Wat is postherpetische neuralgie?
Postherpetische neuralgie – afgekort ‘PHN’ – is een aandoening die voorkomt bij mensen die gordelroos (herpes zoster) hebben gehad. De aandoening leidt tot pijnklachten op de plek waar de huidafwijkingen hebben gezeten. De pijn kan dusdanig ernstig zijn dat het de kwaliteit van leven flink vermindert.
De term ‘postherpetisch’ betekent ‘na een herpes-infectie’.
Hoe vaak komt het voor? Bij wie?
PHN komt voor bij ongeveer 20% van de mensen met gordelroos. De aandoening ontstaat meestal na het verdwijnen van de huiduitslag.
PHN komt vaker voor bij oudere mensen. De kans op het krijgen van PHN is groter naarmate de klachten van gordelroos ernstiger waren.
Verder blijkt PHN vaker voor te komen bij mensen met een onderliggende ziekte, zoals bijvoorbeeld chronische longziekten of suikerziekte (diabetes).
Welke klachten geeft het?
Bij mensen met postherpetische neuralgie ontstaan klachten op de plek waar de huidafwijkingen hebben gezeten. De pijnklachten kunnen zeer hevig zijn. Soms zelfs zodanig dat men er slecht van slaapt.
Symptomen die voorkomen zijn:
- Pijn, kan voorkomen als:
- aanhoudende brandende pijn;
- gevoel van een elektrische schok die af en toe optreedt;
- allodynie – de huid is hierbij zeer gevoelig voor aanraking, pijn na lichte aanraking, ook bijvoorbeeld bij aanraking van kleding;
- hyperalgesie – lichte beschadigingen van de huid doen onevenredig veel pijn.
- Slapeloosheid – door de pijnklachten kunnen slaapstoornissen ontstaan
Wat is de oorzaak?
Postherpetische neuralgie is een complicatie van gordelroos (herpes zoster). Gordelroos is het gevolg van het opleven van een eerder opgelopen infectie met het waterpokkenvirus (varicella-zostervirus).
Na het doormaken van waterpokken kan het waterpokkenvirus zich jarenlang verborgen in een zenuwknoop (ganglion). Onder bepaalde omstandigheden, vaak door afname van de weerstand, kan het virus opvlammen en gordelroos veroorzaken. Dan ontstaan huidafwijkingen in het gebied dat door de zenuwknoop van gevoelszenuwen wordt voorzien.
Door gordelroos raken de gevoelszenuwen aangetast. Deze zenuwbeschadiging is verantwoordelijk voor de postherpetische pijnklachten. Omdat de pijn wordt veroorzaakt door aantasting van zenuwen is postherpetische neuralgie is een vorm van zenuwpijn (neuropathische pijn).
In principe kan iedereen die waterpokken heeft gehad op een gegeven moment gordelroos krijgen. Van de mensen die gordelroos krijgen zal ongeveer 20% postherpetische neuralgie krijgen.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Er bestaat geen test waarmee de diagnose PHN kan worden gesteld. Het is echter meestal niet ingewikkeld voor de arts om vast te stellen dat het om PHN gaat. De klachten zijn namelijk kenmerkend, en beperkt tot een huidgebied dat eerder aangetast was door gordelroos. Het huidgebied komt overeen met het verzorgingsgebied van een zenuwwortel die uit het ruggenmerg treedt. Een dergelijk huidgebied wordt ‘dermatoom’ genoemd.
Soms zal de arts nog wat testjes doen om de gevoeligheid van de huid te onderzoeken.
Er bestaan vragenlijsten die de ernst van de pijnklachten meten. Deze vragenlijsten worden meestal niet gebruikt om de diagnose te stellen. Ze worden wel gebruikt om de ernst van de klachten en het effect op kwaliteit van leven te monitoren. Een voorbeeld van een dergelijke vragenlijst is de ‘Zoster Brief Pain Inventory’.
Wat is de behandeling?
Er bestaat geen behandeling waarmee postherpetische neuralgie definitief genezen kan worden. De behandeling is daarom gericht op het verminderen van de symptomen. Dit wordt ‘symptomatische behandeling‘ genoemd.
Mensen met postherpetische neuralgie worden aangemoedigd zoveel mogelijk hun dagelijkse bezigheden voort te zetten. Soms kan, bijvoorbeeld vanwege pijn bij bewegen, fysiotherapie worden ingezet om mobilisatie te bespoedigen.
Behandeling van PHN kan bestaan uit lokale behandeling, behandeling met geneesmiddelen die worden ingenomen, en behandeling met geneesmiddelen die direct via een injectie of infuus in het bloed worden toegediend. Welk geneesmiddel wordt gekozen is afhankelijk van de ernst van de klachten. Soms worden verschillende geneesmiddelen gecombineerd.
Lokale behandeling
- Lidocaïne-gel – het aanbrengen van een 5% lidocaïne-gel op de plaats van de pijn kan de klachten verminderen;
- Capsaïcine-crème – het aanbrengen van capsaïcine crème heeft ook vaak een gunstig effect op de pijn; nadeel is dat het vier keer per dag moet worden aangebracht en vaak roodheid en stekende pijn veroorzaakt.
Geneesmiddelen die oraal worden ingenomen
Het gaat hier om geneesmiddel als:
- antiepileptische middelen, zoals gabapentine en pregabaline;
- tricyclische antidepressiva, zoals amitriptyline;
- opiaten, zoals tramadol, oxycodon en morfine.
Over het algemeen zal eerst voor een antiepileptisch middel worden gekozen. Deze middelen zijn net zo goed werkzaam als tricyclische antidepressiemiddelen maar hebben minder bijwerkingen. Pas als de antiepileptica niet of onvoldoende werken zal een tricyclisch antidepressivum worden voorgeschreven.
Geneesmiddelen die per injectie of infuus worden toegediend
- Injectie met corticosteroïden – methylprednisolon wordt soms ingespoten rondom de zenuw die het gebied verzorgt waar de afwijking zich voordoet;
- Epidurale katheter – in ernstige gevallen kan een epidurale katheter worden aangebracht om gedurende langere tijd geneesmiddelen toe te kunnen dienen.
Geneesmiddelen in ontwikkeling
Uit onderzoek is gebleken dat het middel oxcarbazepine werkzaam is bij sommige patiënten met PHN.
Preventie PHN
Er zijn geen middelen bekend die postherpetische neuralgie kunnen voorkomen. Wel is uit onderzoek gebleken dat mensen met PHN minder ernstige klachten hebben als ze voor hun gordelroos zijn behandeld met antivirale middelen.
De enige manier om PHN te voorkomen is inenting tegen gordelroos.
Andere talen
Engelse vertaling
Duitse vertaling
Post-Zoster-Neuralgie, PZN, postherpetische Neuralgie, postzosterische Neuralgie
Verder lezen / Referenties
- RW Johnson & ASC Rice, ‘Postherpetic Neuralgia’, gepubliceerd in The New England Journal of Medicine van 16 oktober 2014; 371(16): pagina’s 1526-1533.
Synoniemen
Andere namen voor postherpetische neuralgie zijn postherpetische pijn en postherpetisch pijnsyndroom.
Gepubliceerd door: Simpto.nl
Datum van publicatie: 15 mei 2018
Auteur: Erwin Douwes
Laatst bijgewerkt op: 15 mei 2018