Bijgewerkt op 28 januari 2025 door Simpto.nl
Wat is een slaapstoornis?
Een slaapstoornis is een aandoening die de kwaliteit, duur of timing van de slaap verstoort, waardoor het dagelijkse functioneren en de gezondheid negatief worden beïnvloed. Mensen met een slaapstoornis kunnen moeite hebben met inslapen, doorslapen of voelen zich ondanks voldoende slaap niet uitgerust. Ook kan het zijn dat zich tijdens de slaap abnormale verschijnselen voordoen, zoals slaapwandelen, praten in de slaap, nachtmerries, of tandenknarsen.
Welke slaapstoornissen zijn er?
Er zijn verschillende soorten slaapstoornissen, waaronder:
- Circadiane ritmestoornissen: Problemen met de interne biologische klok, zoals jetlag of ploegendienststoornis.
- Exploding head syndrome: Waarnemen van harde geluiden / explosie tijdens het inslapen of ontwaken.
- Hypersomnie: Meer slapen dan normaal.
- Insomnie: Moeite met in- of doorslapen, vaak gepaard met vermoeidheid overdag.
- Narcolepsie: Een neurologische aandoening die overmatige slaperigheid overdag veroorzaakt.
- Parasomnieën: Ongewone gedragingen tijdens de slaap, zoals slaapwandelen, nachtmerries of tandenknarsen.
- periodic limb movement disorder – Bewegingen van vooral de benen tijdens de slaap.
- REM-slaap gedragsstoornis: Levendige dromen met schreeuwen en heftige bewegingen tijdens de slaap.
- Pavor nocturnus: Plotseling optreden van angstaanvallen gedurende de nacht.
- Rusteloze benen syndroom (RLS): Een oncontroleerbare drang om de benen te bewegen, vaak ’s avonds of ’s nachts.
- Slaapapneu: Een aandoening waarbij de ademhaling tijdens de slaap herhaaldelijk stopt en start.
Daarnaast zijn er ook slaapproblemen die voorkomen ten gevolge van psychische aandoeningen, zoals depressiviteit, psychose of bipolaire stoornis. Ook niet-psychische aandoeningen kunnen leiden tot slaapproblemen, zoals bijvoorbeeld een te snel werkende schildklier (hyperthyreoidie). Kijk voor een uitgebreid overzicht van oorzaken van slapeloosheid op de webpagina over slapeloosheid.
Hoe vaak komen slaapstoornissen voor?
Slaapstoornissen komen wereldwijd veel voor. Geschat wordt dat ongeveer 30% van de volwassenen symptomen van slapeloosheid ervaart, terwijl 10% aan chronische insomnie lijdt. Slaapapneu treft ongeveer 4% van de mannen en 2% van de vrouwen, maar veel gevallen blijven ongediagnosticeerd. Narcolepsie komt minder vaak voor, met een prevalentie van ongeveer 0,02-0,05% van de bevolking. Rusteloze benen syndroom (‘restless legs’) komt bij ongeveer 5-10% van de volwassenen voor.
Wat is de oorzaak?
De oorzaken van slaapstoornissen zijn divers en kunnen variëren van fysieke en psychologische factoren tot omgevings- en levensstijlelementen. Enkele veelvoorkomende oorzaken zijn:
- Circadiane ritmestoornissen: Onregelmatige slaapschema’s, zoals bij ploegendienst.
- Hypersomnie: tekst volgt.
- Insomnie: Stress, angst, depressie, slechte slaapgewoonten of medicatie.
- Narcolepsie: Een tekort aan hypocretine, een chemische stof in de hersenen die slaap-waakcycli reguleert.
- RLS: Mogelijk veroorzaakt door een ijzertekort of genetische factoren.
- Slaapapneu: Overgewicht, anatomische afwijkingen in de keel of genetische aanleg.
Welke symptomen geven slaapstoornissen?
De symptomen variëren afhankelijk van de specifieke aandoening, maar enkele veelvoorkomende klachten zijn:
- Moeite met inslapen of doorslapen.
- Overmatige slaperigheid overdag.
- Snurken, naar adem happen of stoppen met ademen tijdens de slaap.
- Onrustige bewegingen van de ledematen.
- Nachtmerries of ongewoon gedrag tijdens de slaap.
- Moeite met concentreren, prikkelbaarheid of stemmingswisselingen door slaaptekort.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Een slaapstoornis wordt doorgaans gediagnosticeerd door een arts of een specialist in slaapgeneeskunde. De diagnose begint met een uitgebreide anamnese, waarbij de arts vragen stelt over slaappatronen, symptomen en medische geschiedenis. Vaak wordt een slaapdagboek bijgehouden om een beter beeld te krijgen. In sommige gevallen kan een slaaponderzoek (polysomnografie) nodig zijn. Dit gebeurt meestal in een slaapcentrum, waar verschillende lichaamsfuncties tijdens de slaap worden gemeten, zoals hersenactiviteit, ademhaling en hartslag.
Wat is de behandeling?
De behandeling van een slaapstoornis hangt af van de specifieke aandoening en de onderliggende oorzaken. Mogelijke behandelingen zijn:
Gedrags- en cognitieve therapie
- Voor insomnie is cognitieve gedragstherapie (CGT-I) een bewezen effectieve aanpak. Hierbij worden negatieve gedachten en gedragingen rond slaap aangepakt.
Medicatie
- Slaappillen kunnen tijdelijk worden voorgeschreven voor insomnie.
- Bij slaapapneu kan medicatie of een CPAP-apparaat (Continuous Positive Airway Pressure) helpen.
- RLS kan worden behandeld met ijzersupplementen of specifieke medicijnen.
Leefstijlveranderingen
- Regelmatige slaaptijden aanhouden.
- Vermijden van cafeïne en alcohol vlak voor het slapengaan.
- Creëren van een rustgevende slaapomgeving.
Specifieke interventies
- Bij slaapapneu kan een CPAP-apparaat of een operatie nodig zijn.
- Narcolepsie wordt behandeld met stimulerende middelen of medicijnen die de slaap-waakcyclus reguleren.
Synoniemen
somnopathie, slaapziekte
Niet gevonden wat je zocht?
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Reacties worden niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.