stress de uitscheiding van acetylcholine en histamine stimuleert. Deze stofjes bevorderen de aanmaak en uitscheiding van maagzuur in het maagslijmvlies. De toename van het maagzuur kan ontsteking van het maagslijmvlies (gastritis) veroorzaken.
Andere talen
Engelse vertaling
stress-induced gastritis
Duitse vertaling
Stress-induzierte Gastritis, Stress-Gastritis, Streßgastritis
Synoniemen
Andere namen voor stress gastritis zijn ‘maagontsteking door stress’, ‘stress-geïnduceerde gastritis’, en ‘nerveuze gastritis’.
Referenties / Verder lezen
- Rishi Megha & Peter P. Lopez, ‘Stress-Induced Gastritis‘, online publicatie.