Bijgewerkt op 5 februari 2023
Wat is een schwannoom?
Een schwannoom is een goedaardig gezwel dat ontstaat vanuit de schede van een zenuw. Het wordt daarom ook wel zenuwschedetumor genoemd. De tumor ontstaat uit zogenaamde ‘cellen van Schwann‘. Schwann-cellen zijn cellen die rondom de uitlopers van zenuwcellen (axonen) liggen. Ze vormen de zenuwschede. De zenuwschede is een isolatielaag die ervoor zorgt dat elektrische zenuwprikkels door de axonen worden geleid. Een andere naam voor deze tumor is ‘neurinoom’.
Dit artikel gaat over oorzaak, symptomen, diagnostiek en behandeling van schwannomen.
Waar komen ze voor?
Schwannomen kunnen in principe in alle zenuwen van het menselijk lichaam ontstaan. Vaak betreft het de zenuwen in het hoofd-hals gebied of een zenuw in de ledematen. Ze kunnen echter ook in zenuwen van de huid, hersenzenuwen en zenuwen die uit het ruggenmerg treden voorkomen. In zeldzame gevallen treden ze in het ruggenmerg zelf op. In dat geval wordt gesproken van een spinaal of (intra)medullair schwannoom.
Voorbeelden van zenuwen waarin de aandoening kan ontstaan zijn aangegeven in de tabel hieronder.
| aangetaste zenuw | aandoening |
| evenwichtszenuw (nervus vestibularis) | acousticusneurinoom (vestibulair schwannoom) |
| nervus medianus | schwannoom van de N. medianus |
| nervus tibialis | popliteaal schwannoom |
| nervus trigeminus (vijfde hersenzenuw) | trigeminusneurinoom |
| ruggenmerg | (intra)medullair schwannoom |
Schwannoom van het ruggenmerg
Een schwannoom van het ruggenmerg komt in bijna tweederde van de gevallen voor in het bovenste deel (cervicale deel) van het ruggenmerg. In ongeveer een kwart van de gevallen bevindt het zich in het middelste (thoracale) deel van het ruggenmerg. En in ongeveer 10% van de gevallen in het onderste deel van het ruggenmerg. De aandoening komt ongeveer drie keer vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
Bij wie komt het voor?
Schwannomen kunnen in principe op elke leeftijd optreden. Ze komen echter het meest voor bij mensen in de leeftijdsgroep van 30-60 jaar.
Welke symptomen geeft het?
Schwannomen die vlak onder de huid liggen zijn vaak voelbaar als een bultje. Soms geven ze klachten als een tintelend of prikkelend gevoel in het verloop van de zenuw. Zo kan een schwannoom van de nervus medianus tintelingen in de duim, wijsvinger en middelvinger veroorzaken. Schwannomen van zenuwwortels die uit het ruggenmerg treden kunnen uitstralende klachten geven in de zenuwen die hieruit ontspringen. Acousticusneurinomen geven klachten als duizeligheid, oorsuizen en slecht horen.
Wat is de oorzaak?
Het is niet altijd duidelijk waarom iemand een schwannoom krijgt. Soms is er sprake van een erfelijke aanleg, zoals bijvoorbeeld bij mensen met neurofibramotose. Een zeer zeldzame aandoening waarbij een erfelijke aanleg aanwezig is voor het krijgen van schwannomen wordt schwannomatose genoemd. Verder is de kans op het krijgen van een schwannoom verhoogd bij mensen die in het verleden bestraling (radiotherapie) hebben gehad.
Wat is de behandeling?
In eerste instantie zal de behandelend arts beoordelen of het schwannoom kan worden verwijderd met een operatie. Als dat niet mogelijk is kan bestraling (radiotherapie) worden toegepast.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose wordt gesteld op grond van de klachten, de bevindingen bij lichamelijk onderzoek, en aanvullend onderzoek. Aanvullend onderzoek kan bestaan uit beeldvormend onderzoek, bijvoorbeeld MRI-scan. Op een MRI-scan is meestal een scherp begrensd gezwel zichtbaar, soms met cysten.
De diagnose wordt bevestigd met behulp van weefselonderzoek. Dat gebeurt meestal pas nadat het gezwel met een operatie is verwijderd.
Beloop en prognose
Deze tumor groeit langzaam en is goedaardig. Dat betekent dat het gezwel niet de neiging heeft om uit te breiden in de omgevende weefsels, of om uit te zaaien naar afgelegen weefsels of organen. In minder dan 1% van de gevallen zal een schwannoom kwaadaardig worden. Dan ontstaat een zogenaamd neurofibrosarcoom.
Engelse vertaling
schwannoma, neurinoma, neurilemmoma
Duitse vertaling
Schwannom, Neurinom, Neurilemmom
Verder lezen / Referenties
- N van der Sluis, H Schoemaker en CM Mouës-Vink, ‘Een vrouw met tintelingen in de hand‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Diagnose in Beeld’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 4 oktober 2019; 163(40): pagina 27.
- E Komurcu, U Hatay Golge, B Kaymaz en N Erdogan, ‘Popliteal schwannoma mimicking baker cyst: an unusual case‘, gepubliceerd in de Journal of Surgical Case Reports van augustus 2013.
- JON Fernández, AM Sosa, BC DÃaz ea, ‘Cervical Intramedullary Schwannoma: Case Report and Review of the Literature‘, gepubliceerd in Case Reports in Neurolology van januari-april 2018 10(1): pagina’s 18–24.