Scheurbuik

Bijgewerkt op 10 april 2023

Wat is scheurbuik?

Scheurbuik is een aandoening die ontstaat door een tekort aan vitamine C.

Hoe vaak komt ‘t voor?

Vroeger kwam scheurbuik vaak voor bij schepelingen die lange tijd onderweg waren zonder vers voedsel.

Tegenwoordig komt scheurbuik minder voor, maar toch wordt een tekort aan vitamine C jaarlijks in Nederland bij ruim duizend mensen vastgesteld.

Bij wie?

De kans op het oplopen van een vitamine C-tekort is verhoogd bij mensen die slecht eten of een eenzijdig voedingspatroon hebben waarin weinig vers fruit wordt gegeten.

Scheurbuik komt iets vaker voor bij met een verstandelijke beperking, alcoholverslaving, alleenstaanden en mensen die behandeld worden met nierdialyse.

Ook mensen bij wie voedingsmiddelen niet goed worden opgenomen in de darmen – ‘malabsorptie’ genoemd – hebben vaker scheurbuik.

Wat is de oorzaak?

De aandoening wordt veroorzaakt door een tekort aan vitamine C. De oorzaak is meestal een tekort aan vitamine C in de voeding.

Ook onvoldoende opname van vitamine C in de darmen kan leiden tot een tekort. Dit wordt ‘malabsorptie’ genoemd en kan bij verschillende aandoeningen voorkomen.

Welke symptomen geeft ‘t?

De volgende klachten kunnen voorkomen (in afnemende frequentie):

  • bloedend tandvlees
  • gezwollen tandvlees
  • blauwe plekken
  • losse tanden of kiezen
  • droge huid
  • spiraalvormige haartjes
  • verharde huid
  • verharde huid
  • niet genezend wondje
  • moeheid
  • glimmend tandvlees
  • rode vlekken op het onderbeen
  • rode vlekken op het scheenbeen
  • kloofjes in de mondhoek
  • felrood tandvlees
  • rode plek op de onderarm
  • blauwpaarse plek op het onderbeen
  • blauwpaarse plek op het scheenbeen
  • blauwpaarse plek op de onderarm
  • diarree
  • blauwpaarse plek op de bil
  • aanhoudende diarree
  • verminderde weerstand
  • bleek gezicht
  • pijnlijke rode plekken op de onderbenen
  • rode vlekken op de billen
  • blauwpaarse plek op het bovenbeen
  • zwarte verkleuringen aan de benen
  • blauwpaarse plek op de bovenarm
  • rode vlekken op de bovenarm
  • rode vlekken op het bovenbeen
  • minder kracht
  • dikke voeten
  • dikke enkels
  • dikke knieën
  • brandend gevoel in de ogen
  • droge mond
  • droge tong
  • blauwpaarse plek op de hand
  • rode vlekken op de hand
  • snelle hartslag
  • dikke knie
  • pijnlijke rode plekken op de scheenbenen
  • bloedneus
  • depressief
  • huidbloeding
  • lage bloeddruk
  • lusteloos
  • rode puntjes op de oogleden
  • verandering vorm lichaamsbeharing
  • verdikte blauwe plekken (palpabele hematomen)
  • verkleuring van het tandvlees
  • zich zwak voelen
  • duizeligheid
  • koorts
  • minder bewegen
  • moeite met lopen
  • pijn aan de enkel
  • pijn aan de heup
  • pijn aan de knie
  • waggelend lopen

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Het vitamine C-gehalte in het bloed is verlaagd. De diagnose kan ook worden gesteld door een proefbehandeling met vitamine C te geven. Als de klachten dan snel verminderen is er hoogstwaarschijnlijk sprake geweest van scheurbuik.

Wat is de behandeling?

De behandeling is meer citrusvruchten (sinaasappels, grapefruit, mandarijnen) eten om zo meer vitamine C binnen te krijgen. Daarnaast kan vitamine C ook in tabletvorm worden genomen.

scheurbuik behandeling met vitamine C tabletten
vitamine C tabletten

Beloop en prognose

Vroeger was scheurbuik een gevreesde ziekte waar mensen aan konden overlijden. Tegenwoordig kan de diagnose snel worden gesteld zodat direct kan worden behandeld.

Historie

In de 18de eeuw ontdekte de Schotse scheepsarts Dr James Lind dat scheurbuik genezen kon worden met citrusvruchten.

James Lind - ontdekker van scheurbuik
Dr James Lind (1716-1794)

Zo ontstond het idee dat citrusvruchten, zoals sinaasappels en citroenen, een stofje bevatten waar mensen met scheurbuik een tekort aan hebben.

Later werd dat stofje ‘ascorbinezuur‘ genoemd, wat afgeleid is van ‘a’ (tegen) en ‘scorb’ (scorbut of scheurbuik). Ascorbinezuur is de wetenschappelijke naam voor vitamine C.

Verder lezen / referenties

  • MR Snijders Blok, MSS Yo, MEM Rentinck, ‘Scheurbuik komt nog steeds voor‘, gepubliceerd in de rubriek ‘Klinische les’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 6 april 2023; 167(14): pagina’s 9-13.
  • M Michiels ea, ‘Bloedingen door vitamine C-deficiëntie – Scheurbuik in de 21e eeuw’ in ‘Casuïstiek’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2010; 154: A1638.
  • C van Tellingen, ‘Het scheepsjournaal van Ellerbeek: gezond verstand en serendipiteit bij de behandeling van scheurbuik’ in ‘Geschiedenis’ van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2010; 154: A1881.

Synoniemen

vitamine C-tekort, vitamine C-gebrek, scheurbuik, hypovitaminose C, scorbuut, ascorbinezuurdeficiëntie, ziekte van Moeller-Barlow, ziekte van Möller-Barlow, scorbutus infantum, scorbutus, tekort aan vitamine C, tekort vitamine C

Engelse term

scurvy

2 gedachten over “Scheurbuik”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven