Bijgewerkt op 27 januari 2025 door Simpto.nl
Wat is het restless legs syndroom?
Restless legs syndroom – of rusteloze benen syndroom – is een veel voorkomende aandoening die leidt tot een onbedwingbare neiging om de benen te bewegen. Vaak is sprake van een vervelend gevoel diep in het been dat vermindert door de benen te bewegen. Dit vervelende gevoel in de benen wordt vaak beschreven als tintelend gevoel of pijn. Dezelfde klachten komen soms ook in de armen voor. De klachten treden van ’s nachts op. Dit kan tot slapeloosheid leiden, en daardoor slaperigheid en lusteloosheid overdag.
Hoe vaak komt het voor?
Restless legs syndroom is een veel voorkomende aandoening. Over hoe vaak het precies voorkomt lopen de schattingen uiteen. Onderzoek uit Amerika wijst uit dat 2,7% van de bevolking regelmatig last heeft van rusteloze benen. De aandoening komt vooral voor bij volwassenen, maar kan ook op de kinderleeftijd voorkomen. Het komt bijna twee keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen.
Wat is de oorzaak?
Restless legs syndroom wordt waarschijnlijk veroorzaakt door veranderingen in het gehalte aan bepaalde signaalstofjes (neurotransmitters) in de hersenen. Dit kan worden veroorzaakt door een onderliggende aandoening (zie onder ‘risicofactoren’). Als dat het geval is wordt gesproken van secundair restless legs syndroom. Als geen onderliggende oorzaak kan worden aangewezen wordt gesproken van primair restless legs syndroom. Bij deze laatste vorm speelt erfelijke aanleg een belangrijke rol.
Erfelijke aanleg
Bij ruim 60% van de mensen met restless legs syndroom komt de aandoening in de familie voor. Dit duidt er op dat erfelijke aanleg een rol zou kunnen spelen. Er zijn verschillende stukjes DNA (‘genen’) ontdekt die dit bevestigen. Ze lijken een rol spelen bij het ontstaan van de aandoening. Deze genen staan in de tabel hieronder genoemd.
GENEN | LOKATIE IN HET DNA |
BTBD9 | chromosoom 6 |
MAP2K5 | chromosoom 15 |
MEIS1 | chromosoom 2 |
PTPRD | chromosoom 9 |
Hoe veranderingen in deze genen leiden tot restless legs syndroom is nog niet precies bekend. Waarschijnlijk spelen ze een rol bij de aanmaak van eiwitten die in de hersenen de afgifte van signaalstofjes (neurotransmitters) stimuleren of juist remmen. Het gaat dan vooral om de neurotransmitter dopamine.
Risicofactoren
De kans op het krijgen van restless legs syndroom is onder bepaalde omstandigheden verhoogd, waaronder:
- restless legs syndroom komt in de familie voor
- tekort aan ijzer in het bloed / ijzergebreksanemie, bijvoorbeeld door:
- bloeding in het maagdarmkanaal
- zwangerschap
- suikerziekte
- slaapapneu syndroom
- perifere neuropathie
- ziekte van Parkinson
- reumatoide artritis
- multiple sclerose
- coeliakie
- gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals bijvoorbeeld:
- bepaalde antipsychotica
- bepaalde antidepressiva
- bepaalde geneesmiddelen tegen misselijkheid (anti-emetica)
- bepaalde kalmerende middelen (antihistaminica)
- bepaalde calciumantagonisten
- slecht werkende nieren (nierfalen), vooral ook wanneer behandeld wordt met hemodialyse
- gebruik van alcoholische drank
- veel koffie drinken / inname van caffeine
- ernstig ziek zijn
- operatie
- stoppen met het regelmatig gebruiken van alcoholische drank
- stoppen met het gebruik van benzodiazepines
Welke symptomen geeft het?
De volgende klachten en ziekteverschijnselen kunnen voorkomen:
- vervelend gevoel in de benen (jeuk, kriebel, pijn, elektrische prikkels etc.) dat verdwijnt door de benen te bewegen; hierdoor ontstaat een:
- moeilijk te bedwingen drang om de benen te bewegen, vooral ’s nachts; dit leidt tot:
- slecht slapen, en daardoor:
- slaperigheid en lusteloosheid overdag
- slecht slapen, en daardoor:
- moeilijk te bedwingen drang om de benen te bewegen, vooral ’s nachts; dit leidt tot:
- soms komen dezelfde klachten in de arm(en) voor
- trillen van de benen (‘periodic limb movement disorder’)
De symptomen zijn vooral ’s avonds en/of ’s nachts aanwezig en verminderen door beweging.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Er is geen speciale test waarmee de diagnose restless legs syndroom kan worden gesteld. De diagnose wordt gesteld op grond van de symptomen, het eventueel voorkomen van de aandoening in de familie, en door andere oorzaken van rusteloze benen uit te sluiten.
Wat is de behandeling?
Als een onderliggende oorzaak voor de aandoening wordt gevonden is het van belang deze te behandelen. Vaak zullen de klachten daarmee verdwijnen. Voor de rest bestaat de behandeling uit leefstijlaanpassing en geneesmiddelen.
Leefstijlmaatregelen
Maatregelen die kunnen helpen om restless legs syndroom te verbeteren zijn:
- stoppen met roken
- stoppen met (overmatig) gebruik van alcoholische drank
- zorgen voor voldoende nachtrust
Geneesmiddelen
Een aantal geneesmiddelen worden voorgeschreven bij de behandeling van restless legs syndroom. De meest voorgeschreven middelen zijn pramipexol en gabapentine.
Synoniemen
rustelozebenen syndroom, rustelozebenensyndroom, rusteloze benen syndroom, rusteloze benen, restless legs
Engelse vertaling
restless leg syndrome, Willis–Ekbom disease
Niet gevonden wat je zocht?
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met andere mensen met restless legs syndroom (rusteloze benen syndroom). Reacties worden niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.