Bijgewerkt op 20 maart 2023
Wat is acute bacteriële prostatitis?
Acute bacteriële prostatitis is een ontsteking van de prostaat die wordt veroorzaakt door bacteriën.
Hoe vaak komt het voor?
Acute bacteriële prostatitis komt redelijk vaak voor. Jaarlijks wordt deze diagnose in Nederland bij zo’n 8.000 mannen gesteld.
Wat is de oorzaak?
Deze vorm van prostaatontsteking wordt veroorzaakt door bacteriën. Het kan gaan om verschillende soorten bacteriën. Meestal gaat het om de bacterie Escherichia coli.
Waar de bacteriën vandaag komen is niet altijd duidelijk. Soms ontstaat de aandoening na een ingreep aan de prostaat, bijvoorbeeld het nemen van een prostaatbiopt. Hierbij wordt een stukje weefsel uit de prostaat verwijderd voor onderzoek. Ook kan bacteriële prostatitis ontstaan bij mannen met een verblijfskatheter. Door inbrengen van de verblijfskatheter komen dan bacteriën in de plasbuis en kunnen de prostaat infecteren.
Risicofactoren voor het krijgen van een acute bacteriële prostatitis zijn verder vernauwing van de voorhuid (fimose), ingrepen aan de urinewegen, onbeschermd seksueel contact, vernauwing van de plasbuis (urethrastenose), vergrote prostaat (prostaathyperplasie) en een neurogenen blaasledigingsstoornis.
Welke klachten geeft het?
De volgende klachten kunnen voorkomen:
- koorts
- ‘s nachts plassen
- pijn tussen anus en geslachtsorgaan
- brandend gevoel bij het plassen
- vaak plassen
- zich niet lekker voelen
- aandrang voelen om te poepen
- gevoel niet alles uitgeplast te hebben
- pijn bij de anus
- pijn bij plassen
- pijnlijke aandrang om te poepen
- moeite met plassen
- aandrang voelen om te plassen
- pijnlijke zaadlozing
- slappe straal bij plassen
- geen klachten
- koude rillingen
- pijn onder in de buik
- pijn in de schaamstreek
- troebele urine
- pijn onder in de rug
- pijn in de rug
- spierpijn
- sterk ruikende of stinkende urine
- bloed bij het sperma
- bloed in de urine
- pijn aan de zaadbal
- niet kunnen plassen
- nadruppelen
- buikpijn
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose wordt gesteld op grond van de klachten, lichamelijk onderzoek, en onderzoek van de urine.
Er zijn verschillende aanwijzingen die de arts kan gebruiken om deze diagnose te stellen.
Lichamelijk onderzoek
Bij een inwendig onderzoek via de anus (rectaal toucher) kan de prostaat gevoeld worden. Deze is vaak wat vergroot, gevoelig bij aanraking, en soms ook wat harder en bobbeliger dan normaal. Sommige artsen doen geen inwendig onderzoek als ze denken aan prostaatontsteking door bacteriën omdat hierdoor de kans op het ontstaan van bloedvergiftiging (sepsis) vergroot zou zijn.
Laboratoriumonderzoek
Bij bloedonderzoek worden vaak een verhoogde bloedbezinking (BSE) en een verhoogd CRP-gehalte in het bloed gevonden. Ook het aantal witte bloedcellen in het bloed is vaak verhoogd. Dit wordt ‘leukocytose‘ genoemd. Ook is het prostaat-specifiek antigeen (PSA) gehalte regelmatig verhoogd.
Bij onderzoek van de urine blijken vaak bacteriën in de urine te zitten. Dit wordt ‘bacteriurie’ genoemd. Ook worden witte bloedcellen in de urine gevonden. Dit wordt ‘leukocyturie‘ genoemd.
Beeldvormend onderzoek
Voor het stellen van de diagnose is geen beeldvormend onderzoek nodig. Soms wordt dit toch gedaan, bijvoorbeeld als de arts in verband met aanhoudende koorts wil uitsluiten dat er sprake is van een prostaatabces. In dat geval kan transrectale echografie, CT-scan of FDG-PET-scan uitsluitsel geven.
Wat is de behandeling?
Acute bacteriële prostatitis wordt behandeld met antibiotica. Meestal duurt een kuur twee weken, soms langer. Het is de bedoeling dat de kuur afgemaakt wordt. De keuze voor een bepaald antibioticum hangt af van de ernst van de infectie en of bekend is welke bacterie de veroorzaker is.
Vaak voorgeschreven antibiotica zijn ciprofloxacine en cotrimoxazol. Deze middelen kunnen als tablet of capsule worden ingenomen. In het geval van ernstiger infecties worden antibiotica vaak direct in het bloed (intraveneus) toegediend. Dan worden ook vaak combinaties van antibiotica voorgeschreven. Het gaat dan om middelen als ceftriaxon, ceftazidim en amoxicilline.
Wat is het beloop?
Behandeling met de juiste antibiotica zorgt ervoor dat de meeste gevallen volledige genezen. In sommige gevallen zal een chronische bacteriële prostatitis ontstaan. In zeldzame gevallen kan een prostaatabces ontstaan.
Engelse vertaling
Verder lezen / Referenties
- EMP Remmen, TJN Hermans, AHP Meier, ‘Een patiënt met empyeem van de zaadblazen – tractus ejaculatorius in beeld gebracht‘, gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2023; 167: D7098.