Refeeding syndroom

Bijgewerkt op 19 oktober 2022

Wat is het ‘refeeding syndroom’?

Het Engelse woord ‘refeeding’ betekent ‘opnieuw voeden’. Het ‘refeeding syndroom’ is een aandoening die optreedt bij mensen die ernstig ondervoed zijn en dan plotseling weer gaan eten of kunstmatige voeding krijgen.

Bij wie komt het voor?

De aandoening komt voor bij mensen die ernstig ondervoed zijn, daardoor vaak ook flink zijn afgevallen, en vervolgens opeens weer gaan eten of kunstmatige voeding krijgen, bijvoorbeeld via een neussonde.

Situaties waarin mensen extreem ondervoed kunnen raken zijn:

• Anorexia nervosa
• Alcoholverslaving
• Ondervoeding door chronische ziekte
• Gevorderde kanker
• Bij extreme misselijkheid & braken, bijvoorbeeld bij zwangerschapsmisselijkheid
• Na volgen van een extreem dieet
• Ondervoeding bij psychiatrische stoornis
• Hongerstaking
• Niet kunnen eten door bijvoorbeeld bedolven onder puin door een aardbeving, vastzitten na instorten mijn etc.

Hoe vaak komt het voor?

In Nederland is het refeeding syndroom zeldzaam. Dat komt doordat ernstige gevallen van ondervoeding meestal in het ziekenhuis terechtkomen waar over het algemeen wordt gezorgd dat de voeding geleidelijk – en onder controle van bloedwaarden – weer wordt opgestart.

Oorzaak refeeding syndroom

De aandoening wordt veroorzaakt doordat bij iemand met sterke ondervoeding plotseling weer volledige voeding  wordt ingenomen. Hierdoor ontstaan allerlei veranderingen in de stofwisseling. Door het beschikbaar komen van voedsel in de darm wordt glucose opgenomen vanuit de darm opgenomen in het bloed. De verhoogde glucose spiegel in het bloed leidt ertoe dat de alvleesklier insuline gaat uitscheiden. Hierdoor zullen o.a. het fosfaat gehalte en het kalium gehalte in het bloed omlaag gaan. Dit veroorzaakt (een deel van) de symptomen.

Symptomen refeeding syndroom

De volgende symptomen kunnen voorkomen:

• Verwardheid
• Sufheid
• Verlies van bewustzijn
• Stuiptrekkingen
• Spierkrampen
• Onregelmatige hartslag
• Kortademigheid
• Veel plassen of ’s nachts vaak plassen
• Moeheid
• Dikke enkels en voeten

Levensgevaardlijke complicaties die kunnen optreden zijn hartritmestoornissen en hartfalen.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De combinatie van plotseling beginnen met voeden van een ondervoede patiënt en de typische klachten die vervolgens optreden zijn kenmerkend voor het refeeding syndroom. Vervolgens moet laboratoriumonderzoek uitwijzen of inderdaad de typische afwijkingen in het bloed ook aantoonbaar zijn.

Behandeling refeeding syndroom

Behandeling bestaat uit het corrigeren van de afwijkingen in het bloed. Het gaat dan met name om fosfaat, kalium en magnesium.

Preventie refeeding syndroom

Bij iemand die sterk ondervoed is moet de voeding heel geleidelijk worden opgestart om te voorkomen dat het refeeding syndroom optreedt. Dat betekent dat gedurende de eerste dagen de kalorie-inname slechts 50%-70% is van de normale inname voor iemand van die leeftijd en dat geslacht.

Meestal wordt de voeding aangepast aan de bloedwaarden voor fosfaat, kalium en magnesium. Afhankelijk van de aanwezigheid van tekorten worden de betreffende mineralen extra toegevoegd aan de voeding. Datzelfde geldt voor eventuele tekorten aan vitamines, met name vitamine B1.

Beloop en prognose

Het refeeding syndroom is een levensgevaarlijke aandoening waarvoor opname in een ziekenhuis nodig is. Zonder de juiste behandeling kunnen patiënten hieraan overlijden.