Bijgewerkt op 13 december 2023
Wat zijn slokdarmspataderen?
Slokdarmspataderen zijn verwijdingen van de aderen van de slokdarm. Slokdarmspataderen geven zelf geen klachten. Het gevaar is echter dat ze barsten. Dat kan een levensbedreigende bloeding geven. Daarom is snelle herkenning en behandeling van groot belang.
Dit artikel gaat over oorzaak, symptomen, diagnose en behandeling van slokdarmspataderen.
De medische naam voor slokdarmspataderen is ‘slokdarmvarices’ of ‘oesofagusvarices’. ‘Varices’ is de wetenschappelijke naam voor spataderen, en ‘oesofagus’ is de wetenschappelijke naam voor de slokdarm.
Hoe ontstaan ze?
Slokdarmspataderen ontstaan ten gevolge van een verhoogde druk in het zogenaamde ‘portale vaatbed’. Dat zijn bloedvaten die bloed afvoeren vanuit de darmen naar de lever. De bloedvaten in de slokdarm staan in verbinding met deze bloedvaten. Door de verhoging van de bloeddruk gaan de bloedvaten in de slokdarm uitzetten en ontstaan spataderen in de slokdarm.
Portale hypertensie
Verhoging van de bloeddruk in de bloedvaten die van de darm naar de lever lopen wordt ‘portale hypertensie‘ genoemd. Slokdarmspataderen ontstaan dus door portale hypertensie.
Verschillende aandoeningen kunnen leiden tot portale hypertensie, zoals bijvoorbeeld:
- levercirrose;
- trombose van de leverader (syndroom van Budd-Chiari);
- trombose van de poortader (vena porta trombose);
- beknelling van de poortader door een omliggend gezwel.
Door de verhoogde druk in de poortader zal bloed moeilijker via de poortader richting het hart kunnen stromen. Het bloed zoekt daarom een andere weg. Zo kan het onder andere via de vena azygos en de vena hemiazygos naar de bovenste holle ader (vena cava superior) stromen. Zijtakjes van dit traject zijn de aders die onder het slijmvlies van de maag en de slokdarm lopen. Door de toegenomen bloedstroom zal de druk in deze venen (aders) toenemen. Hierdoor kunnen ze zwellen en spataderen vormen.
Symptomen slokdarmspataderen
Slokdarmvarices geven op zich niet of nauwelijks klachten. Er ontstaat pas een probleem wanneer er een bloeding ontstaat uit de varices. In dat geval zal de patiënt bloed braken. Het ontstaan van een bloeding kan in de hand worden gewerkt doordat beschadiging van de wand van de slokdarmvarices optreedt, bijvoorbeeld door terugvloeien (reflux) van zure maaginhoud.
Daarnaast kunnen klachten van het onderliggende ziektebeeld, namelijk de portale hypertensie, aanwezig zijn.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Hoewel de aandoening niet of nauwelijks klachten geeft zijn er verschillende manieren waarop de arts op het spoor kan komen van de juiste diagnose. Dat kan met lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek en beeldvormend onderzoek. De diagnose zal uiteindelijk worden bevestigd door middel van kijkonderzoek van de slokdarm.
Bloedonderzoek
Bij bloedonderzoek kunnen afwijkingen worden gevonden die worden veroorzaakt door de onderliggende aandoening. Zo kan de arts bijvoorbeeld op het spoor komen van een aandoening van de lever.
Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek zal de arts beoordelen of de lever vergroot of verhard is. Dit kan wijzen op levercirrose. Soms is ook de milt vergroot. Dit wordt ‘splenomegalie’ genoemd.
Beeldvormend onderzoek
Een röntgenfoto van de slokdarm met contrastmiddel laat verscheidene hobbelige uitsparingen onder in de slokdarmwand zien. Radiologen spreken wel van een ‘parelsnoer aspect’.
Kijkonderzoek van de slokdarm (oesofagoscopie)
Het bestaan van slokdarmvarices kan worden bevestigd door een kijkonderzoek. Dit wordt endoscopie van de slokdarm (oesofagoscopie) genoemd. Hierbij zijn dikke, kronkelig verlopende aders onder in de slokdarm zichtbaar. Dit kijkonderzoek van de slokdarm wordt uitgevoerd door een gastro-enteroloog (maag-darm-lever-arts). Deze laat de patiënt een slangetje doorslikken. Via het slangetje kan de arts in de slokdarm kijken. De spataders zijn zichtbaar als blauwpaarse verdikkingen in de onderste helft van de slokdarm.
Wat is de behandeling?
In geval van bloeding uit de slokdarmspataderen is onmiddelijke behandeling nodig, aangezien een enorm bloedverlies kan optreden.
Stelpen bloeding
Het stoppen van een bloeding uit slokdarmspataderen wordt gedaan door een gastro-enteroloog. Er zijn verschillende maatregelen die de gastro-enteroloog kan nemen om de bloeding tegen te gaan. Toediening van vasopressine kan helpen de bloedtoevoer te verminderen. Door een speciale buis in te brengen in de slokdarm kan de gebarsten slokdarmspatader dichtgedrukt worden. Ten slotte kan de slokdarmspatader zelf afgesloten worden. Dit laatste wordt ‘scleroseren’ genoemd.
Nadat de bloeding gestopt is zal worden beoordeeld hoe de onderliggende aandoening kan worden behandeld. Het doel is om de portale hypertensie op te heffen. Als deze blijft bestaan is de kans groot dat opnieuw een bloeding uit een slokdarmspatader op zal treden.
Opheffen portale hypertensie
Het opheffen van een verhoogde bloeddruk in de poortader gebeurt vaak met een operatie. Tijdens de operatie wordt een zogenaamde ‘shunt’ aangelegd. Met een shunt wordt de bloedsomloop omgeleid. Zo kunnen gebieden waar de doorbloeding belemmerd is (met als gevolg bloeddrukverhoging) worden omzeild.
De volgende shunts kunnen worden aangelegd om portale hypertensie tegen te gaan:
- portocavale shunt – aanleggen van een shunt tussen de poortader (vena porta) en de onderste holle ader (vena cava inferior);
- splenorenale shunt – aanleggen van een shunt tussen de miltader (vena lienalis) en de nierader (vena renalis);
- mesentericocavale shunt – aanleggen van een shunt tussen de holle ader (vena cava) en de darmader (vena mesenterica).
Beloop en prognose
Het beloop van slokdarmvarices hangt af van het optreden van een bloeding. Een slokdarmvaricesbloeding kan dodelijk zijn. Met name bij patiënten die slokdarmvarices hebben ten gevolge van leverziekte kan een bloeding ernstig zijn omdat deze patiënten tevens vaak een stollingsstoornis hebben omdat de lever onvoldoende stollingseiwitten aanmaakt. Dit zijn vaak patiënten met levercirrose ten gevolge van overmatig alcoholgebruik.
Synoniemen
Andere namen voor slokdarmspataderen zijn slokdarmspataders, spataderen in de slokdarm, slokdarmvarices, oesofagusvarices, en oesofagusspataders.
Engelse vertaling
esophageal varices (Amerikaans), oesophageal varices (Engels)