Rabdomyolyse

Bijgewerkt op 25 november 2024 door Simpto.nl

Wat is rabdomyolyse?

Rabdomyolyse is afbraak van spiercellen. Doordat spiercellen kapot gaan komen bestanddelen uit de cellen vrij. Deze bestanddelen komen in het bloed terecht. Ze kunnen elders in het lichaam schade veroorzaken. Er zijn veel verschillende oorzaken voor het ontstaan van rabdomyolyse.

Andere veel gebruikte termen voor rabdomyolyse zijn spierverval, spierafbraak, en spierweefselafbraak.

Hoe vaak komt ’t voor?

Het is niet precies bekend hoe vaak rabdomyolyse voorkomt. De aandoening leidt namelijk niet altijd tot klachten waarmee je naar de dokter gaat.

In de Verenigde Staten wordt de diagnose jaarlijks zo’n 26.000 keer gesteld. Vertaald naar de Nederlandse situatie zou dat jaarlijks ongeveer 1.300 patiënten betekenen. Het gaat dan om patiënten bij wie de aandoening is vastgesteld. In werkelijkheid zullen er veel meer mensen zijn die spierafbraak hebben. Zij hebben er echter niet of weinig last van en melden zich niet bij de dokter.

Welke oorzaken zijn er?

Er zijn veel verschillende oorzaken voor rabdomyolyse. De meeste oorzaken zijn in onderstaande categorieën in te delen.

Lichamelijke inspanning

Extreme lichamelijke inspanning, waaronder bijvoorbeeld ook een zware epileptische aanval, kunnen tot rabdomyolyse leiden.

Verwonding

Spiercellen kunnen kapot gaan door directe verwonding van de spieren. Hetzelfde geldt voor diepe brandwonden waarbij spieren zijn aangetast. Ook bij operaties gaan vaak spiercellen kapot.

Geneesmiddelen & drugs

Er zijn behoorlijk wat geneesmiddelen die spierafbraak als bijwerking kunnen geven. De zogenaamde ‘statines’ staan hierom bekend. Maar er zijn nog veel andere medicijnen die ook afbraak van spiercellen kunnen veroorzaken. Ook gebruik van drugs, zoals ecstasy, kan leiden tot rabdomyolyse.

Alcohol

Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot afbraak van spiercellen.

Spierziekten

Afbraak van spiercellen komt ook voor bij spierziekten zoals spierdystrofie van Duchenne, dermatomyositis en polymyositis.

Stofwisselingsziekten

Er zijn een aantal zeldzame stofwisselingsziekten die rabdomyolyse kunnen veroorzaken. Voorbeelden zijn de ziekte van Tarui en een tekort aan het enzym carnitine palmitoyltransferase IA (carnitine palmitoyltransferase IA-deficiëntie).

Afsterven van spierweefsel

Ischemie van spieren met als gevolg afsterven van spierweefsel (spiernecrose) door bijvoorbeeld afsluiting van een slagader of een trombosebeen.

Oververhitting

Oververhitting en nog een groot aantal andere ziektebeelden kunnen met spierafbraak gepaard gaan.

Onderaan deze pagina staat een uitgebreide lijst van oorzaken voor rabdomyolyse.

Welke symptomen geeft het?

Rabdomyolyse hoeft niet altijd klachten te geven. Een kenmerkend verschijnsel bij ernstige afbraak van spierweefsel is donkere verkleuring van de urine. Dit wordt veroorzaakt doordat myoglobine vrijkomt uit spiercellen en vervolgens via het bloed in de urine terechtkomt.

De volgende symptomen kunnen aanwezig zijn (in afnemende frequentie):

• spieren gevoelig bij aanraking
• spierpijn
• aangespannen spieren (spierspasmen, spasticiteit, spierrigiditeit)
• minder kracht
• zich zwak voelen
• donkere urine
• roze of rode urine
• braken
• buikpijn
• dik been
• dik bovenbeen
• dik onderbeen
• dikke arm
• dikke armen
• dikke benen
• koorts
• kramp of krampende pijn in het been
• minder kracht in de arm
• minder kracht in de armen
• minder kracht in de benen
• minder kracht in de hand
• minder kracht in het been
• misselijk
• roodbruine urine
• spierkramp in de arm
• stijf been
• stijf bovenbeen
• stijf in de armen
• stijf in de benen
• stijf onderbeen
• zich niet lekker voelen
• aankomen in gewicht
• kramp of krampende pijn in beide benen
• moeheid
• pijn in de gewrichten
• stuiptrekkingen
• verandering in geestelijke toestand
• pijn aan de elleboog
• pijn aan de enkel
• pijn aan de hand
• pijn aan de heup
• pijn aan de knie
• pijn aan de pols
• pijn aan de schouder
• pijn aan de tenen
• pijn aan de voet
• pijn in de vinger
• plotseling overlijden (op relatief jonge leeftijd) kan in zeer zeldzame en extreme gevallen voorkomen

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Rabdomyolyse is niet iets wat je kunt zien. De diagnose wordt gesteld door middel van bloedonderzoek. Na afbraak van spiercellen kunnen namelijk in het bloed bestanddelen uit spiercellen worden aangetoond. Het gaat om myoglobine en het enzym creatine kinase. Kenmerken van rabdomyolyse zijn daarom:

• verhoogd myoglobine gehalte in het bloed (myoglobinemie)
• verhoogd myoglobine gehalte in de urine (myoglobinurie)
• verhoogd creatine kinase (CK) gehalte in het bloed

Op grond van deze bevindingen wordt de diagnose gesteld.

Complicaties rabdomyolyse

Ernstige rabdomyolyse kan leiden tot aantasting van de nieren. Dit kan leiden tot slecht werkende nieren (nierfalen).

Wat is de behandeling?

Bij mensen met ernstige rabdomyolyse wordt vocht toegediend via een infuus. Als er beschadiging van de nieren is kan het nodig zijn om te behandelen met hemodialyse of hemofiltratie. Verder is behandeling afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de spierafbraak.

Engelse vertaling

rhabdomyolysis

Uitgebreide lijst van oorzaken

Hieronder vind je een uitgebreide lijst met oorzaken van rabdomyolyse. Het getal achter elke oorzaak geeft een schatting van het aantal mensen dat jaarlijks te maken krijgt met afbraak van spierweefsel. Bij slechts een klein aantal van deze mensen zal rabdomyolyse als hoofddiagnose worden gesteld.

Zeer veel voorkomende oorzaken van rabdomyolyse (>10.000 gevallen per jaar)

• verwonding & operatie – 142.500
• brandwonden (thermisch letsel) – 23.750
• dronkenschap (alcoholintoxicatie (intentioneel)) – 11.250
• gebruik van alcoholische drank (alcoholconsumptie) – 10.000
• koude omgeving (blootstelling aan koude) – 10.000

Veel voorkomende oorzaken van rabdomyolyse (>1.000 gevallen per jaar)

• zware lichamelijke inspanning (acute fysieke belasting) – 6.750
• blootstelling aan hitte – 4.750
• te weinig lichaamsbeweging (inactiviteit) – 2.500
• elektriciteitsongeval (electriciteitsletsel) – 1.225
• compartimentsyndroom van het onderbeen – 957
• kindermishandeling – 675
• ziekte van Hashimoto (auto-immuun thyreoïditis) – 653
• gebruik van cholesterolverlagende middelen (gebruik van statines) – 595
• longontsteking door Mycoplasma-bacterie (mycoplasma pneumonie) – 540
• psychose – 400
• epilepsie (epileptisch insult) – 360
• ziekte van Pfeiffer (mononucleosis infectiosa) – 360
• gebruik van XTC (ecstasy) – 360
• bloedvergiftiging (sepsis) – 338
• gebruik van acetylsalicylzuur (Aspirine) – 320
• infectie met het cytomegalovirus (cytomegalie) – 225
• spierkramp (na krampaanval) – 225
• verlaagd kalium gehalte in het bloed (hypokaliëmie) – 225
• compartimentsyndroom van de buik (abdominaal compartimentsyndroom) – 218
• zouttekort (hyponatriëmie) – 180
• gebruik van simvastatine (Zocor) – 180
• salmonellose (Salmonella enterocolitis) – 170
• tekort aan calcium in het bloed (hypocalciëmie) – 150
• status epilepticus – 135
• compartimentsyndroom van de onderarm – 113
• toediening van ketamine – 113
• antivriesvergiftiging (ethyleenglycolintoxicatie) – 112

Zeldzame gevallen van rabdomyolyse (<100 gevallen per jaar)

• diabetisch hyperosmolair hyperglycemisch coma – 95
• tekort aan fosfaat in het bloed (hypofosfatemie) – 95
• verzuring door alcoholgebruik (alcoholische ketoacidose) – 81
• gebruik van paddo’s (gebruik van hallucinogene paddestoelen) – 70
• psychotische depressie (depressie met psychotische kenmerken) – 70
• ernstige warmtestuwing (hitteberoerte) – 57
• alcoholonttrekkingsdelier (delirium tremens) – 54
• overdosis XTC (ecstasy intoxicatie) – 54
• gebruik van corticosteroïden – 50
• gebruik van narcosemiddelen (gebruik van anesthetica) – 50
• syndroom van Sjögren (primair Sjögren-syndroom) – 27
• verhoogd natrium gehalte in het bloed (hypernatriëmie) – 25
• maligne-hyperthermiesusceptibiliteit – 24
• maligne hyperthermie – 22
• chronische ontsteking van de spieren (polymyositis) – 22
• onderkoeling (hypothermie) – 21
• verzuring door suikerziekte (diabetische ketoacidose) – 20
• ECHO-virusinfectie – 20
• gebruik van Zyprexa (olanzapine) – 18
• HIV-infectie (acute HIV-infectie) – 16
• gebruik van cocaïne – 15
• aantasting van de spieren door statines (statine-geïnduceerde myopathie) – 15
• serotoninesyndroom – 14
• veteranenziekte (legionella-pneumonie) – 13
• bevriezing (frostbite (lichaam)) – 11
• koolmonoxidevergiftiging (acute koolmonoxideintoxicatie) – 11
• koudvuur (gasgangreen) – 11
• status asthmaticus – 11
• overdosis acetylsalicylzuur (salicylaatintoxicatie) – 11
• malaria – 10
• gebruik van propofol (Diprivan) – 10

Zeer zeldzame gevallen van rabdomyolyse (<10 gevallen per jaar)

• ziekte van Weil (leptospirose) – 9
• dermatomyositis – 9
• tekort aan het enzym myoadenylate deaminase (myoadenylate deaminase deficiëntie) – 9
• gebruik van levofloxacine tabletten – 8
• gebruik van heroïne – 7
• chronische koolmonoxidevergiftiging (chronische koolmonoxideintoxicatie) – 7
• strychninevergiftiging (strychnine-intoxicatie) – 6
• spierdystrofie van Duchenne (musculaire dystrofie van Duchenne) – 6
• gebruik van amfetamine (speed) – 5
• gebruik van cafeïnepillen (gebruik van voedingssupplementen met cafeïne) – 5
• gebruik van LSD – 5
• crush syndroom – 5
• paddenstoelvergiftiging – 5
• gebruik van dexamfetamine (Amfexa) – 5
• gebruik van colchicine – 4
• sikkelcelziekte (sikkelcelanemie) – 4
• sikkelcelcrise – 3
• gebruik van Humira (adalimumab) – 3
• maligne antipsychoticasyndroom – 3
• tropische malaria (malaria door Plasmodium falciparum) – 2
• bloedvergiftiging door Streptococcus pyogenes (Streptococcus pyogenes sepsis) – 2
• verwonding (trauma) – 2
• gebruik van gabapentine – 2
• HSE-syndroom (hemorragische shock encefalopathie-syndroom) – 2
• gebruik van Roaccutane (isotretinoïne) – 2
• spinnenbeet – 1,5
• gebruik van pregabaline (Lyrica) – 1,1
• gebruik van angel dust (gebruik van fencyclidine (PCP)) – 1,0
• gebruik van methadon – 1,0

Extreem zeldzame gevallen van rabdomyolyse (<1 geval per jaar)

• slangenbeet – 0,8
• gebruik van levofloxacine infusievloeistof – 0,8
• syndroom van Budd-Chiari – 0,7
• ernstige dystonie – 0,5
• gestoken door meerdere bijen – 0,5
• gordelroos (herpes zoster) – 0,5
• infectie met influenza A virus – 0,5
• infectie met influenza B virus  – 0,5
• inname van methanol – 0,5
• overdosis slaapmiddelen (overdosis benzodiazepines) – 0,5
• tekort aan het enzym lactaatdehydrogenase (lactaat dehydrogenase deficiëntie) – 0,5
• varicella zoster virus infection (varicella zoster virus infection) – 0,5
• vergiftiging met zware metalen – 0,5
• verwonding aan de huid – 0,5
• gebruik van pembrolizumab (Keytruda) – 0,5
• West-Nijl koorts (West-Nijl virusinfectie) – 0,4
• ziekte van McArdle (glycogeenstapelingsziekte type V) – 0,4
• tekort aan het enzym fosfoglyceraatmutase (fosfoglyceraatmutase deficiëntie) – 0,3
• tekort aan het enzym fosforylase kinase (glycogeenstapelingsziekte type IX) – 0,3
• tekort aan het enzym aldolase A (glycogeenstapelingsziekte type XII) – 0,3
• blikseminslag – 0,3
• gebruik van terbinafine – 0,3
• gebruik van zonisamide – 0,3
• capillairleksyndroom – 0,3
• tekort aan het enzym carnitine palmitoyltransferase II (carnitine palmitoyltransferase deficiëntie type II) – 0,3
• tekort aan het enzym fosfoglyceraatkinase (fosfoglyceraatkinase deficiëntie) – 0,2
• gebruik van barbituraten – 0,2
• snuiven van lijm – 0,2
• aangeboren tekort aan carnitine (primaire carnitinedeficiëntie) – 0,2
• tetanus – 0,2
• syndroom van Gitelman – 0,2
• gebruik van lovastatine (Mevacor) – 0,2
• tularemie – 0,1
• gebruik van kinidine – 0,1
• gebruik van ritodrin – 0,1
• mitochondrial trifunctional protein deficiency – 0,1
• tekort aan het enzym carnitine palmitoyltransferase IA (carnitine palmitoyltransferase deficiëntie type IA) – 0,05
• ziekte van Tarui – klassieke vorm (glycogeenstapelingsziekte type VII – klassieke vorm) – 0,05
• gebruik van fenylpropanolamine – 0,02
• gebruik van middelen voor de behandeling van psychoses en schizofrenie (antipsychotica) – 0,02
• ziekte van Tarui – kinderlijke vorm (glycogeenstapelingsziekte type VII – infantiele vorm) – 0,005
• gebruik van clofibraat – 0,004

Synoniemen

Andere namen voor rabdomyolyse zijn rhabdomyolyse, spierverval, verval van spierweefsel, spierafbraak, afbraak van spiercellen, afbraak van spierweefsel, en spierweefselafbraak.

---

Niet gevonden wat je zocht?

Heb je hier niet gevonden wat je zocht? Dan kun je hieronder een reactie plaatsen. Andere lezers kunnen daar dan op reageren. Zo kan een uitgebreide discussie ontstaan. Kijk bijvoorbeeld eens op de webpagina over Tarlov cyste of de webpagina over semaglutide.

Om spam tegen te gaan worden reacties niet automatisch geplaatst. Dat gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl zijn gezien. Daar kan enige tijd overheen gaan.