Bijgewerkt op 14 december 2023
Wat is invasieve aspergillose?
Invasieve aspergillose is een zeldzame aandoening waarbij de Aspergillus schimmel een ernstige infectie veroorzaakt, meestal in de longen maar soms ook elders in het lichaam.
Bij wie komt het voor?
Invasieve aspergillose komt meestal voor bij mensen met een verminderde weerstand, bijvoorbeeld door chemotherapie, AIDS of gebruik van afweeronderdrukkende medicijnen na een orgaantransplantatie of een beenmergtransplantatie.
Welke symptomen geeft het?
De volgende klachten kunnen voorkomen:
- koorts
- zich ziek voelen
- gewichtsverlies
- hoesten
- kortademigheid
De klachten van invasieve aspergillose hangen verder af van de plaats van de ontsteking in het lichaam. Bij invasieve aspergillose van de longen komen de volgende klachten vaak voor:
- hoesten
- pijn op of in de borst
- bloedbraken
Als de infectie voorkomt in de bovenste luchtwegen kunnen de volgende klachten optreden:
- bloedneus
- gezichtspijn
- zwelling rond de ogen
Soms kan invasieve aspergillose in de bovenste luchtwegen leiden tot destructie van het gehemelte.
Invasieve aspergillose van de huid geeft zweren. Ten slotte kan invasieve aspergillose van het centrale zenuwstelsel leiden tot allerlei neurologische klachten.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Beeldvormend onderzoek
- rontgenonderzoek van de borst – bij invasieve aspergillose van de longen kunnen hierop verschillende afwijkingen zichtbaar zijn.
- kweek van BAL-vocht – als hierbij Aspergillus-schimmel wordt aangetroffen kan dat een aanwijzing zijn voor een Aspergillus-infectie, zeker als dit bij herhaling het geval is. Het kan echter ook voorkomen dat iemand Aspergillus-schimmel bij zich draagt zonder dat dat de oorzaak is van de infectie. Aspergillus komt immers bij veel mensen voor in de luchtwegen, zonder dat ze daar ziek van worden.
- CT-scan – bij invasieve aspergillose van de longen kunnen hierop verschillende afwijkingen zichtbaar zijn.
- microscopisch onderzoek – soms kunnen de schimmeldraden van Aspergillus worden gezien in ontstoken weefsel dat is afgenomen bij de patiënt.
- overige testen – testen voor het aantonen van Aspergillus-antigenen (het zogenaamde galactomannan), en voor het aantonen van DNA van Aspergillus met behulp van de zogenaamde polymerasekettingreactie (PCR).
Wat is de behandeling?
Bij invasieve aspergillose is het van belang om zo snel mogelijk te behandelen. Hoe sneller behandeld wordt, hoe gunstiger het beloop. Dit betekent dat al bij verdenking op het bestaan van invasieve aspergillose gestart moet worden met antischimmelmiddelen die gericht zijn tegen Aspergillus. Amfotericine B en itraconazol zijn antischimmelmiddelen die werkzaam zijn tegen Aspergillus. Een nieuw antischimmelmiddel tegen invasieve aspergillose is caspofungine (merknaam: Cancidas).
Amfotericine B
Amfotericine B is in verschillende vormen beschikbaar, namelijk als amfotericine B deoxycholinezuur (?) en in een bepaald soort vetdeeltjes. Amfotericine B deoxycholinezuur wordt gegeven in een dosering van 1-1,5 mg per kilogram lichaamsgewicht per dag. Tijdens behandeling met amfotericine B deoxycholinezuur moet door middel van bloedonderzoek de nierfunctie in de gaten gehouden worden. Het middel kan namelijk nierfalen veroorzaken. Amfotericine B in vetdeeltjes is speciaal geschikt voor mensen met nierfalen. De dosering is 5-8 mg per kilogram lichaamsgewicht per dag.
Itraconazol
Itraconazol wordt in eerste instantie middels een infuus direct in de bloedbaan toegediend. De begindosering is 600-800 mg per dag gedurende 3-4 dagen, en daarna 400 mg per dag. Als deze behandeling aanslaat kan in een later stadium worden overgegaan op behandeling met tabletten. Het voordeel van itraconazol is dat de behandeling door de meeste mensen goed verdragen wordt. Een nieuwer middel, voriconazol, wordt soms ook gebruikt voor de behandeling van invasieve aspergillose. De duur van de behandeling varieert van patiënt tot patiënt.
Caspofungine
Tekst volgt
Preventie van invasieve aspergillose
Voor mensen die een verhoogd risico hebben op het krijgen van invasieve aspergillose komt preventieve behandeling met itraconazol in aanmerking. Het gaat hier om mensen die een ernstige afweerstoornis hebben. Het is echter nog niet overtuigend aangetoond dat preventieve behandeling inderdaad helpt het ontstaan van invasieve aspergillose te voorkomen. Soms worden patiënten met ernstige afweerstoornissen op speciale kamers in het ziekenhuis opgenomen waarin zich luchtfilters bevinden die ervoor zorgen dat schimmels uit de lucht worden gehaald. Ook worden bepaalde voedingsmiddelen waarin zich schimmel zou kunnen bevinden verboden, en mogen geen planten op de kamer staan.
Engelse vertaling
invasive pulmonary aspergillosis, invasive aspergillosis